The Battle: onverwachte duo’s

Kylie Minogue en Jason Donavan, die zagen we wel een beetje aankomen. Tina Turner en Rod Stewart? Ook geen verrassing. Kanye West en Jay-Z? Hooguit bijzonder dat twee van zulke ego’s samen op een podium passen. Maar komt er een samenwerking tot stand, waarvan je in eerste instantie alleen maar van kunt denken: ‘dat wordt hem niet’. En als het toch wél geslaagd blijkt te zijn. Dat gevoel, daar wilden we het vandaag eens met je over hebben.

Keuze Jan van Deursen: Led Zeppelin & Sandy Denny – The Battle Of Evermore (1971)

Robert Plant – wéér hij – meets Sandy Denny, maar echt!

Het is nog altijd een van de minst voor de hand liggende duetten die de popgeschiedenis kent, zeker in de tijd waarin het tot stand kwam. Bovendien is The Battle Of Evermore het enige nummer van Led Zeppelin – over die band hebben we het hier op Ondergewaardeerde Liedjes dus opnieuw – dat in de studio werd opgenomen met een ‘stem van buiten’: die van Sandy Denny. Daarmee preludeerde Robert Plant dus al op die andere, veel latere, bijzondere samenwerking met Alison Krauss.

Sandy Denny had in 1971 haar eerste grote successen met Fairport Convention achter de rug. Die band – met de jonge meestergitarist Richard Thompson in de gelederen – was met albums als Unhalfbricking en vooral Liege and Lief verantwoordelijk voor een enorme folkrevival in de UK, precies op het moment dat The Beatles zo’n beetje de stekker uit hun samenwerking trokken. Denny was inmiddels met een nieuw project begonnen: Fotheringay. Het bleef echter bij één veelgeroemd album, dat helemaal in het verlengde lag van het werk van Fairport. Pas in 2008 verscheen er nog een aanvullend album met demo’s en niet eerder verschenen nummers, alleszins de moeite waard overigens.

Tegen die achtergrond werd Sandy Denny dus benaderd om Robert Plant bij te staan op dit wonderlijke, mystieke folknummer dat vol verwijzingen naar Tolkien zou staan. Ik ben geen kenner van dat werk, maar ik sluit niet uit dat The Battle Of Evermore mij nog eens overhaalt om erin te duiken. Tegen een bijna zes minuten durende omlijsting van een behoorlijk dominante en zinsbegoochelende mandoline, matcht Denny’s hesige timbre prachtig met de snijdende kracht van Plant. Dat het nummer aan Stairway vooraf gaat op de plaat, kan geen toeval zijn. Het is een prachtig voorspel voor het meesterstuk van Led Zeppelin.

Keuze Jaap Bartelds: Madonna & Anthony Kiedis – The Lady Is A Tramp (1993)

Wat heet beneveld; Anthony flikkerde zowat het publiek in en Madonna besloot maar gewoon te gaan krijsen

Het is … 1993. Een instabiele periode is aangebroken voor Madonna, die na jaren van succes het shockeren tot nieuwe norm heeft verheven. Aanvankelijk veroorzaakte de BoyToy-zangeres commotie door in een trouwjurk over het podium rollend Like a Virgin te hijgen, voor brandende kruizen te dansen en een heiligenbeeld wakker te kussen of te pillow-humpen op een podium.

Daar kon nog best een tandje bij, moet mevrouw Ciccone hebben gedacht. Dus kwam ze met én een seksplaat (Erotica), én een seksfilm (Body of Evidence, waarin ze iemand heeft doodgeneukt) en als klap op de vuurpijl ook nog met een salontafelboek vol met foto’s van zichzelf in pikante standjes, domweg SEX genaamd. Helaas voor Madonna trokken de preutse Amerikanen al dat gevinger boven spiegels niet, en evenmin de trio’s met Naomi Campbell en Vanilla Ice, het gevoos met opaatjes en de lesbo-SM. Massaal keerde de massa zich af van de eens zo populaire popzangeres.

Dus wat deed Madonna? In plaats van haar post-puberale fase achter zich te laten werd ze alleen maar recalcitranter. Wie herinnert zich nog het interview in David Letterman’s Late Show, waarin ze tientallen keren ‘FUCK’ gilde en vroeg of de arme anchorman aan haar slipje had geroken? Of haar affaire met Dennis Rodman, die later een compleet hoofdstuk van zijn autobiografie aan haar wijdde en waarin hij onthulde dat zij hem opsloot in haar hotelkamer vanwege haar ongeremde honger naar seks.

Rond diezelfde tijd zou Madonna ook een affaire hebben gehad met Anthony Kiedis, die op dat moment ook niet de meest stabiele persoon aller tijden was. Dus toen Madonna werd gevraagd voor een optreden ter gelegenheid van de 1000ste aflevering van de Arsenio Hall Show, bedacht ze zich geen moment en besloot ze Anthony mee te tronen. Allebei trokken ze een kek jurkje aan met bijpassende jarretelles, zetten ze een mutsje met duivelsoren op hun hoofd en dáár gingen ze los. Maar niet nadat Madonna eerst een klassieker van Peggy Lee op gruwelijke wijze had verkracht (she totally fucked it up).

Geen idee hoe beneveld de twee waren, maar het duet tussen Anthony en Madonna kwam op z’n zachtst gezegd niet helemaal uit de verf. Anthony flikkerde zowat het publiek in en Madonna besloot op een gegeven moment maar gewoon te gaan krijsen. Uiteraard eindigden ze bovenop elkaar. Niet toevallig dat de titel, The Lady is a Tramp, op niemand meer van toepassing was dan Madonna zelf natuurlijk.

Afijn, het kan ook allemaal part of the act zijn geweest. Oordeel zelf!

Keuze Ilona de Bok: Kristin Hersh & Michael Stipe – Your Ghost (1994)

Michael Stipe zou verboden moeten worden; een beetje het beste uit zichzelf naar boven halen met allemaal geweldige vrouwen

Ik had nooit zoveel met Michael Stipe. Zijn rare, beetje spastische manier van dansen. De übernerd die ineens cool werd omdat hij in een leuk bandje zat. Losing m religion, als iets een vervelend, uitgekotst nummer is dan is het dat wel. Ik was dan ook verbaasd toen ik zijn samenwerking met Kristin Hersh hoorde. Haar ietwat mysterieuze, randje valse stem krikte zijn stem op tot grote hoogten.

Your ghost is zo’n nummer dat je meteen grijpt. Je hoort een zeker smachten. Ja inderdaad, ik gebruik het woord smachten. Je smacht naar meer. Je wilt dat het nummer door blijft gaan. Je dompelt je onder in een duister liedje waarbij je twee stemmen die beiden iets hysterisch hebben, relaxed hoort samenkomen.

Ik weet niet of ze als personen ook een raar duo zijn maar als stemmen en als artiesten die bepaalde muziek maken vind ik ze een beetje vreemd. Een beetje vreemd maar wel heul lekker!

En vooruit, Michael Stipe heeft meer leuke samenwerkingen gedaan want ik ben wel dol op Shiny Happy People waar hij samenwerkte met Kate Pierson. En als ik jaloers was op iemands haar en felrood gestifte lippen in de nineties waren het wel die van haar. En dan ook nog een verrekte leuk liedje maken. Het zou verdorie verboden moeten worden met die Michael Stipe. Een beetje het beste uit zichzelf naar boven halen met allemaal geweldige vrouwen.

Keuze Edgar Kruize: KISS & Garth Brooks – Hard Luck Woman (1994)

Waarin de vocalen de track pardoes een ander genre in duwen

Onverwachte duetten in de popmuziek. Ik heb er een beetje een hekel aan. Vaak is het nogal geforceerd en is er uiteindelijk één duetpartner die er beter uit komt. Vrijwel altijd komt het liedje er slechter uit. Maar wie ben ik. Een entertainmentconcept als Vrienden van Amstel LIVE heeft keihard een winstgevende formule gemaakt van het bij elkaar zetten van niet heel voor de hand liggende acts. Krijg je opeens Frank Boeien die samen met Within Temptation Kronenburg Park zingt. Moeten we dat willen met zijn allen?

Toch zijn er een aantal van die frontale botsingen in de muziekwereld die wel leuk zijn. Tom Jones met Tori Amos, Bono met Frank Sinatra, zelfs het uitermate ongemakkelijke samenwerkingsverband tussen good ol’ Bing Crosby en David Bowie heeft zo zijn charme. In deze battle voer ik echter KISS op, met countryster Garth Brooks op vocalen. Want die rare combinatie tussen de destijds afgeschminkte rockers en de met een veel te grote cowboyhoed getooide countryzanger verbaasde mij twee decennia geleden (oef) enorm. Maar het resultaat pakt prima uit.

Hard Luck Woman was van origine een track uit 1976 waarop KISS-drummer Peter Criss zijn zangkunsten op mocht botvieren. Een commerciële zet, want het eveneens door Criss gezongen Beth was eerder onverwacht een hit geworden en dus schoof men Hard Luck Woman – door KISS-zanger Paul Stanley geschreven voor Rod Stewart – Criss’ kant op. De track, een typische Amerikaanse MOR-rocker die lekker wegluistert tijdens een lange autorit, verscheen op het album Rock and Roll Over en later in een galmende versie op Alive II. het nummer, dat je Rod Stewart zo hoort zingen overigens, werd een grote hit.

In 1994 kwam het tribute-album Kiss My Ass: Classic Kiss Regrooved uit, waarop een keur van artiesten het werk van KISS onder handen heeft genomen. KISS zelf had zich in die periode ontdaan van alle make-up en doet op één nummer van dat album zelf ook mee; Hard Luck Woman. Peter Criss is op dat moment allang geen bandlid meer en ‘zijn’ hit wordt vervolgens door de potsierlijke countryheld Garth Brooks gezongen. Brooks’ typische stem past echter fantastisch bij het nummer en hoewel het arrangement daarvan amper is veranderd, zijn het die vocalen die van Hard Luck Woman pardoes een echte countryrocker van maken. Eentje die je verdorie maar lastig uit je hoofd krijgt en toont dat we onverwachte samenwerkingen stiekem soms wel gewoon moeten willen met zijn allen.

Keuze Stefan Koopmanschap: Henry Rollins & Goldie – T-4 Strain (1997)

Erg donkere drum ‘n’ bass met die prachtige vocale bijdrage van Rollins

Henry Rollins, in Nederland kennen we hem eigenlijk alleen van die ene hit. Ik zag hem ooit op Lowlands. Het was een van de meest indrukwekkende concerten ooit. Wat eigenlijk nog veel indrukwekkender is, is zijn CV: Naast muziek en spoken word is Rollins ook nog eens acteur, schrijver, journalist, radio DJ en activist. Als je luistert naar zijn werk als muzikant of zijn spoken word-werken dan valt het inderdaad op dat de beste man een sterke eigen mening heeft en die goed kan verwoorden. Hij is dus goed met woorden.

Ook Goldie heeft eigenlijk maar één hitje gehad. Maar waar Henry Rollins de voorkeur heeft voor heftige gitaren ligt de focus bij Goldie op de elektronische drummachines. Met legendarische drum ‘n’ bass-albums als Timeless, Ring of Saturn en Saturnz Return heeft Goldie in de ‘underground’ de nodige credits opgebouwd.

Twee compleet verschillende werelden. En de soundtrack van de film Spawn brengt deze werelden samen. Op de soundtrack staan heel veel goede samenwerkingen, sommigen iets voor de hand liggender als anderen. Wat mij betreft één van de belangrijkste samenwerkingen is die tussen Henry Rollins en Goldie. T-4 Strain is een erg donkere drum ‘n’ basstrack met een prachtige vocale bijdrage van Henry Rollins. Wat een track!

Keuze Eric van den Bosch: Two – I Am A Pig (1998)

Een geslaagde botsing tussen drie werelden

Was Two (ook wel geschreven als 2wo) een samenwerking van drie mensen of was het een duo? Voor allebei is iets te zeggen. De eerste versie was vooral een samenwerking van het drietal Rob Halford – tussen twee periodes als zanger van heavy metal-iconen Judas Priest-, John 5 (John Lowery, nu gitarist bij Rob Zombie, na dit album bij Marilyn Manson) en producer Bob Marlette. Pas naderhand ging Nine Inch Nails’ Trent Reznor zich ermee bemoeien, wat hem uiteindelijke de credits als executive producer opleverde.

Volgens John 5 hebben Halford en Reznor het aanvankelijk veel steviger gitaarwerk flink teruggeschroefd in de versie die uiteindelijk uitkwam. De gitaar werd een stuk minder prominent in de mix gezet en het werd een soort industrial metal – met een schuin oog naar de hitlijsten. Voyeurs werd echter geen commercieel succes, ook niet met onderstaande raunchy video. Pas na verloop van tijd werd het album herontdekt en kreeg het een soort cultstatus. En terecht, want zoals I Am A Pig laat horen is was het een geslaagde botsing tussen drie werelden: een metalzanger die uit zijn comfortzone durfde te treden, een gitarist die steeds meer zijn eigen stijl vond met dit vlijmscherpe gitaarwerk als gevolg, en een producer die een eigenlijk voltooid album nog een eigen draai gaf.

Keuze Martijn Janssen: Primal Scream & Kate Moss – Some Velvet Morning (2002)

Maar of Kate Moss haar modellenbestaan nu moest opgeven?

Modellen die zingen, het blijft een ongemakkelijke combinatie. Meestal is het resultaat niet om over naar huis te schrijven. Hoezeer ze dan ook de best doen om credibility te verkrijgen met grote namen (ja, dat is het werk van Anton Corbijn). De keer dat het resultaat wel erg goed is vermoed ik dat het meer komt door de songschrijver en de begeleidingsband.

Wie durft het dan aan om in zee te gaan met een model voor een nummer? Nou, denk dan eens aan een band die een neus lijkt te hebben voor trends of er dwars doorheen wil gaan. In de hoogtijdagen van de Madchester hype bracht Primal Scream een hoogst dansbaar album uit, Screamadelica, met de hit Loaded. Toen een paar jaar later het retro geluid de boventoon begon te krijgen kwamen ze op de proppen met het zelf nog betere Give Out But Don’t Give Up (met in Rocks het beste nummer dat de Rolling Stones nooit hadden geschreven totdat The Verve er een paar jaar later overheen ging met hun Bittersweet Symphony). Hierna werd het geluid van Primal Scream dwarser. Piepende en schurende electronica kreeg meer de boventoon. En hoewel het succes minder werd, waren de albums nog steeds van uitstekende kwaliteit, zoals bijvoorbeeld XTRMNTR.

De opvolger van XTRMNTR, Evil Heat, bevat vervolgens een opvallend duet. Voor het nummer Some Velvet Morning was het niemand minder dan supermodel Kate Moss die een bijdrage leverde. Nu is ze altijd al aangetrokken geweest door de wereld van rock’n’roll, met muzikale bijdragen aan nummers van Oasis (tamboerijn) en Babyshambles van haar toenmalige partner Pete Doherty.

Het nummer zelf is een cover, het origineel is van Lee Hazlewood en Nancy Sinatra. En wat kunnen we zeggen over de zang van Kate Moss? Met haar sensuele gefluister kan ze natuurlijk weinig afbreuk doen aan het nummer. Sterker nog, ik vind het een erg goede versie. De beat duwt het nummer lekker door en Kate’s zang haalt de harde kantjes er een beetje af. Maar of zich nu volledig moet storten op een alternatieve carrière? Met de eerder genoemde andere voorbeelden lijkt het me verstandig daar erg voorzichtig mee te zijn. Maar dit geslaagde duet is een positieve verrassing.

Keuze Frans Kraaikamp: Bono & Luciano Pavarotti – Ave Maria (2003)

De wanhoop die erin doorklinkt ontroert elke keer

Soms komen twee muzikale werelden bij elkaar die mijlenver uit elkaar liggen. Popmuziek en opera is daar een mooi voorbeeld van. Met opera heb ik eigenlijk nooit zo veel gehad, totdat… ik Miss Sarajevo voor het eerst hoorde..

Midden jaren negentig vroeg Pavarotti Bono om een nummer voor hem te schrijven. Bono zag dit als een onmogelijke klus en hield in eerste instantie de boot af. Luciano hield echter voet bij stuk en beweerde zelfs dat: ‘God behoorlijk kwaad zou zijn’ als Bono geen nummer voor hem zou schrijven. Bono ging aan de slag en schreef Miss Sarajevo. Het nummer verscheen op Passengers (samenwerking U2 met Brian Eno): Original Soundtrack 1. Het nummer is gebaseerd – en tevens titelsong van – de documentairefilm van Bill Carter over het leven in oorlogstijd in Sarajevo.

Prachtig nummer, maar niet mijn uiteindelijke keus voor deze opmerkelijke duetten battle. Tot zover de kennismaking tussen U2 en Pavarotti..

In 2003 trad Bono op met Pavarotti tijdens één van de Pavarotti and Friends concerten. Samen brengen ze daar een versie van Ave Maria van Schubert. En zeg nou zelf: een nummer schrijven waar Pavarotti in meezingt is bijzonder, maar dit gaat nog een stap verder! Elke keer als ik deze opname hoor ontroert het me. De wanhoop die er in doorklinkt. Bono heeft een eigen tekst geschreven die hij voordraagt:

Ave Maria
Where is the justice in this world?
The wicked make so much noise, mother
The righteous stay oddly still
With no wisdom, all of the riches in the world leave us poor tonight

And strength is not without humility
It’s weakness, an untreatable disease
And war is always the choice
Of the chosen who will not have to fight

Vervolgens doet Pavarotti met zijn prachtige tenor stem een duit in het zakje door een stuk van de originele tekst te zingen. Al met al een zeer opmerkelijk duet van een grote rockster met een grote operazanger.

Keuze Marco Lagerwerf: Slash & Fergie – Beautiful Dangerous (2010)

En dan die afkondiging: was dit Fergie? Vond ík Fergie goed?

Even terug in de tijd, naar eind 2004, begin 2005. Op dat moment werden de hitlijsten gedomineerd door Amerikaanse artiesten als Destiny’s Child, Kelis, Rihanna, Pussycat Dolls en The Black Eyed Peas. Dag in dag uit waren ze op elk radio station te horen, bij mij kregen ze al snel het labeltje ‘stomme Top 40 troep’. Een vreselijk muziektijdperk.  Tot in de puntjes voorgeproduceerde popmuziek, puur gemaakt om te scoren, meer was het niet voor mij. Het was dan ook ondenkbaar dat ik ooit muziek van deze artiesten zou gaan luisteren, laat staan leuk zou gaan vinden. Mij hart lag toen al, nog steeds trouwens, bij Britse gitaarbandjes.

Eind 2010 luisterde ik op een doordeweekse namiddag (zoals wel vaker) naar Kink FM. Er kwam een catchy gitaarplaat voorbij met een hele sterke vrouwelijke rauwe rockzang daaroverheen. Ik had de plaat nog nooit eerder gehoord, dus hoopte op een afkondiging. Tot mijn grote verbazing hoorde ik de DJ van dienst de artiest van de vorige plaat als ‘Fergie’ afkondigen, met Slash als toevoeging. Fergie dus, ik luisterde juist naar Kink FM om géén muziek van een zangeres als Fergie te hoeven horen! De zangeres van The Black Eyed Peas maakte muziek in een genre dat mij totaal niet lag. Totdat ik deze plaat hoorde. Ik was overdonderd.

Het bleek dat rockgitarist Slash (Guns ’N Roses, Velvet Revolver) een soloalbum had uitgebracht met veertien verschillende artiesten. Eén van de opgenomen duetten was met Fergie (The Black Eyed Peas), het nummer kreeg als titel Beautiful Dangerous. Een opmerkelijk duet, een zangeres van een populaire popformatie die hit na hit scoorde, ging in zee met de Rock ’N Roll zelf, Slash. Hoewel ik totaal géén fan was van ook maar iets dat Fergie ooit gezongen heeft, nu was ik overstag. Dit nummer was zó goed. De popzangeres die dagelijks op 3FM, Q-Music en 538 te horen is, heeft zich op de kaart gezet als pure rockzangeres! De pure Rock ’N Roll die Slash uitstraalde gemixt tot een verkwikkende cocktail met de geilheid én de rauwe rockstem die Fergie tentoonspreidde. Eén plus één is twee, dit is een muzikale match.

De illusie dat de plaat misschien wel opgepikt zou worden door de Nederlandse radiostations, bleef slechts een illusie. Kink FM was de enige die de plaat oppikte. Hoewel Fergie hit na hit scoorde in ons land, heeft deze single noch de Top 40, noch de Mega Top 50 behaald. Ook in de UK en de VS bleek dit een niemendalletje, alleen in Duitsland en Canada behaalde het de charts, al bleef deze wel steken in de onderste regionen.

Nog een klein carrièreadvies aan Fergie? Rock On girl!

Keuze Roland Kroes: Tom Smith & Andy Burrows – When The Thames Froze (2011)

Als duo misschien weinig verrassend, maar dat ze een kerstalbum zouden uitbrengen…?

Is dit duo echt onverwacht? Misschien niet. Althans, als je er naar luistert, snap je bijna niet dat de één eerst voor Razorlight koos en de ander in het dagelijks leven de functie bekleedt van frontman van Editors. Waarom niet? Omdat het gezamenlijk zo goed klinkt. Hun ‘eigen’ werk is natuurlijk al goed. Andy Burrows levert gestaag mooie solo albums op, met onder meer een pracht soundtrack bij de follow-up van jeugdsentiment tekenfilm The Snowman. En Tom Smith hoeft geen verdere introductie. Ok, dit hoogtepuntje dan nog even.

Samen deden ze iets dat qua onderwerp wél onverwacht was: ze brachten in 2011 een kerstalbum uit. Eentje die ik ieder jaar met veel plezier uit het vet haal als de donkere dagen aanstaande zijn. In één woord prachtig. Met deze toch als hoogtepunt voor mij: When the Thames Froze.

Hoe k*t je jaar ook was, volgend jaar wordt goeier. Echt.

Keuze Danny den Boef: Jesca Hoop & Guy Garvey – Murder Of Birds (2014)

Het was al prachtig, maar samen met de oppermachtige Guy Garvey… Weergaloos

Jesca Hoop, u kent haar niet. En als u haar wel kent, thumbs up.

De carrière van deze dame is bijzonder begonnen kunnen we wel stellen. Ze maakte namelijk al muziek vanaf haar tienerjaren, zoals zo’n beetje iedereen natuurlijk, maar pas toen ze kindermeisje van niemand minder van Tom Waits werd, begon het muzikale balletje te rollen. Hij en zijn vrouw zagen wel wat in Jesca en brachten haar in contact met ‘de juiste mensen’.

Een aantal jaren en een hoop contacten later bracht het haar naar Manchester, een muzikaal pareltje. Daar werkte ze onder andere mee als achtergrondzangeres van Peter Gabriel.

In 2009 bracht ze haar album Hunting My Dress uit met daarop een vrij  bijzondere samenwerking met niemand minder dan Guy Garvey, de zanger van Elbow. Ik zal u verder niet vervelen met wat deze band voor mij betekent. Maar laten we zeggen; veel. Bijzonder is de samenwerking zeker, want buiten Elbow om doet Garvey nooit zo heel veel qua zang.

Het duet Murder of Birds is geweldig. Laat u zich daarbij vooral niet afleiden door de ietwat lugubere titel. Het is namelijk buitengewoon prachtig en ik was er instant verliefd op.

Een grote verassing was het dan ook dat het nummer afgelopen jaar opnieuw uitkwam op het nieuwe album van Jesca: Undress. Het album bevat akoestische heropnames van eerder materiaal. En dus ook een nieuwe versie van Murder of Birds, die eigenlijk nóg mooier is dan het origineel. En dat komt wederom grotendeels door de bijdrage van de oppermachtige Guy Garvey. Maar goed, als die man mij de bijsluiter van een doosje ibuprofen zingend voorleest, word ik al hyper.

Dus beoordeel het vooral allemaal zelf.

Keuze Freek Janssen: Thé Lau & Tom Barman – Open (2014)

Haantje Barman doet daar precies wat hij moet doen: Thé laten shinen

Ik heb Tom Barman heel hoog zitten, daar heb ik hier nooit onder stoelen of banken gestoken. Maar ik weet ook dat hij (met name in thuisland België) de reputatie heeft dat hij nogal blij is met zichzelf.

Het verhaal van Thé Lau mag bekend zijn: Thé heeft nog maar kort te leven, en bij wijze van afscheidstournee maakte hij dit festivalseizoen een rondje langs de velden (onder andere op Pinkpop, waar hij, vreemd genoeg, met The Scene nog nooit had gestaan).

Goed. Een doodzieke Thé op het podium, met Tom Barman. En Barman die het ingetogen houdt en daardoor precies doet wat hij daar en op dat moment moet doen: aangeven, Thé laten shinen.

Dat ze daar niet met zijn allen zijn gaan grienen, dat vind ik misschien nog wel het knapst.