City – Am Fenster

29 oktober 1983. Op het Malieveld in Den Haag verzamelen zich honderdduizenden demonstranten. De demonstratie wordt georganiseerd door het Komittee Kruisrakketten Nee. Aanleiding is het besluit van de N.A.V.O. om Amerikaanse kruisraketten in Europa waaronder Nederland te plaatsen. In totaal neemt meer dan een half miljoen mensen deel aan de demonstratie. Wie in de jaren ’80 is opgegroeid zal zich vast nog de cartoon ‘kernwapens de wereld uit’ van cartoonist Opland, het pseudoniem van Rob Wout, herinneren. Een tekening waarop een vrouw een raket wegschopt. Er zijn nog meerdere varianten. Het begin van de jaren ’80. De tijd van de economische crisis. Hoge werkloosheid. De kraakbeweging. Geen woning, geen kroning. Het is de tijd van de Koude Oorlog. Het Westen tegenover het Oosten. In die jaren bereiken de spanningen tussen Amerika en de Sovjet Unie een hoogtepunt. De nucleaire wapenwedloop. Het is de tijd dat ik daar als klein jongetje wel kennis van neem. Op die leeftijd is dat alles echter nog een ver van mijn bed show. Alhoewel ik nog wel weet dat de beelden van de demonstratie indruk maakten. De enorme menigte. De toespraken. Niet zo zeer inhoudelijk maar vooral de krachtige bewoordingen van bijvoorbeeld toenmalig vakbondsleider Wim Kok.

Het Klein Orkest wordt gevraagd om voor deze gelegenheid een nummer te schrijven. Het resultaat? Over De Muur! Op een overvol Malieveld speelt de band het nummer live. Een officiële release laat nog even op zich wachten. Een half jaar later wordt de single opgenomen en deze behaalt de Top 10. Na de val van de muur wordt het opnieuw een hit. Er zijn meerdere nummers die voor mij onlosmakelijk met de tijd van de Koude Oorlog zijn verbonden. Het tijdsbeeld gevangen door Doe Maar met De Bom. Een angstig gegeven. Wat als de bom dan toch daadwerkelijk valt? Een ander voorbeeld is Two Tribes van Frankie Goes To Hollywood. Een nummer dat de angsten voor een kernoorlog verwoordt. De tekst maar vooral de clip spreekt voor zich. Een worstelwedstrijd tussen de staatshoofden van Amerika en Rusland. Reagan vs. Tsjernenko. De overige wereldleiders aanschouwen het geheel en moedigen de twee worstelaars aan. Het maakt destijds indruk. Versterkt door de, toen al aanwezige, passie voor muziek. De bewustwording van wat er zich in die tijd daadwerkelijk afspeelt komt niet veel later.

Het is halverwege de jaren ’80. De lagere school maakt plaats voor de M.A.V.O. Ik maak de wereldgebeurtenissen toch wat bewuster mee en kan deze, wellicht ook vanwege de geschiedenislessen, ook veel beter in het juiste perspectief plaatsen. De tweede helft van de jaren ’80 is in alle opzichten een bijzonder tijdperk. Het aantreden van Gorbatsjov in 1985 zorgt voor een ommekeer. Het einde van de wapenwedloop, het instorten van het communisme, de val van de muur en de uiteindelijke hereniging van Oost en West Duitsland. De beelden van deze gebeurtenissen kan ik mij nog als de dag van gisteren herinneren.

Juist in die periode luister ik veel naar de Duitse radio. Ik leer, naast Halt Mich, nog meer mooie liedjes van Herbert Grönemeyer kennen. Ik ontdek Marius Muller Westernhagen. Zanger en acteur. In Duitsland een grote ster. Uitverkochte stadions. Miljoenen verkochte platen. Vooral het nummer Freiheit weet mij te raken. Freiheit is terug te vinden op het album Westernhagen uit 1987. Eind 1989, vlak na de val van de muur,  toert Westernhagen met veel succes door Duitsland. In totaal bezoekt een half miljoen fans zijn concerten. Opnames van deze tour verschijnen in 1990 op het live-album met de kort maar krachtige titel Live. De live-uitvoering van Freiheit wordt als single uitgebracht en van het album gaan meer dan 1½ miljoen exemplaren over de toonbank. De hereniging van Oost- en West Duitsland zorgt ervoor dat Freiheit als een soort van vrijheidshymne wordt gezien. Begrijpelijk aangezien de tekst naadloos aansluit bij het gevoel van veel Duitsers. Westernhagen schrijft dit nummer echter na een bezoek aan Parijs. De Franse revolutie vormt de inspiratiebron.

Het meest bijzondere nummer dat ik in die tijd leer kennen is Am Fenster van de Oost-Duitse band City. Net als Freiheit een nummer dat Oost en West Duitsland met elkaar verbindt. Muziek als inspiratiebron en houvast. Een atypisch nummer. Geen standaard popliedje. Een combinatie van folk, pop, rock en psychedelica. Het nummer ontstaat in 1974 als een aantal bandleden aan het experimenteren is. Bandlid Georgi Gogow, geboren in Bulgarije, zorgt met zijn vioolspel voor de muzikale elementen uit de Bulgaarse folkmuziek. Toenmalig zanger Emil Bodanow heeft een bundel met gedichten van Hildegard Maria Rauchfuss bij zich. In deze bundel staat onder ander het gedicht Am Fenster. Eins plus eins ergibt drei. Het duurt echter tot 1977 voordat het nummer daadwerkelijk wordt uitgebracht. Met een lengte van zo’n zeven minuten en de bijzondere muzikale opbouw ziet de platenmaatschappij er geen heil in om het uit te brengen. Je moet je voorstellen dat in diezelfde tijd Bohemian Rhapsody van Queen wordt uitgebracht. En we weten allemaal hoe dit nummer is uitgegroeid tot een klassieker.

Een paar jaar later wordt echter een nieuw demoversie opgenomen met de nieuwe zanger Toni Krahl. Deze opname komt bij een aantal radiostations terecht. De reacties zijn zeer positief waarna wordt besloten om deze versie als single uit te brengen. Am Fenster wordt zowel in Oost als West Duitsland een groot succes. Het zorgt ervoor dat de band ook in West-Duitsland gaat optreden. Peter Schimmelpfenning speelt vervolgens een belangrijke rol. Volgens de West-Duitse muziekuitgever en producer is Am Fenster echte poëzie in een rock-jasje. Zoiets moois bestaat volgens hem niet in West-Duitsland. Dankzij zijn steun krijgt City de mogelijkheid om het debuutalbum op te nemen. Op het debuut staat een ruim 17 minuten durende versie van Am Fenster. Het bestaan uit drie delen: Dream, Daydream en Am Fenster. Het album wordt een groot succes. City is daarmee een van de eerste Oost-Duitse bands die in de tijd van de Koude Oorlog ook in het Westen succesvol is. De groep verkoopt uiteindelijk, mede dankzij deze klassieker, miljoenen platen. City! Een band die dankzij Am Fenster een brug bouwt tussen Oost en West. Een volkslied voor een generatie Duitsers aan beide kanten van de muur. In 2019 wordt het nummer door een jury uitgeroepen tot beste Oost-Duitse nummer aller tijden. Grenzeloze muziek!