Sufjan Stevens mogen we gerust een van de indie-grootheden van de huidige tijd noemen. De Amerikaanse singer-songwriter en multi-instrumentalist, geboren op 1 juli 1975, bracht in 1999 zijn debuutalbum uit: A Sun Came. En vorig jaar verscheen Javelin, alweer zijn tiende solo-studioalbum en zoveelste meesterwerk. Stevens schuwt bovendien de samenwerking niet, hij heeft in de afgelopen jaren dus ook nog eens meerdere projecten met andere artiesten gedaan. Een nummer van Stevens is altijd uit duizenden herkenbaar, maar toch kun je hem niet betichten van eentonigheid. Als songwriter staat voor hem niet direct het schrijven van een nummer centraal, maar gaat het hem meer om het creëren en verkennen van een esthetiek dat voor hem interessant is. Hij gaat daarin altijd zijn eigen weg en maakt gebruik van velerlei stijlen om zijn beelden, verhalen en ideeën over te brengen. Onder andere lo-fi folk, barok pop, indie folk, elektronische muziek, kerstmuziek, of gewoon een combinatie van dit alles. Er valt dus uit een zeer rijk oeuvre te putten voor deze battle: welke onvergetelijke parels en ten onrechte onderbelichte Stevens-juwelen zijn favoriet bij onze bloggers?
Keuze Erik Stam: Sufjan Stevens – Casimir Pulaski Day (2005)
Zoveel mooier dan Snow Patrol
Vroeger (de meeste lezers van deze site zijn boven de 40) ontdekte je nieuwe muziek via de radio. Of via vrienden die toevallig wél jouw muzieksmaak deelden en daarom je vrienden waren. Tegenwoordig ontdek je veel nieuwe muziek via Streamingsdiensten als Spotify. Er is echter nog een andere manier om nieuwe muziek te ontdekken en dat is door verwijzing binnen een liedje. In 2006 bracht Snow Patrol het album Eyes Open uit, met daarom het nummer Hands Open. Het derde couplet luidt:
Put Sufjan Stevens on
And we’ll play your favourite song
“Chicago” bursts to life
And your sweet smile remembers you
Ik had toen nog nooit van Sufjan Stevens gehoord en vond de naam een beetje bijzonder klinken maar uiteindelijk was ik wel nieuwsgierig waar Snow Patrol nu naar verwees. En daarmee ontdekte ik dat ik de muziek van Stevens veel mooier vind dan die van Snow Patrol. Toch kies ik niet voor Chicago maar voor een ander nummer van het album Illinois, namelijk Casimir Pulaski Day. Een nummer dat haar naam ontleent aan een regionale feestdag ter ere van een geboren Poolse officier die diende in de Amerikaanse burgeroorlog. Maar het nummer gaat erover dat op die feestdag een vriendin van Stevens overleed aan botkanker. Een klein nummer met een grote boodschap en dat begeleid met een gitaar, wat banjo en een beetje trompet. Niet het meest vrolijke nummer maar dat geldt voor wel meer nummers van Sufjan Stevens. Wat mij betreft een van de pareltjes in zijn repertoire.
Keuze Leendert Douma: Sufjan Stevens – Hey Guys! It’s Christmas Time! (2006)
Kerstkaartje
Hee jongens! Het is eind februari! Een prima tijd voor kerstliedjes! Ik ben groot fan van de projectmatige aanpak van Sufjan Stevens, maakt niet uit of zo’n project wordt afgerond of niet. Of het nou gaat om alle Staten van Amerika of advertentiemuziekjes, of het nou ambient muzakjes zijn of diep emotionele stukken over moeder en stiefvader, Sufjan kan alles. Inclusief kerstliedjes. Weer zo’n project. In 2006 bracht Stevens een vijfdubbel kerst-cd uit, een verzamelaar van de kerstplaatjes die hij vanaf 2001 ieder jaar uitbracht en die hij bij wijze van kerstkaartjes stuurde naar vrienden en familie. (Als je die box nog te pakken kunt krijgen, sla je slag. Er zitten allerlei leuke extraatjes in: een kerstverhaal van de schrijver Ricky Moody, short stories van Sufjan zelf, akkoordenschema’s, stickers, teksten, een stripverhaal, een familieportret en een video.) Op het kerstkaartje uit 2005 stond dit wonderlijke nummer. Het is een soort van ‘Sonic Youth meets Bing Crosby’, met daarover de naïeve zang van Stevens cs. Hark the herald angels sing… Onwezenlijk maar mooi, hemels mooi. Het mag wel weer eens gaan sneeuwen.
Keuze Jeroen Mirck: Sufjan Stevens – Impossible Soul (2010)
Het moeilijkste album is misschien wel zijn mooiste
Vijf jaar na zijn eclectische meesterwerk Illinois kwam Sufjan Stevens met een officiële opvolger: The Age of Adz. Dat was even slikken voor de fans, want de mysterieuze singer-songwriter uit Michigan bleek zijn kenmerkende altfolk-gitaarwerk te hebben ingeruild voor duistere synthesizers. The Age of Adz wijkt in alles af van wat het werk van Stevens tot dan toe was. Dat merk je pas na een paar minuten, want openingsnummer Futile Devices is de verstilde en tranentrekkende ballad waar Stevens patent op heeft. Hemels mooi en intens intiem. Maar direct daarna barst de bom: de tweede track Too Much doet zijn titel eer aan met een overdadige cocktail van dramatisch borrelende soundscapes, een klinische drumcomputer en vervreemdende electropop. En zo klinkt ook de rest van het album, tot de laatste paar minuten. Zelf kon ik aanvankelijk niet luisteren naar The Age of Adz. Wat was dit voor experimentele rommel? Ik heb het album meermalen een herkansing geboden, maar haakte telkens gedesillusioneerd af. Ook het apocalyptische artwork van de schizofrene kunstenaar Royal Robertson hielp niet mee. Een mislukt experiment, zonde! Tot ik Stevens latere elektronische materiaal hoorde en dacht: hé, dat heb ik eerder gehoord! Toen gaf ik het album uit 2010 een nieuwe kans en viel ik ervoor. Niet voor alles, want sommige nummers blijven een taaie kluif. Too Much vind ik inmiddels prachtig, maar het ware magnum opus zit aan het eind: het 25 minuten durende slotnummer Impossible Soul is een vijfdelige suite waarin Stevens uitgroeit tot een van de meest vernuftige componisten uit de popgeschiedenis.
Ooh-ooh, woman, tell me what you want and I’ll calm down
Without bleeding out with a broken heart that you stabbed for an hour
Woman, I was freaking out because I want you to know
My beloved, you are the lover of my impossible soul
Woman, too, promise me you’ll stay and put off all your woes
I was wigging out, too much worry, I could not get you at all
Pitchfork omschrijft de compositie Impossible Soul als een balanceeract tussen chaos en over-orkestratie. Dat is geen onware observatie, maar wat probeert Stevens hier veel uit in deze vijfentwintig minuten die geen seconde vervelen! In lijn met de rest van het album durft hij diep in te zoomen op een stormachtige relatie met alle bijkomende ups en downs. Halverwege lijkt het nummer klaar, maar start er ineens een Princiaanse dansbeat. Impossible Soul is een grabbelton: het ene moment klinkt er een harp, het andere moment wordt Stevens’ timide stem versterkt door autotune. Om af te sluiten met de veelvuldig herhaalde leus: Boy, we made such a mess together! Inderdaad, het nummer is ook nog eens grappig. Maar bovenal buitenaards goed. Geef het een kans!
Keuze Marcel Klein: Sufjan Stevens – Justice Delivers its Death (2012)
Zilver en Goud
Het was afgelopen december dat ik via Youtube een filmpje van Rufus en Martha Wainwright te zien kreeg met een voor mij onbekend nummer Justice Delivers its Death. Wonderschoon gedaan, heel mooi hoe ze samen dit nummer zongen. Het bleek een cover te zijn van de Sufjan Stevens versie. En bijzonder, want ik kende het nummer niet. Al vrij snel had ik door hoe het zat, want dit nummer stond op één van zijn kerstalbums. Laat ik die nu altijd een beetje links hebben laten liggen.
Eerlijk gezegd, het is gelijk één van mijn favorieten in het oeuvre van Sufjan. Zijn ingetogen zang past bij de ingetogen muziek en waar de versie van Wainwright al heel mooi was, is dit origineel absolute klasse. Wat mij betreft een hoogtepunt van de man. Dit nummer is overigens gebaseerd op een ander nummer dat “Silver & Gold” heet en gecomponeerd is door Joe Marks. En ja, ook dat is een kerstnummer. En dat verklaart ook de keuze van Rufus en Martha in december. Overigens is die keuze van Rufus niet zo vreemd, want al eerder hebben Sufjan en Rufus dit nummer samen gezongen. Ook heel erg mooi. Wellicht is dit wel het allermooiste kerstnummer dat er bestaat…..
Note to self: December 2024 de kerstalbums van Sufjan Stevens draaien, wie weet wat er nog meer voor moois op staat.
Keuze Alex van der Meer: Sufjan Stevens – Christmas Unicorn (2012)
Christus en Joy Division
Christmas Unicorn is een meeslepend popnummer. Het duurt twaalf-en-een-halve minuut en begint eenvoudig en heel folky. Maar de muzikale bouwblokken worden uiteindelijk tot grote hoogte opgestapeld; het nummer wordt naar het einde toe steeds meer een elektronische en symfonische mastodont, zelfs met techno-invloeden, waarin ook nog eens uit Love Will Tear Us Apart van Joy Division wordt geciteerd. Stevens noemt zichzelf een maximalist en dat hoor je hier volledig terug. Het is pop-art in de zuiverste vorm. En, oh ja, het is ook nog een kerstnummer. Christmas Unicorn is het laatste nummer van Christmas Unicorn: Songs for Christmas, Vol. 10, van de boxset met de naam Sufjan Stevens’ Silver & Gold. Als kerstnummer is het veelomvattend, wellicht zelfs allesomvattend. Alle verschillende aspecten van Kerstmis en de post-contemporaine kerstcultuur komen aan bod. Denk hierbij aan de Kerstman, de geboorte van Christus, heidense symbolen en middeleeuwse ideeën. Alle tegenstrijdige en schijnbaar onverenigbare definities van Kerstmis en kerstmuziek komen dus samen in dit nummer. En dat allemaal via de metafoor van de eenhoorn, een middeleeuws symbool van Christus in de Geboorte en de Kruisiging. Pin me er niet op vast, maar dit zou dus weleens het ultieme kerstnummer kunnen zijn.
Keuze Johan Hol: Sufjan Stevens – Blue Bucket of Gold (2015)
Gebroken kleurenrijk
Het leuke van een artiestenbattle is dat de winnende artiest al vaststaat. Maar wat was het lastig om een keuze te maken voor mijn inzending uit al die nummers van Sufjan Stevens. Blue Bucket of Gold is zo’n nummer wat je meteen de eerste keer tekstueel volledig tot je kunt nemen, maar dat tevens zoveel uiteenlopende gevoelens kan oproepen.
My Blue Bucket of Gold
Friend why don’t you love me?
Once the myth has been told
The lens deforms it as lightning
De kracht van dit nummer is dat het je heel direct kan raken, maar ook helemaal past bij het leven zelf, dat regelmatig van gedaante verwisselt en ons als individu op het verkeerde been zet; een vertekend, vervormd beeld laat zien.
Search for things to extol
Friend, the fables delight me
My blue bucket of gold
Lord, touch me with lightning
Maar zeg nou zelf, wat is er mooier dan even te kunnen ontsnappen uit de realiteit? Op te gaan in een illusie en in fabels te willen en durven geloven?
Tell me you want me in your life
Absoluut! Een leven met de muziek van Sufjan Stevens is een verrijking. En een ontdekking naar wat de artiest zelf nou precies met zijn nummers bedoeld heeft. Maar laat dat alsjeblieft een mythe blijven.
Keuze Joop Broekman: Planetarium – Pluto (2017)
Een buitenaardse beleving
In 2011 vroeg het Muziekgebouw Eindhoven aan componist Nick Muhly een muziekstuk te schrijven rond het zonnestelsel. Die schakelde meteen met Sufjan Stevens, die op zijn beurt vaste drummaat James McAlister er bij haalde. Bryce Dessner (van The National) maakte de supergroep Planetarium compleet. Het duurde even voordat de plaat er uiteindelijk was. En het thema conceptalbum, nogal wat muziekliefhebbers gruwelen ervan. Maar de kopers kregen meer dan waar voor hun geld. Orchestrale klanken worden afgewisseld met elektronika, ambient en zelfs ruis. Met elke track ben je weer in een ander deel van het universum. Deze muzikale trip van 75 minuten zit vol met interessante details. Zorg dat je een geluidsinstallatie van goede kwaliteit hebt. De muziek op dit album vraagt er om.
Keuze Henkjan Olthuis – Sufjan Stevens: Agathon (2020)
Stiefvader gaat met pensioen
Sufjan Stevens is niet iemand die zich beperkt tot een genre. Hij is dan wel het bekendst door zijn solo albums met liedjes die je in het singer/songwriter hokje zou kunnen stoppen, maar maakte ook diverse albums in andere stijlen, zoals Electronica of New Age.
Wat wel een constante factor is in zijn muziek, is de aanwezigheid van zijn stiefvader Lowell Brams (jawel, de Lowell van het album Carrie & Lowell, die Carrie is z’n moeder). Dat begon al toen Sufjan nog een Sufjannetje was door zijn nieuwsgierigheid naar nieuwe muziek aan te moedigen. Later (toen Carrie en Lowell alweer gescheiden waren) was het Lowell die voor Sufjan z’n eerste Korg Poly-800 en een 4 sporen recorder kocht. Toen Sufjan in 1999 z’n eerste album had opgenomen, richtte Lowell hun platenmaatschappij Asthmatic Kitty Records op en zorgde voor het startkapitaal zodat de CDs ook gedrukt konden worden. Fast forward naar 2019, toen Lowell na 20 jaar toch echt met pensioen zou gaan, maar ze besloten om samen toch nog het album Aporia te maken.
Het album is opgenomen bij Sufjan thuis. Telkens als Lowell op bezoek kwam werden de jamsessies die ze hadden opgenomen en de beste daarvan zijn uiteindelijk de songs op het album geworden: You know how it is with jamming, ninety percent of it is absolutely horrible, but if you’re just lucky enough, ten percent is magic. I just kept pulling out these little magical moments (Sufjan Stevens).
Voor deze battle moest ik natuurlijk ook een song kiezen, niet makkelijk voor een verstokt album luisteraar. Ik heb toen maar gewoon de keuze van Bob Rusche gevolgd: Agathon.
Keuze Jasmijn Godding: Sufjan Stevens & Angelo de Augustine – Cimmerian Shade (2021)
Filmachtig
In 2021 bracht Sufjan Stevens samen met Angelo de Augustine A Beginner’s Mind uit. Een crimineel ondergewaardeerde plaat die in deze battle zeker niet mag ontbreken. Tevens het album dat mij introduceerde aan Sufjan Stevens (ik was er een beetje laat bij) met wiens muziek ik sindsdien vele dromerige uren in Flixbussen en natuurgebieden heb doorgebracht.
Om inspiratie op te doen voor A Beginner’s Mind verbleven Sufjan en Angelo een maand lang in een hutje in upstate New York, waar ze iedere avond een andere film bekeken om daar vervolgens in de ochtend over te schrijven. Dit resulteert in een album vol melancholische folk liedjes die losjes op beroemde films gebaseerd zijn. Licht tokkelende gitaren kabbelen lieflijk voort, met de stemmen van Sufjan en Angelo die al in elkaar overlopend filosofische, surrealistische verhalen bezingen. Op de cover van het album kun je overigens referenties naar een groot deel van de films die aan bod komen terugvinden!
Cimmerian Shade springt er wat mij betreft vooral uit vanwege het verhaal. The Silence of the Lambs diende als inspiratie voor het nummer in kwestie, maar vanuit een onverwachte hoek. De tekst is namelijk geschreven vanuit het perspectief van Buffalo Bill, ofwel Jame Gumb; de slechterik in het verhaal die vrouwen vermoord en hun huid probeert the dragen. Net als in John Wayne Gacy Jr. (waar Erwin Tijms al eens over schreef) kruipt Stevens in de huid (sorry) van de fictieve seriemoordenaar en probeert gevoelens van gruwel om te zetten in sympathie. Het concept is dat Jame Gumb aan Jonathan Demme, de regisseur van de film, vraagt om alles weer goed te maken, om zijn problemen met gender identiteit op te lossen en van hem te houden, zodat hij ook van zichzelf kan houden.
I just want you to love me
I just wanted to love myself
Fix it all, Jonathan Demme
Beauty resides where your spirit dwells
The Silence of the Lambs heeft flink wat kritiek ontvangen voor de manier waarop Buffalo Bill wordt geportreteerd en de transfobische implicaties hiervan. Sommige fans hebben Stevens op basis daarvan bekritiseerd voor het benoemen van de term autogynephilia. Anderen nemen het echter voor de zanger op en zien het nummer juist als een kritiek op de artistieke keuzes van Jonathan Demme en sympathie naar de trans-community. Zelf geloof ik niet dat Sufjan Stevens ook maar een vlieg kwaad zou willen doen en sluit ik mij dus bij de laatste groep aan. Sterker nog, voor mij is dit Sufjan (samen met Angelo de Augustine) op zijn best. Balancerend tussen controverse, ongemakkelijkheid en lieflijke poëzie.
Keuze Erwin Tijms: Sufjan Stevens – Will Anybody Ever Love Me? (2023)
Verdriet en onzekerheid omvormen naar magistrale kunst
In 2023 bracht Sufjan Stevens Javelin uit. Na een aantal klassieke albums, waaronder een begeleiding van een ballet, was het een terugkeer naar zijn singer-songwriterschap. En wat voor één! Zowel muzikaal als thematisch vormen alle eerdere onderwerpen en stijlen een vloeiend geheel op dit album.
Will Anybody Ever Love Me? is daar een prachtig voorbeeld van. Sufjan vraagt zich af of iemand ooit echt oprecht, onvoorwaardelijk van hem zal houden. Maar hij begrijpt dat dit alleen kan als hij zichzelf ook, met al zijn onzekerheden, overgeeft aan liefde. Opoffering is vereist. Metaforen alom en in de verte zijn in de tekst religieuze motieven te herkennen (Sufjan is een gelovig mens, maar laat zich daar buiten zijn muziek niet over uit). Het moge duidelijk zijn dat Sufjan Stevens de Grote Belangrijke Thema’s graag bezingt. In zijn eigen unieke stijl, die enerzijds iets heeft van een plechtige, soms wat gedistantieerde voordracht en anderzijds fluisterachtig intiem is.
De spiritueel/religieuze insteek is muzikaal ook hier niet ver weg: de koortjes hebben soms iets gospeligs, al klinkt het geregeld ook zoals ik me voorstel dat het koor in oud-Griekse drama moet hebben geklonken. Het nummer begint nog zoals zijn eerdere werk als singer-songwriter klonk, maar in de loop van tijd wordt het voller, met elektronische instrumenten en voelt het aan als een echte staalkaart van zijn gehele, brede oeuvre.
Sufjan heeft in zijn leven heel wat voor zijn kiezen gehad: zijn moeder was bipolair en schizofreen (haar dood vormt de rode draad op het album Carrie & Lowell), rond 2009/2010 werd hij ernstig ziek en ook de laatste jaren zijn ongetwijfeld loodzwaar geweest: zijn partner Evans Richardson overleed in april 2023. Javelin is aan hem opgedragen en het is moeilijk om het nummer Will Anybody Ever Love Me? los te zien van zijn overlijden. Afgelopen zomer werd bij Sufjan het syndroom van Guillain-Barré vastgesteld, dat ervoor zorgde dat hij op een bepaald moment zelfs niet meer kon lopen. Sindsdien revalideert hij.
Dat is wel heel veel ellende voor de man die zo sympathiek is dat zijn naam in een scene in de serie High Fidelity de afsluiter was van een discussie over welke artiesten je nog wél zonder gewetenswroeging kunt beluisteren, naar aanleiding van de verkoop van een album van Michael Jackson. We kunnen enkel hopen dat het leven weer beter wordt voor Sufjan. Voor hem persoonlijk natuurlijk op de eerste plaats, maar eigenlijk voor ons allemaal. Want als er iets duidelijk wordt uit de bijdrages hierboven, dan is het wel dat hij de wereld een stuk mooier heeft gemaakt met zijn muziek.
