10 jaar na hun laatste studioalbum komt Rammstein met een lied en clip dat inslaat als een bom. Bijna letterlijk, want hele volksstammen zijn in oproer en veroordelen de band. De kranten spreken van een vertegenwoordiger van de Duitse regering (belast met antisemitisme), een historicus, een buitenlanddeskundige en zelfs een voormalig voorzitter van de Centrale Joodse Raad.
Een volstrekt onacceptabele vorm van necrofilie én deze visualisering van de verschikkingen die de nazi’s op hun geweten hebben, is hoogst onverantwoordelijk.
Alleen maar bedoeld om muziek op schokkende wijze onder de aandacht van het publiek te brengen.
Hallo! Rammstein heeft dat helemaal niet nodig; de vele miljoenen fans luisteren toch wel. Luister naar de boodschap. Kijk naar de beelden met een neutrale blik. Net zoals met Deutschland van Die Prinzen (2001) wordt er weer hard geschreeuwd, want onze Oosterburen kunnen feitelijk niet over hun oorlogsverleden praten. Don’t mention the war. En juist die collectieve verdringing van de gruwelijke feiten werken fascisme, nazisme en antisemitisme in de hand. Persoonlijk kan ik tot de dag van vandaag geen oorlogsfilm met concentratiekampen kijken zonder een enorme bloedhekel aan Duitsers te krijgen. Walgelijk! Wat voor mensen waren deze beulen. Maar ook de ‘onschuldige meelopers’: ik kots van het zinnetje Ich habe es nicht gewusst. Hoezo? Had je Scheisse in je ogen? Poep in je hoofd?
De reactie van de voormalige voorzitter van de Centrale Joodse Raad verbaast mij niet. En toch weer wel. Nogmaals, de verschrikkingen en de massamoord op de Joden, het verlies van dierbaren door het verwrongen denkbeeld van een groot aantal idioten en het feit dat vele schuldigen aan deze liquidaties de dans ontsprongen zijn vreet aan het collectieve geheugen. Deze misdaden worden tot de lengte der dagen en van ouder op kind meegedragen. Maar het lijkt soms wel of het Joodse volk het alleenrecht op de holocaust wil claimen. De Nazi’s hadden het namelijk ook gemunt op onder andere homoseksuelen, zigeuners, gehandicapten, Jehova’s en Slaven. Er zijn in de Tweede Wereldoorlog circa 72 miljoen levens verloren gegaan, waarvan bijna 6 miljoen Holocaustslachtoffers. 42% daarvan zijn van Joodse komaf. 22% waren etnische Polen en Slaven en 20% waren Russische soldaten. Circa 500.000 zigeuners en 200.000 gehandicapten en geesteszieken zijn vermoord en 10% waren politieke gevangenen. Dit zijn onvoorstelbare cijfers van weerzinwekkende gruwelijkheden. Ik wil op geen enkele manier het leed bagatelliseren, maar er stonden dus meer doelgroepen op het lijstje van de fascistische ‘Übermensch’.
In het vorige decennium heb ik een blog geschreven over het feit dat Duitsland (en veel andere landen overigens) heel veel nazi-beulen lieten ontkomen. Enerzijds door economische redenen, maar tegelijkertijd om het verleden te willen laten rusten. Ik nam toen contact opgenomen met Centrale Joodse Raad met het verzoek hierop te reageren. Het verbijsterende antwoord was dat Duitsland juist heel veel gedaan had om deze nazi’s op te sporen. Verbijsterend, omdat de statistieken, gegevens en bewijzen verzameld door Gideon Levy in de documentaire Levy en de laatste Nazi’s het tegenovergestelde bewijzen. In het programma onderzoekt Levy de wijze waarom deze oorlogsmisdadigers de dans konden ontspringen en op welke wijze de Duitse overheid onderzoek doet en tot strafvervolging komt met betrekking tot oorlogsmisdadigers. Los van het feit dat onze regering in het verleden niet uitgeblonken heeft in daadkracht (ze hadden tenslotte de bovenvermelde misdadigers kunnen ontvoeren om alsnog hun gerechte straf te laten uitzitten), blijkt er sinds 1958 een onderzoekscentrum in Ludwigsburg te bestaan: Zentrale Stelle der Landesjustizverwaltungen zur Aufklärung nationalsozialistischer Verbrechen.
Twee zaken springen direct in het oog:
1) Waarom heeft de Duitse regering gewacht tot 1958 om toen 13 jaar na het einde van de oorlog een onderzoekscentrum op te richten?
2) De naam van het centrum zegt veel: het centrum zoekt met name op basis van het nationaal-socialisme (de naam van Hitler’s partij was Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij) of ingekort nazisme, en niet op basis van fascisme en/of oorlogsmisdaden.
Het centrum heeft 1,6 miljoen oorlogsmisdadigers in hun administratie zitten, maar bijvoorbeeld Siert Bruins (het Beest van Appingedam) ontbrak. Onthoudt even dit cijfer: 1,6 miljoen oorlogsmisdadigers, want sinds 1958 zijn er minder dan 600 mensen daadwerkelijk veroordeeld waarvan de meeste Oost-Europeanen en Oost-Duitsers zijn. Gedurende de laatste 30 jaar is er vrijwel niemand meer vervolgd. Anno 2013 werken er nog 19 personen. In Oost-Duitsland nam in 1950 de Stasi de opsporing van nationaal-socialistische misdaden over van de Oost-Duitse politie. Er is sindsdien nooit een oorlogsmisdadiger vrijgesproken die door de Stasi was aangebracht. De straffen die de DDR oplegde waren markant hoger dan in West-Duitsland (vaak het dubbele of meer). Na de hereniging kregen de (West) Duitse staat en Ludwigsburg inzage in de justitiële gegevens van 17.000 verdachten, die in de DDR voor nazi-misdrijven hebben terechtgestaan. Vijf bij verstek in Nederland veroordeelde oorlogsmisdadigers waren overigens ook in Oost-Duitsland veroordeelt. Ter herinnering, Ludwigsburg heeft minder dan 600 oorlogsmisdadigers veroordeeld. Men was voornamelijk geïnteresseerd in de namen van de Stasi-leden, zodat men kon onderzoeken wie voor de DDR spioneerde. Tegelijkertijd kregen de ex-Stasi leden (lees: de Oost-Duitse politie) geen inzage meer in de documenten, omdat men in Duitsland meent dat de dader geen inzage mag krijgen in het dossier van het slachtoffer. Met andere woorden, de ex-Stasi leden werden tot daders gebombardeerd en de ex-nazi’s tot slachtoffers. Een ex-politieman, die mede verantwoordelijk was voor de vervolging van oorlogsmisdadigers, noemde Ludwigsburg (al dan niet uit rancune) een Nazi-wasmachine; ze kwamen er weer schoon uit.
We hebben allemaal wel eens gehoord van Simon Wiesenthal en zijn jacht op nazi’s en oorlogsmisdadigers. Veel minder mensen hebben van Beate en Serge Klarsfeld gehoord, die evenzo actief waren in het opsporen van (met name Franse) oorlogsmisdadigers. Echter, het Simon Wiesenthal Center en het Klarsfeld Foundation zoeken nog steeds, want velen zijn na de oorlog ondergedoken of gevlucht al dan niet met behulp van reguliere instanties. Onderzoek wijst uit dat Spanje (in opdracht van de fascistische dictator Franco), vele regeringen van Zuid-Amerikaanse landen, de Katholieke Kerk en de geallieerde regeringen een actieve rol hebben gespeeld in het faciliteren van vluchtroutes en nieuwe identiteitspapieren. Vele duizenden oorlogsmisdadigers vluchtten via Italië (de zogenaamde rattenlijn) naar Zuid-Amerika; de bekendste waren Klaus Barbie, Gerhard Bohne (euthanasie-expert), Adolf Eichmann (verantwoordelijk voor het transport van miljoenen Joden naar concentratiekampen en vernietigingskampen), Josef Mengele (arts-onderzoeker in Auschwitz), Ante Pavelić (Kroatsiche Fuhrer: circa 500.000 doden), Franz Stangl (SS-kampcommandant Sobibór en Teblinka: 900.000 doden), Gustav Wagner (SS-officier en plaatsvervangend commandant van Sobibór: 200.000 doden) en Erich Priebke, die uiteindelijk in 1998 in Italië tot levenslang werd veroordeeld, maar vanaf 2005 tot zijn natuurlijke dood in 2013 vakantie mocht vieren buiten de gevangenismuren.
En dus hadden de reacties van zowel de Duitse overheid én de Centrale Joodse Raad veel genuanceerder moeten zijn. Eigenlijk zelfs het tegenovergestelde: dat een Duitse groep dit – en juist in deze tijden van onrust en groeiend antisemitisme en oplaaiende extreem-rechtse denkbeelden – weer onder de aandacht brengt en hun verleden recht in de ogen kijkt. Bovendien laten ze heel veel andere vormen van discriminatie, geweld en oorlog in de clip zien. Ik zie vooral een aanklacht tegen het alom heersende geweld, de onverdraagzaamheid in het algemeen en de gevolgen wanneer dit de overhand zou weten te krijgen. Ik zie het als een waarschuwing. Oosterburen (maar eigenlijk alle volkeren), praat over de oorlog(en) en de gruwelijkheden, zodat niet opnieuw dezelfde fout gemaakt wordt. Bovendien laat Rammstein wel vaker hun stem horen. Het verschil nu is de directe manier van projectie. Overigens is de aftiteling van de clip eveneens magistraal met een bijna klassiek pianospel. Enkele minuten reflectie. Deutschland verdient de hoogste positie in alle hitlijsten over de gehele wereld. En laat de discussie maar losbarsten. Het liefst op scholen en in studentenhuizen, want van de heersende partijen met hun struisvogelpolitiek en tunnelvisie hoeven we het kennelijk niet te verwachten.
