Twee jaar voor corona dreef in de teruggekeerde Utrechtse gracht voor concertzalencomplex Tivoli een gigantische walvis. Opgebouwd uit plastic voorwerpen, opgevist uit de oceaan bij Hawaï. Mijn zoon wilde steeds weer gaan kijken naar het indrukwekkende bouwwerk, zelf werd ik er ook wel een beetje verdrietig van.
Dat was precies de bedoeling, net zoals de initiatiefnemers van World Clean Up Day een opruimactie verpakken als een familie-uitje. Je ogen openen voor alle rommel die we op de planeet achterlaten, zonder je daarbij mismoedig uit het veld te laten slaan. Iedereen die wilde, kon er afgelopen zaterdag eentje aanmelden bij de organisatie. Met terugwerkende kracht dragen onze bloggers er op hun eigen manier aan bij, onder het welbekende motto: Niet lullen, maar poetsen!
Keuze Quint Kik: Elvis Presley – Clean Up Your Own Backyard (1968)
(Leve de) Wereldverbeteraar
Verbeter de wereld, begin bij jezelf, hoorde ik mijn moeder vroeger vaak zeggen tegen mij en mijn zus. Ze vond Elvis in haar hoek: in Clean Up Your Own Backyard trok de King van leer tegen wereldverbeteraars, die Den splinter in een anders oog wel zien, maar niet de balk in hun eigen.
Voor Elvis’ begrippen was het nummer een bescheiden (Amerikaanse) hit. Uitgebracht in de tijd van zijn wedergeboorte, met de gloedvolle soul van From Elvis In Memphis (1968). Het daarvan afkomstige In The Ghetto ging eraan vooraf, Suspicious Minds stond al in de coulissen. Tussendoor moest nog even een film worden gemaakt.
Met die films kon manager de Colonel namelijk dubbel cashen: de recette van de bios èn een grote hit. Waren de verhalen flinterdun, op de soundtracks bevonden zich grote Elvis-successen. Clean Up Your Own Backyard was afkomstig uit zo’n beetje het laatste Elvis-vehikel: The Trouble With Girls (And How To Get Into It).
De lome countryfunk opent ook een briljante Ace-Compilatie State Of The Union – The American Dream In Crisis 1967 – 1973 (2018). Terwijl de samenleving geteisterd werd door politieke aanslagen en de oliecrisis, sloten familievriendelijke artiesten als Bing Crosby, Paul Anka en Elvis zich aan bij de protestgeneratie. Elkaar de maat nemen is misschien niet de beste oplossing, maar maak onderhand eens een begin met die achtertuin!
Keuze Mersad Rebronja: Betty Wright – Clean Up Woman (1971)
Een bezemsteel met soul
Toen Betty Wright Live in 1978 uitkwam twijfelde men of het wel een echt live-album was. Het vermoeden bestond dat het een studio-opname was met gemonteerd applaus. Daar valt wel wat voor te zeggen als je goed naar het applaus luistert. In de informatie bij het album is verder ook geen informatie te vinden over een opnamedatum of locatie.
Ongeacht of het echt live is of niet, het toont wel aan hoe ongelofelijk goed Betty was. Ze had overigens niets te bewijzen want er zijn genoeg (echte) liveopnamen waaruit blijkt dat ze live fantastisch zingt, ook tientallen jaren later nog.
Clean Up Woman werd de eerste grote hit voor Betty en is in Amerika meer dan twee miljoen keer over de toonbank gegaan. Clarence Reid en Willie Clarke schreven het nummer waarin Betty zingt over een vrouw die een relatie heeft, maar haar man een beetje voor lief neemt. De ‘clean up woman’ die vervolgens langskomt geeft de man de liefde en aandacht die hij verdient, waardoor hij de hoofdrolspeelster in het verhaal verlaat.
De medley op dit album begint en eindigt met Clean Up Woman maar in de bijna twaalf minuten dat de medley voortduurt zingt ze stukjes van nummers van Sylvia, Chaka Khan, Natalie Cole, Maria Muldaur, Billy Paul, The O’Jays en Al Green. En dat doet ze echt fantastisch. Live of niet, het is soul met een hoofdletter s en Clean Up Woman is in Nederland veel te ondergewaardeerd, net als Betty zelf, want wat was ze een fantastische zangeres.
Keuze Tricky Dicky: Prelude – After The Goldrush (1973)
De (on)zin van de klimaatbeheersing
De politiek denkt dat zij de natuur kunnen controleren en beheersen. Pas wanneer ze dit absurde idee overboord durven te zetten kunnen we echte oplossingen met betrekking tot de opwarming van de aarde inzetten. En laten we niet vergeten dat het klimaat altijd verandert. 55 miljoen jaar geleden was er een periode van extreme opwarming door een snelle toename van CO2 (5-8 graden) en tot tientallen miljoenen jaren geleden was Nederland subtropisch. We hebben de IJstijd gehad; circa 20 (!) in de laatste drie miljoen jaar. De laatste eindigde pas 10.000 jaar geleden. En met enige zekerheid durf ik te stellen dat toen de mens niet verantwoordelijk voor de opwarming was.
Sinds 1850 (industriële revolutie) draagt de mens wel in grote mate bij aan de opwarming. Uiteindelijk zal de zeespiegel met vijf meter stijgen. Een ander gevolg van de opwarming is ook de migratie van dieren en planten en dus zijn de ambtelijke discussies en het ‘werk’ van bosbeheer over het terugbrengen van oude soorten volkomen zinloos (en duur). Dames en heren, wordt realistisch!
De aarde warmt in een versneld tempo op en dat gaan we niet oplossen met de verplichting van een warmtepomp en de uitgeperste burger nog meer te belasten, terwijl de luchtvaart, transport en industrie klakkeloos door kunnen gaan met grootschalige vervuiling. Want waarom wordt de boven de 700 meter gemeten CO2 niet meegeteld? En wat is toch die flauwekul over groene certificaten kopen in het buitenland? Of gewoon doorgaan met biomassa, terwijl deze aantoonbaar vervuilend is? Van het gas terwijl de buurlanden aan het gas gaan. Doe toch eens normaal en stop met het najagen en uitvoeren van partijpolitiek, want alles wat wij in Nederland als braafste jongetje van de (Europese) klas menen te moeten doen is volkomen zinloos. Niet alleen wonen we met te veel mensen op een postzegel (en dus automatisch meer CO2), maar er waait en drijft heel veel uit de buurlanden binnen.
Natuurlijk moeten we op globale schaal proberen de opwarming te beperken, maar het echte gevaar zijn bosbranden gevoed door de opwarmende planeet. In 2021 waren er een grote natuurbranden in de V.S., Siberië, Spanje, Griekenland en Turkije. De rookwolken uit de V.S. en Siberië dreven naar de Noordpool en bedekten het hele gebied en zijn vergelijkbaar met de uitstoot van de jaarlijkse CO2-uitstoot van Duitsland: de op drie na grootste economie ter wereld.
In Siberië is er nog een neveneffect: de permafrost ontdooit en daarmee komen er grote hoeveelheden koolstof vrij die daar de temperatuur met minimaal vijf graden zullen verhogen en alleen mits het Akkoord van Parijs gehaald wordt. Ik herhaal: alleen mits!
We weten nu al dat deze gedachte een utopie zal zijn. Bovendien zal het organische bodemmateriaal ook methaangas produceren en dat is een 30 (!) maal krachtiger broeikasgas dan CO2. Dit probleem zal alleen maar verergeren zolang de grote industriële landen als de V.S., China, India en Rusland niet volmondig meewerken en de houtkap (met name Brazilië) aan korte banden wordt gelegd. Met andere woorden, wat wij in Nederland doen is dweilen met de kraan open. Natuurlijk moeten ook wij een poging wagen ons steentje bij te dragen, maar wees eens realistisch!
Het mensdom (of moet ik domme mensen schrijven?) is hard op weg naar zelfvernietiging (in de jacht op manna). Brombeer Neil Young is al decennia een milieuactivist en heeft talloze liedjes over dit onderwerp geschreven. Zijn bekendste werk op dat gebied is zonder meer After The Goldrush. Natuurlijk is het voornamelijk een lied over het milieu en de vernietiging daarvan, maar er zit meer achter.
Het lied is in drie delen opgesplitst: het eerste deel speelt zich af in de Middeleeuwen, het tweede deel in de huidige tijd waar branden alles verwoesten en het derde deel in de toekomst waar de rijken de aarde verlaten en de onbemiddelde burger moet achterblijven. Is deze nachtmerrie een toekomstige realiteit? Neil Young dacht dit al in de jaren zeventig en helaas zal de visionair gelijk krijgen, tenzij we eensgezind de handen ineen slaan. Ik vrees dat dit niet zal gebeuren, getuige alle machtsspelletjes. Intussen laat moeder aarde steeds meer blijken de vervuiling en vernietiging zat te zijn.
After The Goldrush staat op het geweldige gelijknamige album, maar is zijn uitvoering de beste? Ik heb altijd mijn twijfels hierover gehad. Zijn timbre en soms zeurderige toon trekken de aandacht van de tekst weg. Kijk en luister maar eens naar de clip hier. Onterecht natuurlijk, want de boodschap staat meer dan vijftig jaar later helaas nog steeds fier overeind en heeft juist meer aan kracht gewonnen. Desalniettemin en ondanks dat ik een groot Young-fan ben kies ik voor de helderheid en meerstemmigheid van Prelude. Dit Engelse trio had er in 1973 zelf een hit mee in de V.S. en Engeland, waar de single net niet de Top 20 wist te behalen.
Keuze Leendert Douma: Philadelphia International All Stars – Let’s Clean Up The Ghetto (1977)
Crème-de-la-crème voor het getto
Think global, act local. Dat was al in 1977 het motto. Jaren voor Band Aid en USA For Africa sloten muzikanten de handen ineen voor het goede doel. Maar niet de belegen wereldsterren als Bob, Bruce of Bono. Nee, op de single Let’s Clean Up The Ghetto – uitgebracht in juli 1977 – hoor je de crème-de-la-crème van de Philly Soul uit de jaren zeventig. En dat is lékker! De helft van de uitmuntende stal van Gamble & Huff’s Philadelphia International Records kwam opdraven: onder andere Lou Rawls, Archie Bell (van The Drells), The Three Degrees, Harold Melvin (van The Bluenotes), Teddy Pendergrass plus Eddie Levert en Walter Williams van The O’Jays.
Het goede doel was wijkopbouw in de grote steden van de Verenigde Staten. En dat begon met een opgeruimde getto, niet alleen letterlijk maar ook figuurlijk. De Philly Stars roepen op om afvalhopen weg te brengen, de stoepen te poetsen en huizen een verfbeurt te geven, maar ook om de ‘pushers, dealers, pot, crook, snatches, thieves’ van de straten te halen. (Het lijkt wel een beetje op wat het Arnhemse getto Klarendal deed in de jaren tachtig.) Let’s make the streets safe for women to walk, let’s get rid of all the faul talk. De sterren worden er zelfs een beetje religieus van: Let’s wash away all of the sins, time for a new life to begin. (Tot zover de vergelijking met Klarendal.)
Dan is er nog een groot verschil met Band Aid, U.S.A. For Africa en alle goedbedoelde drek die volgde. Luister naar Ghetto en je hoort hoe gefocust die club Philadelphia International All Stars zijn, bijna negen minuten lang. Het nummer drijft op een eenvoudige bassline en die swingt als een tiet. Hoor dan die Philly-vocals daarover heen – binnen enkele maten van supercool naar stuwend euforisch, vakkundig balancerend tussen geil en godvrezend – en je weet: hier is een soulklassieker geboren. Je krijgt meteen zin om de bezem te pakken.
Keuze Marco Groen: Cannibal Corpse – Hammer Smashed Face (1992)
Een zware kruimeldief
Bij een blogbattle over de World Cleanup Day moest ik eigenlijk vrijwel onmiddellijk denken aan mijn stofzuiger. Die is alweer een weekje stuk. En daar ik afgelopen week in een vreemd land zat (België), heb ik nog niet de tijd genomen een nieuwe te halen. In zo’n geval zet ik dan Cannibal Corpse aan, want dan heb ik thuis evengoed het geluid van een vacuum cleaner. Het is met name het stemgeluid van zanger George ‘Corpsegrinder’ Fisher dat mij daar sterk aan doet denken.
Helemaal mijn kopje thee was deze band nooit. Pas veel later ben ik het iets beter gaan waarderen en soms jaag ik mijn katten wel eens de bank af door onaangekondigd Cannibal Corpse aan te zetten. De expliciet gewelddadige core-teksten (wat de katten dan wel weer aanspreekt) met dito geluid hebben wel wat. En dan die drummer… pure topsport. Voor de teksten moet je wel even zoeken op internet, want ik geloof er weinig van dat er ook maar één persoon is die woorden uit dat geluid kan filteren. Tegenwoordig vind ik Cannibal Corpse vermakelijk genoeg om ze een uurtje op een festival te zien. Zodra het langer wordt dan een uur dan volg ik de mening van mijn katten. Dat er figuren bestaan die deze band geweldig vinden kan ik dan ook wel weer begrijpen; Cannibal Corpse heeft een tamelijk uniek geluid.
Mocht je het niets vinden; misschien vind je de albumcovers wel tof. Dat zijn namelijk stuk voor stuk kunststukjes die je nooit in een museum zult tegenkomen. Deze hoezen zijn zó goed, dat ze in sommige landen verboden zijn. Ook op sommige nummers ligt een ban. Hierbij hoef je niet meteen te denken aan enge theocratieën, want zelfs in Duitsland gaat de stekker eruit bij bepaalde nummers. Zo mensonvriendelijk als ze zijn heeft de band blijkbaar wel sympathie voor de dieren. Ze spelen namelijk een klein rolletje in de film Ace Ventura: Pet Detective.
Om nog een beetje bij het onderwerp van de battle te blijven heb ik gekozen voor het liedje Hammer Smashed Face. Dat geeft immers de nodige rotzooi (wat een ander dan weer mag opruimen en zo is iedereen blij op deze specifieke dag).
Keuze Erwin Herkelman: Oceanlab Ft. Justine Suissa – Clear Blue Water (2002)
Duikavontuur
Bij elke verplaatsing in een van de zogenaamde chicken-bussen door Centraal Amerika verbaasde ik mij er weer over. Mensen die, nadat ze hun eten op hadden, de plastic verpakkingen simpelweg uit het busraam kieperden. Het wás natuurlijk ook wel irritant. Je had geen prullenbakken in de bussen en die zooi bij je houden, dat was óók maar lastig.
Inmiddels ligt dat backpack-avontuur alweer meer dan 15 jaar achter mij en hoop ik van harte dat het in die landen inmiddels net zo ongewoon is als dat het destijds in ons land al was. De bewustwording is in de tussentijd in ieder geval wel groter geworden. Er zijn allerlei initiatieven op lokaal, landelijk maar ook internationaal niveau gelanceerd om het probleem van plastic afval het hoofd te bieden. En World Cleanup Day is daar één van. Een dag waarop miljoenen vrijwilligers over de hele wereld de strijd aangaan met zwerfafval.
Een ander groot probleem bevindt zich echter op een plek waar we helaas niet even met de prikker bij kunnen: in onze oceanen. De grote hoeveelheid plastic die daar in terecht is gekomen verstoort en beschadigt de natuur onder water. Een ontwikkeling die mij na aan het hart gaat sinds ik tijdens diezelfde reis mijn duikdiploma haalde. Rondom het Hondurese eiland Útila heb ik de kleurigste koralen, de prachtigste vissen en de meest indrukwekkende zeeschildpadden gezien.
Het koraalrif daar is al sinds 1997 beschermd en was uitstekend onderhouden. Wat een zegen was het om al dat moois te kunnen aanschouwen in helder blauw water. Een ervaring die ik elke dag nog koester en die ik gun aan ieder mens, maar toch vooral aan ieder dier dat leeft in zeeën en oceanen. Zodat ze, net als ik toen, vrij kunnen rondzwemmen, zonder angst en zonder het gevaar verstikt te raken door alle vervuiling.
En kunnen genieten. Zoals ik dat ook elke keer weer doe als ik dit nummer hoor. Het brengt me altijd weer éven terug naar daar, een paar meter onder het wateroppervlak van de Caribische Zee, met géén ander geluid om mij heen dan mijn eigen adem. Een plaat uit de begindagen van trance-legendes Above & Beyond, met de kippenvel bezorgende vocalen van zangeres Justine Suissa. Een zangeres die nog heel vaak met het Engelse trio zou samenwerken en daarmee nog véél meer van dit soort klassiekers zouden uitbrengen.
Keuze Jeroen Mirck: Thom Yorke – And It Rained All Night (2006)
Strijdlied als tikkende tijdbom
Actie voeren voor het klimaat kan op verschillende manieren. Van plastic uit grachten vissen, zoals op World Clean Up Day, tot het blokkeren van snelwegen of het besmeuren van kunst. Dit soort radicalere acties zijn het handelsmerk van Extinction Rebellion. Een milieubewuste artiest die je in dit fanatieke kamp kunt plaatsen is Radiohead-zanger Thom Yorke. Dat is bij uitstek te horen op zijn soloalbum The Eraser uit 2006. Muzikaal en tekstueel bereikt die boodschap een climax in het nummer And It Rained All Night, dat gaat over de stijgende zeespiegel en extreem weer als gevolg van klimaatverandering.
And it rained all night and washed the filth away
Down New York air conditioned drains
Oh the click click clack of the heavy black trains
A million engines in neutral
Oh the tick tock tick of the ticking time bomb
Fifty feet of concrete underground
One little leak becomes a lake
Says the tiny voice in my earpiece
So I give in to the rhythm, the click click clack
I’m too wasted to fight back
Niet alleen is de boodschap dwingend en indringend, maar dat wordt ook nog eens versterkt door de nerveuze percussie en de spookachtige synthesizers die het nummer domineren. Click-click-clack. Tick-tick-tock. Een opzwepend strijdlied als een tikkende tijdbom. Of zoals Yorke het zelf omschrijft: it’s relentless, invisible, indefatigable, indisputable and undeniable.
Keuze Willem Kamps: The Kooks – Shine On (2008)
Fris boetseerwerk
Schoonmaken was eerst niet meer dan stof of modder verwijderen en de was doen. Tegenwoordig is het een hele industrie. Ook voor de persoonlijke hygiëne; lotions, zeepjes, gels en doekjes voor de buitenkant en detoxkuren, klysma’s en supplementen voor de binnenkant. Werp een blik op de influencers op Instagram en YouTube en je vraagt je af: hoe krijgen ze alles wat ze vooral op hun gezicht smeren er weer vanaf? Hele lagen, ’s avonds weer verwijderd met ander spul. En alles verdwijnt in het riool en dus milieu. Heb ik het niet eens over de fillers die onder de huid en in de lippen worden gespoten en vroeg of laat in datzelfde milieu terechtkomen.
Laten we eerlijk zien. Die meiden zien er niet uit. Pure nep, alsof ze uit een Mangastrip zijn gestapt. Zanger/gitarist Luke Pritchard van The Kooks denkt er ook zo over. Hij had graag gezien dat zijn vriendin zich toont zoals ze is en zich niet langer laat beïnvloeden door allerlei celebrities en magazines. Zij heeft immers haar natuurlijke schoonheid. Luke heeft er zelfs een mooi liedje over gemaakt, zoals we van hem gewend zijn: Shine On.
De band bestaat bijna twintig jaar en grossiert in fijne popliedjes. Licht verteerbaar materiaal, fris boetseerwerk, altijd prettig in het gehoor. Neem Ooh La!, of She Moves in her Own Way. Een enkele keer aangezet met iets meer pathos, zoals Around Town, maar zeker geen niemendalletjes om na een paar keer geluisterd te hebben op de grote vergeten muziekhoop te gooien.
Overigens levert die muziekhoop geen microplastics, pfas of ander niet afbreekbaar goedje. Alle noten, akkoorden en melodieën kunnen hergebruikt worden, tot in lengte van dagen. Voor The Kooks is hergebruik vooralsnog niet nodig, al zitten ze vreemd genoeg wel in de ondergewaardeerde zone. Daarom poets ik ze nog een keer op: Shine On!
Keuze Alex van der Meer: De Kliko’s – Zoals Je Bent (2015)
Schoon genoeg?
De Kliko’s is een band uit Haarlem waarvan in 2015 het gelijknamige debuutalbum uitkwam. Dat album zit tjokvol aantrekkelijke vuige sixties beat-nummers, met teksten om te gniffelen. Eén van de vele hoogtepunten daarvan is het nummer Zoals Je Bent, een eenzame, keiharde klote-ballad.
De sound van De Kliko’s is een beetje smerig, en dat is genotvol! Er hangt meer dan alleen een zweem van garage-sound om De Kliko’s heen. En dat valt te verklaren! De band is het Nederbiet-equivalent van de heerlijke garageband E.T. Explore Me.
Wat is het toch jammer dat er slechts één Kliko’s album is gemaakt! Het is even gissen waarom het daarbij is gebleven. Hadden de bandleden schoon genoeg van de Nederbiet? Ik weet het niet. Maar wat ik wel weet is dat de plaat bij mij nog regelmatig op staat. Ik merk echter wel dat ik binnen mijn gezin echt de enige ben die de muziek kan waarderen, dus ik draai het eigenlijk vooral als ik alleen ben…
Keuze Remco Smith: Parquet Courts – Dust (2016)
Stuken maar
Drie keer hebben we een huis gekocht. Met vier aannemers hebben we te maken gehad. Noem ons gek maar wij hebben een zwak voor afgeragde oude woningen. Tachtig jaar, honderd jaar. De laatste keer was wel heel bijzonder. Een woning uit 1921 in volkomen vervallen staat. Wij liepen er twintig minuten doorheen, zeiden nog tegen elkaar: Dit huis gaan wij zo duurzaam mogelijk maken. Mensen die nu nog klimaatproblematiek en de rol van de mens daarin ontkennen: dat kan toch echt niet meer.
Wij hebben een mooi bod gedaan dat gelukkig is geaccepteerd. En dat verduurzamen: dat is gelukt. Ondanks het tegenovergestelde advies van de architect (Waarom zou je dat extra in je pand investeren?) hebben we doorgezet. Van het gas af, warmtepomp, zonnepanelen. Enfin, vorig jaar hadden we een eindafrekening van EUR 74,31, te ontvangen van de elektriciteitsleverancier.
Daarvoor doen we het overigens niet. Wij zijn er van overtuigd, ondersteund door de wetenschap, dat de klimaatcrisis zal kunnen leiden tot een catastrofe en dat we er echt alles aan moeten doen om dat risico zo klein mogelijk te houden. Het verduurzamen van onze woning is een mini-mini-mini-mini-mini druppeltje op de kokendheet gloeiende plaat, maar als iedereen die stappen doet die binnen zijn of haar bereik liggen, is het risico op een catastrofe kleiner te maken.
Dan de verbouwing. Slopen gaat nog wel, het opbouwen duurt eeuwig en dan komt de stukadoor. Het moment dat het krot opeens mooi wordt. Maar mijn hemel, wat levert dat stuken veel stof op. Iedere keer als je een kamer in loopt, slaat het stuc in je gezicht. Onontkoombaar.
Parquet Courts heeft het over stof in het algemeen, maar steeds als ik dit lekkere Indierockertje hoor denk ik: stuc. Omdat Parquet Courts erover zingt zoals je er maar mee moet omgaan. Met enige ergernis maar vooral laconiek. Stoïcijns doorvegen. Uiteindelijk dalen de stuc-wolken wel weer.
