Vandaag is het Internationale Gilles de la Tourette-dag. Is het nodig om daar een dag voor te organiseren? Ja zeker. Van oudsher bestaan er nogal wat misverstanden over het syndroom en wordt er zelfs lacherig om gedaan. Herinnert iemand zich het typetje van Bart de Graaff nog dat niet op kon houden met vloeken?
Juist ja.
Door het syndroom van Gilles de la Tourette ontwikkel je tics. Dit zijn bewegingen en geluiden waar je weinig controle over hebt. Het kan gaan over vloeken, maar lang niet altijd. In deze battle schenken we aandacht aan artiesten die Tourette hebben, aan tics, of toch aan lekker onbedaard vloeken.
Keuze Quint Kik: Gerard Cox – Die Laaielichter (1987)
Verbale wraakoefening
(Over de) randgevalletje boze witte man, deze oer-RotterdammerT. In maart dit jaar tikte hij nog de 85 aan. Vijf jaar eerder mocht hij in de Volkskrant wijsheden debiteren over racisme (quote: “Hier hebben toch nooit in het park bankjes gestaan met bordjes ‘alleen voor blanken’? Dát is racisme.”) Het gaat wat ver om in deze ballade beginnende Tourettes te bespeuren, maar zachtzinnig is het allerminst.
Gerard Cox is het prototype onaangepaste oom, naast wie ik liever niet beland op een verjaardag. Hij brak in 1973 door met Het Is Weer Voorbij Die Mooie Zomer. Het stond vijf weken op 1 en betekende het omslagpunt in de carrière van de cabaretier. Een jaar later had hij er nog eentje te pakken, met 1948 (Toen Was Geluk Nog Heel Gewoon). Een vertaling van Alone Again, Naturally, door Van Kooten en De Bie.
In Gilbert O’Sullivan’s origineel besluit de ik-persoon na het stuklopen van een relatie zich van een toren te werpen.
In an effort to
Make it clear to whoever
Wants to know what it’s like when you’re shattered.
Cox’ toont de andere, pikzwarte kant van de medaille: in Die Laaielichter laat hij een verbale wraakoefening los op de nieuwe vlam van zijn ex, waar Charles Bronson bleek van weg zou trekken.
Ongelooflijk corny zijn het quasi-onschuldige achtergrondkoor en de next level rijmelarij waar het refrein in uitmondt: “En dan te denken, dat ik nog steeds in lichterlaaie sta voor jou.”
Toch kan ik maar met moeite een dikke grijns onderdrukken, wanneer ik Cox hoor zingen:
Ben niet zo slank meer
Ach, denk niet dat ik dat niet zie
Maar liefje, als hij hardloopt
Breekt z’n been af bij z’n knie.
Schelden doet geen pijn? Wel als Gerard je pad kruist!
Keuze Freek Janssen: Red Hot Chili Peppers – Pea (1995)
Perfecte dag om stil te staan bij intolerantie
One Hot Minute is niet het beste album van de Peppers. Want: John Frusciante deed niet mee (dat is een vuistregel bij de band: albums zonder de gitarist zijn steevast minder goed).
Pea is een lichtpuntje op dit verder middelmatige schijfje. We horen bassist Flea een kinderlijk deuntje zingen over hoe fijn hij het okay vindt om klein te zijn in een grote wereld. Dat begint heel lieflijk en dan maakt het nummer een draai:
Fuck you asshole, you homophobic redneck dick
Big and tough and macho, you can kick my ass
So fucking what?
Als we Reddit mogen geloven, dan verwijst de tekst naar een incident waarin hij in elkaar werd geslagen vanwege zijn roze haar.
Gilles de la Tourette-dag is de perfecte dag om stil te staan bij (en een vuist te maken tegen) intolerantie. Of mensen nu afwijken van jouw ‘norm’ vanwege hun haarkleur, seksuele voorkeur of syndroom; overbrug die verschillen. Mensen die anders zijn dan jij, of het nu is vanwege hun roze haarkleur, tics, seksuele voorkeur of neurodiversiteit, kunnen je wereld veel groter en interessanter maken dan wanneer je alleen maar omgaat met je mensen die lijken op jou.
Keuze Remco Smith: Lars Horntveth – Tic (Four Tet Remix) (2004)
Overprikkeling en onrust
Gilles de la Tourette is een inspiratiebron voor veel artiesten, met het ongerichte vloeken en schelden. Nirvana en vele andere bands hebben tracks die Tourette heten of daarop lijken, in andere battles zullen scheldwoorden niet van de lucht zijn. Uiteindelijk is Tourette een aandoening die tot sociale uitzondering kan leiden.
Vloeken en schelden is daarbij overigens een uitzondering. De meeste patiënten met Gilles de la Tourette hebben tics zoals het schrapen van de keel, ongericht knipperen van de ogen en spiertrekkingen. Bewegingen en geluiden waar zij geen controle over hebben, vaak gepaard met het gevoel van overprikkeling en totale onrust in het hoofd.
Laat Lars Horntveth dat gevoel van totale onrust in zijn dance / jazz achtige geluidcollage hebben gevangen. Stuiterend, onrustig, broeierig, voorzien van minimalistische beats van Four Tet. Zo klinkt Tic. Als een muzikale Gilles de la Tourette
Keuze Leendert Douma: Andrew Bird – A Nervous Tic Motion Of The Head To The Left (2005)
You’re what happens when two substances collide
De mooiste tic uit de muziekgeschiedenis komt op conto van liedjesschrijver, violist en kunstfluiter Andrew Bird uit Lake Forest, Illinois. Het is een hoofdtrekking naar links, een minieme spasme, mogelijk veroorzaakt door stress of paranoia. De tic openbaarde zich voor het eerst op het album The Mysterious Production Of Eggs uit 2005. In de jaren daarna liet Andrew Bird de spasme vaak zien op het podium. En hoe! Hij bouwde het nummer op uit live-sampling en loops van zijn viool- en gitaarspel en met zijn gefluit. Geen uitvoering was hetzelfde, en het was keer op keer adembenemend. Kijk maar naar deze versie op het Bonnaroo-festival in Manchester Tennessee, liveloops plus drummer.
Hoezo die tic? Hoezo die paranoia? Gekte zelfs? De hoofdpersoon in A Nervous Tic Motion Of The Head To The Left (hij? ik? jij?) is gemedicaliseerd (overprescribed), ligt uitgestrekt op het asfalt of ingebed in de badmat. Hmmm. Terwijl het leven eigenlijk zo simpel is. Zeggen ze.
You’re what happens when two substances collide
And by all accounts you really should have died
Tja, als je daar geen tic aan overhoudt…
Keuze Jeroen Mirck: Tim Minchin – Pope Song (2010)
Oprecht schelden tegen onrecht
Wie lijdt aan het syndroom van Gilles de la Tourette maakt ongewilde bewegingen en geluiden. Ongewild vloeken is de meest opvallende variant. Maar wanneer vloek je nou eigenlijk ongewild? Als je niet anders kan. Daarom kies ik in deze Tourette-battle voor een artiest die niet zozeer ziek is, maar er niet aan ontkomt om zich te bedienen van scheldwoorden. Heel veel scheldwoorden.
Fuck the motherfucker, fuck the motherfucker
Fuck the motherfucker, fucking fuck the motherfucker
Fuck the motherfucker, fuck the motherfucking pope
Tim Minchin is een Australische zanger en cabaretier, die in 2010 naam maakte met Pope Song, een lied over seksueel misbruik in de katholieke kerk. Zijn boodschap: als heel veel mensen iets heilig vinden, is die persoon of institutie verheven boven elke vorm van kritiek. Juist dan moet volgens hem kritiek stevig klinken en dat doet hij dus ook, met pakweg tachtig scheldwoorden in een paar minuten tijd. Voor de Paus, voor zijn handlangers en ook voor iedereen die dit instituut klakkeloos verdedigt of zich liever stoort aan scheldwoorden.
There are other fucking songs and there are other fucking ways
I’ll be a religious apologist on other fucking days
But the fact remains, if you protect a single kiddie fucker
Then pope or prince or plumber, you’re a fucking motherfucker
Hulde voor dit verbale vernuft, dat zo oprecht en puur is dat Minchin het in luttele minuten op papier moet hebben gekwakt. Geen Tourette dus, maar wel een welgemeende boosheid over onrecht dat al eeuwenlang onvoldoende wordt aangepakt omdat het instituut belangrijker is dan de slachtoffers. Of zoals Minchin zingt: “If you build your church on claims of fucking moral authority and with threats of hell impose it on others in society, then you, you motherfuckers, can expect some fucking wrath.”