The Battle: begrafenisliedjes

Laten we eerst even een hardnekkig misverstand uit de weg ruimen: Waarheen, Waarvoor van Mieke Telkamp is niet het meest populaire liedje op begrafenissen en crematies. Sterker nog: het staat niet eens (meer) in de top 50.

Dat Andrea Bocelli deze lijst aanvoert, hadden wij niet durven bevroeden. En waarom Bernie William’s versie van Dust In The Wind, in plaats van het origineel van Kansas? Come on! Nog geen 20.000 views op YouTube, die van Kansas heeft er ruim 26 miljoen!

Maar goed, laten we ons hier nu niet dood ergeren aan een lijstje van een uitvaartverzekeraars. Eigenwijs en koppig als we zijn, stellen we liever onze eigen favoriete liedjes hier tegenover.

Waarschuwing: het kan slim zijn om alvast een zakdoekje te pakken. Echt waar.

***Er is inmiddels ook een deel 2 (hier) geschreven***

Keuze Hanno Maas: Leonard Cohen – If It Be Your Will (1984)

De wil van het lot

Zoals veel van mijn generatiegenoten kom ik uit een Rooms-Katholiek nest. Een Rooms-Katholieke basisschool inclusief communie en vormsel. Daarna netjes door met Katechese op het VWO, heel de bijbel doorploegen. Ergens aan het eind van het VWO of kort daarna heb ik het geloof een beetje overboord gezet. Ik kreeg de ruimte van mijn ouders om te onderzoeken wat ik zelf belangrijk vond, en ik legde me liever neer bij het lot. Zonder daarbij te geloven dat dat van hoger hand opgelegd is. Prima dat er een hoop mensen zijn die er wel wat mee kunnen, al zouden ze er wat minder ruzie om mogen maken.

Wat dat betreft is mijn keuze voor deze battle op het eerste gezicht misschien wat vreemd. Maar als ik deze aardkloot ooit verlaat, dat wil ik dat Leonard Cohen If It Be Your Will zingt. Of de versie van Antony, dat mag ook.

De tekst van If It Be Your Will leest als een gebed. Een gelovig gebed van iemand die zich neerlegt bij de wil van god. Cohen is een actieve belijder van het Joodse geloof, en dat is te horen in dit nummer. Althans, die gedachte ligt het meest voor de hand. Grappig is dat Cohen daarnaast sinds 1970 ook actief Boeddhist is en in 1996 zelfs tot Boeddhistisch monnik ingewijd is. En voor de kenners van dit geloof zitten er ook zeker verwijzingen naar de leer van Boeddha in het nummer.

Voor mij is het nummer gewoon een meer dan fantastische onderwerping aan het lot. Of dat lot nou Joods of Boeddhistisch is. Ergens gaat het ooit een keer ophouden door een samenloop van omstandigheden. En als dat in mijn geval zover is, dan wil ik If It Be Your Will vol op de speakers. En dat iedereen die dan aanwezig is, zich weer even beseft hoe nietig we als mensen zijn. Verantwoordelijk voor ons eigen leven en geluk en afhankelijk van vele omstandigheden. En dan in de versie van Cohen of de cover van Antony (niet veel mensen komen weg met een goede cover van Cohen, maar die van Antony op I’m Your Man mag er zeker wezen).

Daar ga ik tot die tijd nog even over nadenken!

Keuze Sander van Buuren: Rowwen Hèze – Twieje Wurd (1991)

‘Kippenvelleriger’ dan dit wordt het niet

Een battle over begrafenisliedjes. Toch wat ongemakkelijk. Niet iets waar je heel erg mee bezig wilt zijn. Maar eerlijk is eerlijk. Als ware muziekliefhebber wil je ook na je overlijden anderen deelgenoot maken van wat jou beroert (of eigenlijk beroerd heeft) en een blijvende herinnering achterlaten. Veelgeprezen platen als Sorry van Kyteman en Hallelujah in de uitvoering van Jeff Buckley staan dan ook alvast op een voorlopig lijstje (er is me hopelijk nog een lange tijd gegund, dus aan het lijstje wordt in de loop der jaren vast nog geschaafd). De keuze voor deze battle is echter een eenvoudige. Afscheid nemen van een dierbare is zelden zo mooi verwoord als door Rowwen Hèze in Twieje Wurd.

Voor een Gelderlander van geboorte en Brabander van hart heb ik een ongezonde voorliefde voor Limburg. Als fanatiek fietser bestaat er in eigen land geen mooiere streek dan Zuid-Limburg. Ploeterend met de racefiets de Keutenberg op om een paar kilometer verderop in de schaduw van de Mergelgrotten bij te komen met een koude Korenwolf, heerlijk.

Het beste wat Limburg te bieden heeft komt echter uit het noorden van de provincie. Waar ik de mannen van Rowwen Hèze in de afgelopen twee decennia al een keer of tien ‘per ongeluk’ tegen het lijf liep op festivals en feesten, viel het kwartje enkele jaren geleden pas echt. In een dampende feesttent, in het op het oog onbeduidende dorpje America – midden in de Peel –  beleefde ik mijn vuurdoop: het Slotconcert. Waar Rowwen Hèze op festivals gegarandeerd voor een feestje zorgt, biedt de band zijn dorpsgenoten ieder jaar in november de overtreffende trap. Een bevriende dorpsgenoot van Jack Poels en consorten maakte ons enkele jaren geleden deelgenoot van deze Limburgse hoogmis.

Maar het kan altijd nog mooier. Waar klassiekers als Limburg en Bestel Mar zorgen voor een ongekende sfeer (en verlies van dierbare kledingstukken) in de Americaanse feesttent, staat het echte kippenvel me op de armen in het theater. Daar is het waar de balades van de Limburgers – zoals De Peel in Brand en Blieve Loepe – het best tot hun recht komen en Rowwen Hèze veel meer blijkt te zijn dan een feestband die drijft op folk en Tex-Mex. Het meest ‘kippenvellerigst’ is echter Twieje Wurd. Al vanaf de eerste klanken grijpt dit nummer me bij de strot. Voeg daarbij de prachtige verwoordde onmacht van het verlies en voel wat lijden echt inhoudt.

Hoewel beeld- en geluidskwaliteit te wensen overlaten, kies ik voor de (niet geheel legale) liveversie in Theater aan de Parade in Den Bosch omdat dit het ware gevoel van Twieje Wurd verwoordt en ik deze uitvoering (vlak achter de amateur-cameraman) zelf live mocht beleven.

Keuze Roland Kroes: Radiohead – Exit Music (For A Film) (1997)

Ik vind het toch wat ongepast om I hope that you choke over de aanwezigen uit te storten

Niets zo persoonlijks als de muziek voor een uitvaart. Als Ondergewaardeerde Liedjes nerd, zal ik gewoon maar bekennen dat ik bij een uitvaart altijd let op de muziek die wordt gedraaid. En dat ik er soms ook het mijne van denk. Dit nummer staat niet op mijn lijst. Ik vind het toch wat ongepast om I hope that you choke over de aanwezigen uit te storten.

Exit Music (For A Film) was de voorbode van OK Computer van Radiohead. We zaten met zijn allen nog in de singalong Street Spirit modus (Pinkpop 1996, anyone?) en wisten nog niet echt wat ons te wachten stond. En toen was dit nieuwe nummer er, aan het einde van het imposante Romeo + Juliet van Baz Luhrmann. Vanaf de eerste keer dat ik het nummer hoorde, zie ik voor me dat het nummer ooit zal passen op iemands uitvaart. Je ziet het voor je. Iedereen zit netjes bij elkaar en dan wordt de laatste wens van de overledene uitgevoerd: dit nummer terwijl de kist in de grond zakt.

Een dikke fuck you naar iedereen.

Keuze Marèse Peters: Madonna – Mer Girl (1998)

Een subtiel nummer over de dood dat je doet huiveren van schoonheid

Als ik dood ga, wil ik geen begrafenis. Cremeren jullie mij maar. Opgeruimd. Netjes. Maar ik wil wel een afscheidsdienst. Met een paar welgekozen woorden van mijn dierbaren. Veel bloemen. En nog meer muziek.

Over dat ultieme afscheidslijstje denk ik af en toe na. Dit nummer van Jeff Buckley staat er bijvoorbeeld al heel lang op. Al was het maar oom die prachtige regel over funeral mourners / parading in a wake of sad relations / as their shoes fill up with water. Een ander nummer met een warm plekje op die lijst is Mer Girl van Madonna. Het is het laatste nummer van Ray of Light uit 1998, dat misschien wel haar beste album ooit is. Mer Girl is een spannend, mysterieus, bijna spookachtig nummer, dat klein begint en toewerkt naar een subtiele climax. De productie van William Orbit is, net als bij alle andere nummers op Ray of Light, nagenoeg perfect. En Madonna staat niet bekend om haar fantastische vocalen, maar in dit nummer weet ze dat aardig te verbergen.

Maar waarom is dit nou zo’n begrafenisnummer? Dat komt allereerst door de etherische sfeer, maar meer nog door de tekst. Die gaat over een vrouw die wegrent van haar huis, van haar dagelijkse bestaan: I ran and I ran. Ze rent door de stromende regen naar een begraafplaats. Daar aangekomen gaat ze op de grond liggen en wordt ze opgenomen door de aarde. Hoe magisch-realistisch wil je het hebben?

And the ground gave way beneath my feet
And the earth took me in her arms
Leaves covered my face
Ants marched across my back
Black sky opened up, blinding me

Prachtig zingt ze dit. Orbit gooit er een trippelend riedeltje doorheen, waardoor je de mieren bijna over je rug voelt lopen. Het klinkt als een vredige dood, welkom geheten door de aarde. Eén worden met de natuur. Terug naar de elementen.

Uiteindelijk blijkt dat de hoofdpersoon op zoek was naar my mother who haunts me / even though she’s gone. En dat ze haar terugvindt in die aarde: And I smelt her burning flesh / her rotting bones/ her decay. Nu ze zeker weet dat haar moeder dood is, kan ze weer verder: I ran and I ran/ I’m still running today. Nog steeds achternagezeten door de herinnering aan haar moeder? Het is niet helemaal duidelijk.

Het doet er ook niet toe. Feit is dat Madonna met Mer Girl een bijzonder nummer heeft gemaakt over de dood, dat je doet huiveren van schoonheid.

Keuze Robin Wollenberg: K’s Choice – Dad (2000)

Deze is voor jou…

Zucht, daar zit je… leeg scherm en klaar om je blog te schrijven over de meest ondergewaardeerde begrafenissong. Ik haal nog eens diep adem, denk nog even na en laat de woorden als vanzelf uit mijn vingers glijden. Voor mij is er ook maar één liedje dat voor deze battle in aanmerking komt: K’s Choice – Dad.

Het verhaal begint voor mij 16 maart 2000. De millenniumbugs hebben we inmiddels overleefd en met een knalfuif heb ik het nieuwe jaar ingeluid, om op deze donderdag een afsluitend sollicitatiegesprek te hebben. Dat mijn vader op deze dag de uitslag van enkele onderzoeken krijgt in het ziekenhuis, is zeker zo belangrijk. Hij is al enige tijd niet lekker en ergens in januari/februari in het ziekenhuis beland, maar gelukkig wel weer thuis. Zo blij als een kind stap ik in de auto en bel naar huis; “Ik heb een nieuwe baan!” en ik kan mijn blijdschap niet onderdrukken. “Dat is fijn voor je” klinkt het enigszins somber aan de andere kant van de lijn en ik voel dat er iets niet klopt. “Kom je direct naar huis?” klinkt haast als een gebod en geheel tegen mijn natuur in gehoorzaam ik. Het voelt niet goed! Bij thuiskomst moet ik even gaan zitten en dan komt de boodschap. “Je vader is ziek en gaat niet meer beter worden…” Die woorden verstommen in een oorverdovende stilte. Het kan niet, het mag niet, het is zo oneerlijk.

Wat volgt zijn enkele maanden van chemo’s, ziekenhuisbezoeken op de meest gekke tijdstippen met de hoop dat het na de chemo’s beter moet gaan en we nog een tijd samen hebben. Het loopt allemaal anders, het gaat niet beter… het gaat helemaal niet beter! Als mijn vader ergens uit het niets roept dat hij niet dood wil, knapt er iets in mijn. Mijn ouders en ik, we huilen samen. Er is nog zoveel te doen, te zeggen, maar ik kan het niet. Wat ik ook probeer, ‘het’ gesprek durf ik niet aan.

Op 29 november 2000 overlijdt mijn vader, 58 jaren jong, en mijn god wat doet dat pijn! Dan komt het moment dat je samen de crematie moet gaan regelen. Wie willen er spreken? Welke muziek past bij hem, bij ons? En dat is het moment dat ik me realiseer dat ik nog zoveel tegen hem had willen zeggen, vragen die ik had willen stellen en antwoorden die ik nog had willen krijgen… Ik zoek naar de woorden om te zeggen dat het mij spijt dat ik als puber soms zo lastig kon zijn, dat een leugentje om bestwil toch niet zo goed voelde en dat ik van je hou. Ik kan de woorden niet vinden, totdat de muziek het antwoord geeft. K’s Choice – Dad vertelt precies dát, dat wat ik niet kan.
De laatste drie regels zeggen eigenlijk alles:

But you taught me how to value life
And what else do I need
I have a dad who watches over me

En voor wie mocht twijfelen of het daarna nog goed met mij gekomen is; het is goed gekomen, heel goed!

Bijna anderhalf jaar later kom ik pas toe aan de echte verwerking. Op een boot in de Cariben ontmoet ik een meisje dat dezelfde ervaring deelt en twee lange nachten praten we over onze gevoelens en ons verdriet. Iets wat ik tot dan toe maar moeilijk kon. Na deze gesprekken neem ik een drastisch besluit… mijn leven moet anders, IK moet anders. Een vriend van mij schreef ooit: “Van open zijn, wordt je dichter”. En het klopt! Door jezelf te openen kom je dichter bij de mensen van wie je houdt, om wie je geeft en wílt geven.

Loes heeft waarschijnlijk nooit geweten wat ze voor mij betekend heeft, maar zij heeft mij geleerd te leren van het verlies mijn vader, mijn gevoel/hart te laten prevaleren boven ratio, tranen te laten vloeien als het goed voelt, je ware IK te durven tonen. Het heeft daarna nog een tijdje geduurd, voordat ik ben geworden tot wie ik vandaag ben en wil zijn.

Dit blog is voor alle vaders die er niet meer zijn en nog elke dag gemist worden.

Dag lieve papa, ik hou van je…

Keuze Edgar Kruize: Eels – Skywriting (2003)

Een massage voor de rouwende ziel

Het blijft opvallend hoe vaak ik Eels als stokpaardje van stal haal zodra het gaat over ondergewaardeerde liedjes die de minst zonnige kant van het menselijk bestaan bezingen. Droefsnoet Mark Oliver Everett, die in zijn eentje het kloppend hart van Eels vormt, heeft in zijn leven dan ook de grootst mogelijke bak ellende over zichzelf uitgestort gekregen en heeft dat zoals het een goed kunstenaar betaamt gebruikt om wonderschone (doch soms hartverscheurende) kunst te maken.

Vanuit het thema ‘begrafenis’ komen dan al snel tracks langs uit de periode van het langs de bodem van de menselijke emotieput scherende album Electro-Shock Blues. Zoals het hartverscheurende Going To Your Funeral, Pt.1 dat pijnlijk accuraat de onmacht beschrijft die je voelt zodra iemand die je lief hebt is verworden tot slechts wat resten in een houten kist, klaar om hetzij de grond, dan wel de crematieoven in te gaan. Of b-kantje Funeral Parlor, dat erg fraai beschrijft hoe tijdens een wake je gedachten af kunnen dwalen naar triviale zaken. Ook zo’n mooie is P.S. You Rock My World, over het besef dat het leven door gaat. Maybe it’s time to live, klinkt het. Zalvende woorden na zo’n bak ellende.

Vanwege het verwarrende begrafenisidee (kiezen we hier liedjes over een begrafenis? Of die je op je eigen uitvaart graag gedraaid wil hebben?) uiteindelijk toch gekozen voor een track die minder langs de ziel schuurt, die juist een heel mooie draai aan de dood geeft en daarmee de gepijnigde, rouwende ziel juist wat masseert. Het is een liedje dat schandalig genoeg is weggestopt op de soundtrack van de film Levity en daardoor vrijwel niemand is opgevallen tot het enkele jaren later op de Useless Trinkets verzamelaar verscheen; Skywriting.

Skywriting is een lieflijk liedje, dat inhoudelijk angstig dicht aan ligt tegen Marco Borsato’s Afscheid Nemen Bestaat Niet, dat overigens enkele maanden later verscheen. Het thema zal destijds wel in de lucht gehangen hebben ofzo. Hoe dan ook, waar laatstgenoemde verdrinkt in het bombast, vals sentiment en de kromme zinsbouw, houdt Eels het simpel en doeltreffend. Waardoor het duizendmaal zo hard binnenkomt. Gitaartje, harmonium. Her en der een pingeltje xylofoon, naar het zich laat aanhoren, en dat is het dan. Met daar overheen de introvert en berustend gezongen tekst vanuit het perspectief van de overledene. Een tekst die laat weten dat het goed is en de rouwenden op aarde achterlaat met de boodschap dat ze vooral niet in hun verdriet moeten blijven hangen.

Go on, you’ve got places to be
So many things to see
Don’t worry about me
I’m already where I should be.

Keuze Victor Romijn: Röyksopp – Triumphant (2005)

Het perfecte nummer om mijn begrafenis mee te openen, nog voor de eerste speech