Op haar 77ste kunnen we wel spreken van de Grande Dame van de punk. Uiteraard gaat het hier om de liedjes van Patricia Lee Smith (1946), maar wanneer we Patti alleen een zangeres noemen, doen we haar schromelijk tekort. Zij is ook dichter, schrijver, performer, fotograaf, feminist en parttime actrice.
Patti Smith is al actief vanaf haar twintigste. Sinds 1973 ook in de muziek. In augustus ’74 verscheen haar debuutsingle: Hey Joe. Op de B-kant een eerste eigen nummer, met de charmante titel Piss Factory. Zo leren we Patti vervolgens allemaal kennen, als de punkvrouw die geen blad voor de mond neemt. Ze zet zich dan ook graag af en niet alleen tegen haar opvoeding als Jehova’s getuige.
Gelukkig voor ons zag zij als tiener een ander licht, is zij uit die beklemmende gemeenschap gestapt en de vrije wereld ingegaan om met al haar verbeeldings- en scheppingskracht kunst te maken op allerlei vlakken. Vandaag eren we haar muzikale kwaliteiten.
Keuze Annemarie Broek: Patti Smith – Free Money (1975)
Patti Smith leeft!!!
En niet alleen in persoon, maar ook in de hoofden en harten van muziekliefhebbers. Op 9 en 10 juli a.s. staat ze in Paradiso – beide avonden zijn nu al stijf uitverkocht. Niet slecht voor een 77 jaar oude dame uit Chicago.
Op haar achttiende jaar kreeg ze van haar moeder het album Another Side Of Bob Dylan en dat was voor haar de aanleiding om ook te gaan zingen en spelen. Samen met haar zuster vertrok zij naar Frankrijk om de kost te verdienen als straatmuzikant en straatkunstenaar.
Terug in Amerika ontwikkelde zij zich tot de Godmother of Punk, maar ook inspireerde zij een nieuwe generatie zangeressen zoals Siouxie, Kate Bush en Chrissie Hynde.
In Frankrijk wordt ze op handen gedragen. Ze werd daar onderscheiden met de legion d’honneur, het hoogste eerbetoon dat een mens ten deel kan vallen. Daarom koos ik voor het liedje Free Money, dat verwijst naar haar armoedige jeugd en de eeuwige strijd om voldoende leefgeld bijeen te brengen. Een stukje tekst:
Every night before I go to sleep
Find a ticket, win a lottery
Scoop the pearls up from the sea
Cash them in and buy you all the things you need
Je ziet in dat filmpje hoe zij het lied verkeerd inzet en onder het enthousiasme van het publiek gewoon opnieuw begint. Dat doet me denken aan het liedje dat ze zong toen ze namens Bob Dylan de Nobelprijs voor de literatuur kwam halen. Ze was toen zo zenuwachtig dat ze haar tekst vergat en in tranen uitbarstte. De artiest als mens. Alleen al daarom heb ik haar in mijn hart gesloten.
Keuze Jeroen Mirck: Patti Smith – Pumping (1976)
Experimenteren, maar wel zonder poespas
Of ze zich nu verzette tegen seksisme, conservatisme of commercie, de kracht van Patti Smith schuilt in het feit dat ze het altijd op haar eigen manier wilde doen. Dus maakte ze na haar succesvolle debuutalbum Horses een volstrekt ontoegankelijke tweede: Radio Ethiopia. Net zoals het feit dat hongersnood tv-kijkers deed wegzappen, deed het titelnummer dat ook – maar dan vooral vanwege de tien minuten ondoorgrondelijke noise die over de luisteraar werd uitgestort.
Mislukt experiment? Ongetwijfeld. Toch bevat Radio Ethiopia ook liedjes die Smith ten voeten uit zijn en haar snel rijzende ster doen stralen. Mijn persoonlijke favoriet is Pumping (My Heart), een lekker felle rocksong zonder poespas, maar wel met de krachtige, fysieke teksten die zo kenmerkend zijn voor Smith. Muzikaal zelfs een beetje Herman Brood-achtig. Rock zoals rock bedoeld is. Ondanks alle experimenten komt ook La Patti altijd weer terug bij de rauwe kracht van oprechte muziek. Of zoals ze het zelf zegt: Spi-spi-pi-pi-pi-piralin’ up there and ho-oh-oh into the center of my brain.
Keuze Quint Kik: Patti Smith Group – Babelogue / Rock N Roll N****r (1978)
Buitenstaanders
Eerst even deze ophelderen: dit nummer gaat dus niet over een getint persoon. Patti Smith gebruikt het n-woord voor buitenstaanders in het algemeen, waarmee ze zich identificeert. Het nummer komt evenmin uit een tijd dat het oké was om er kwistig mee in het rond te strooien. Bij het verschijnen in 1978 werd het verbannen van de radio en werd Smith er eindeloos over gegrild door de muziekpers.
In zijn oorspronkelijke vorm kun je het nummer vandaag de dag niet meer beluisteren op streamingplatforms. Bruut geschrapt uit de tracklist van Easter, het derde album van de Patti Smith Group.
Het als intro fungerende Babelogue wordt botweg afgebroken, waarna de plaat verder gaat met Privilege (Set Me Free). Bizar genoeg is een verminking als de cover van uitgerekend Marilyn Manson wel toegestaan. Gevalletje twee maten.
RNRN kwam mij voor het eerst onder oren via de door Trent Reznor samengestelde soundtrack bij Natural Born Killers (1994). Een film van Oliver Stone, naar een verhaal van Tarantino. Over twee getroebleerde zielen op een moorddadige trektocht langs Route 666 (in 2003 hernummerd naar 491). Op de hielen gezeten door een geobsedeerde rechercheur en een hijgerige journalist.
De film zelf vond ik niet geweldig, in tegenstelling tot die achtbaanrit van een soundtrack. RNRN zit in geremixte vorm vrijwel aan het begin, afgespeeld achter een scene waarin Mickey en Mallory een apotheek overvallen. Twee op drift geraakte outcasts, die in weerwil van hun daden ook maar getraumatiseerde kinderen blijken te zijn. Uitgespuugd door de maatschappij, precies zoals Patti Smith haar Rock N Roll N****rs voor zich zag. Misschien moeten we niet al te snel willen oordelen.
Keuze Willem Kamps: Patti Smith Group – Broken Flag (1979)
Strijd
Het is alweer twaalf jaar geleden dat er een album van Patti Smith verscheen. Zij heeft er alles bij elkaar elf uitgebracht. Acht solo en drie met de Patti Smith Group. Optreden doet zij nog steeds. Dit jaar staat zij in juli twee avonden in een uitverkocht Paradiso. Ik ben daar niet bij en moet het doen met haar opnamen. Om heel eerlijk te zijn is dat één vinylalbum dat hier in de kast staat (en heel lang geleden is aangeschaft door mijn vriendin). Een lekker album: Wave, het laatste met haar ‘Group’.
Wave opent met twee van Patti’s bekendste nummers, Frederick en Dancing Barefoot, en is in mijn oren meer een rock- dan punkplaat. Het album is geproduceerd door Todd Rundgren, de man die op zijn album Something/Anything (1972) al schreef dat Song of the Viking was dedicated to Miss Patti Lee Smith. Todd en Patti hadden rond die tijd namelijk een kortstondige relatie, bleven daarna vrienden en zo kwam het dat Todd Wave produceerde tot een plaat met een klip en klare heldere sound. Genoemde nummers kun je alles behalve ondergewaardeerd noemen, maar er staat meer moois op Wave.
Dat geldt zeker voor het voorlaatste nummer Broken Flag. Waar Patti het in deze hymne precies over heeft weet ik niet, maar ik ben dan ook geen poëet. Iets met een ondergrondse strijd door vrouwen die, als zij het niet redden, door hun kinderen zal worden voortgezet. Strijd of niet, het is zeker geen strijd om ernaar te luisteren en wat je let je, hang daarna de vlag buiten, al is ie aan gort. Het lied is het meer dan waard.
Keuze Henkjan Olthuis: R.E.M. – E-Bow The Letter (1996)
Bewondering
Patti Smith heeft vele muzikanten beïnvloed, met haar muziek als inspiratie, maar ook om ze de stap te laten zetten om zélf muziek te gaan maken. Michael Stipe van R.E.M. wist na het beluisteren van Horses dat hij een band zou starten. Ook op Peter Buck maakte ze een onuitwisbare indruk:
I first saw Patti Smith perform in 1976, and I remember thinking that I would gladly give ten years off my life to be the bass player for her group.
Toen de song E-Bow The Letter vorm begon te krijgen, wist de band dat ze Patti moesten vragen om mee te zingen. En ook al hoort R.E.M. zelf tot de allergrootste artiesten, het feit dat hun heldin zong op een door hun geschreven lied gaf ze kippenvel. In deze live video is dit mooi te zien hoe de bewondering en het geluk van ze af straalt op het moment dat Patti zingt.
Keuze Jan-Dick den Das: Patti Smith – 1959 (1997)
Actueel
Patti Smith een vrouw die altijd voor mij iets mysterieus heeft. Ik heb dat vooral bij het nummer Dancing Barefoot, de sfeer, het gevoel is zo onmiskenbaar Patti Smith. Het genoemde nummer is nou niet echt ondergewaardeerd en ze heeft ook zo veel meer moois gemaakt.
Het album Peace And Noise herbergt ook zo’n pareltje: 1959. En dat ik niet de enige ben is wel duidelijk. In 1997, het jaar waarin het album het daglicht zag, werd het nummer genomineerd voor Grammy Award for Best Female Rock Vocal Performance. Het lekkere van het nummer is dat er heerlijk gitaarwerk in zit. En dat de solo op akoestische gitaar wordt gespeeld. Gitaren en Patti: ik vind het altijd een heerlijke combi. Met haar stem die alles naar een hoger plan tilt.
1959 gaat over Tibet. Patti zei er het volgende over: “Thinking of what America was up to in 1959 and then on the other side of the world, the horror of what was happening in Tibet. It just came into my head. When I heard the music I really liked it, and Tony was born in 1959. It was well received, it didn’t win one but it got nominated for a Grammy, and I was happy for Tony because he’s quite a good songwriter.”
Tony Shanahan is de Tony waar ze het over heeft en met wie ze samen het nummer heeft geschreven. Hij maakte dik 20 jaar deel uit van haar band, maar werkte ook samen met Michael Stipe, David Gray en Ryan Adams; om er maar een paar te noemen.
It was the best of times, it’s [was] the worst of times;
In 1959; 1959; 1959; 1959; 1959; 1959; 1959.
It was the best of times; It was the worst of times.
[In] Nineteen-Fifty-Nine.
Het is 65 jaar geleden en de woorden zijn nog steeds actueel. Benieuwd hoe het over 65 jaar zal zijn.
Keuze Joop Broekman: Patti Smith – Glitter In Their Eyes (2000)
Scherpe terugkeer
Als liefhebber van rock, dan wel allerlei versterkt gitaarwerk moet je ook iets van Patti Smith in de kast hebben. Een jaar of 15 geleden kwam ik goedkoop aan een boxje met haar eerste 5 albums. Dit waren drie soloplaten en twee als Patti Smith Group.
Dat ontdekte ik natuurlijk thuis pas, maar chronologisch klopte het en ik maakte er verder geen drama van. Uit mijn jeugd weet ik nog wel dat ik haar muziek oppervlakkig volgde. De single People Have The Power (openingstrack op Dream Of Life uit 1988) kwam nog wel eens voorbij als ik naar VARA of KRO luisterde. De andere zenders negeerden haar recentere werk. Daarna kwamen grunge en een wrede gitaar subgenre-explosie huishouden. Niet alleen in mijn cd-rekjes, maar over de hele wereld.
Patti’s muziek lijdt niet onder de mondiale gitareneruptie, maar na het overlijden van haar echtgenoot Fred “Sonic” Smith (op 8 november 1994) en vlak daarna haar broer Todd, trekt ze zich een tijdje terug. Onder andere Michael Stipe krijgt haar na een tijdje toch weer zo ver om muziek te gaan maken en te touren. Je hoort haar bijvoorbeeld op E-Bow The Letter (een van de weinige positieve uitschieters op R.E.M.’s muzikaal allegaartje New Adventures In Hi-Fi). Vlak achter elkaar brengt ze albums Gone Again en Peace And Noise uit. Hierop staat de dood nogal centraal.
In 2000 landt via Kink FM single Glitter In Their Eyes meteen fijn in het gehoor. Stipe is te horen op achtergrondzang en Tom Verlaine doet de gitaarsolo. Het nummer triggert de aanschaf van plaat Gung Ho. Patti heeft hier hoorbaar haar messenblok terug gevonden en de halve wereld krijgt er weer ouderwets van langs.
Keuze Peter van Cappelle: Patti Smith – Peaceable Kingdom (2004)
Met afstand terugkijkend op een voorbijgaande relatie
Twee keer zag ik Patti Smith live. De eerste keer was in augustus 2018 in Paradiso. Daar zag ik een vurige Patti Smith die uitviel tegen iemand in het publiek die continu met zijn telefoon stond te filmen.
Het zou niet de enige persoon uit het publiek blijven tegen wie ze uitviel. Want toen iemand tijdens een promotiepraatje voor een dichtbundel van haar riep om gewoon liedjes te spelen, kreeg die persoon het óók even voor z’n kiezen. Patti Smith laat niet met zich sollen als haar pet daar niet naar staat.
De tweede keer was bijna een half jaar later in de grote zaal van TivoliVredenburg. Een dag en nacht verschil met het concert van een half jaar eerder. Hier stond een Patti Smith die heel ontspannen was. Ongegeneerd verliet ze halverwege even het podium om naar het toilet te gaan. Met humor aangekondigd vlak voordat ze het nummer Pissing In A River zou gaan zingen, en ze laconiek vermeldde dat ze die titel niet werkelijkheid wilde laten worden.
Die avond zong ze ook het nummer Peaceable Kingdom van het album Trampin’ uit 2004. Het was voor mij persoonlijk een bijna religieuze ervaring, omdat de tekst mij direct opviel en mij niet koud liet. De tekst over een voorbijgaande relatie. Of dit nou een liefdesrelatie of een vriendschappelijke relatie was, maakte voor mij even niet uit. De tekst raakte mij.
Maybe one day we’ll be strong enough to build it back again
Build the peaceable kingdom back again
Een aantal jaren daarvoor was er een vriendschap van mij stuk gelopen die veel voor mij had betekend. Ik was inmiddels jaren verder, maar het was altijd ergens blijven knagen over hoe het was gelopen. Die avond toen ik Patti Smith deze tekst hoorde zingen, kon ik er pas met afstand op terug kijken en het een plek geven. Mede dankzij de tekst van Peaceable Kingdom.
Keuze Leendert Douma: Raymond van het Groenewoud – Patti Smith (2015)
In de traditie van de grande dame
Ze stond voor mij toen ik signeerde
Na het concert samen met mijn band
Ze keek naar mij, lachte verlegen
Ze zei: Ik denk dat je me niet meer kent
En door de mist van het verleden
Zag ik opnieuw haar mooi gezicht
En hoe wij vroeger naar haar keken
We noemden haar toen Patti Smith
Lieven Tavernier uit Gent is de Lennart Nijgh van België. Hij pende ooit geweldige teksten als De Eerste Sneeuw en De Fanfare Van Honger En Dorst neer. Tavernier schreef ook voor Thé Lau, Flip Kowlier en Jenny Arean. Noem hem gerust een poëet in de traditie van de grande dame Smith…
In 2015 kwam Taverniers verzameld werk uit in een bundel, onder de titel – hoe kan het ook anders – Eerste Sneeuw. Die bundel ging vergezeld van een CD: Geen Kwaje Vrienden. Zijn werk wordt daarop gebracht door vrienden als Gabriel Rios, Remco Campert en Jean-Marie Aerts.
En Raymond van het Groenewoud zingt Taverniers ode aan een jeugdliefde. Die noemde hij Patti Smith. Het is een buitengewoon melancholisch lied. De vrouw verlangt terug naar die ouwe bende. Maar dat doet de zanger zelf ook. De tijd verglijdt. De tijd tekent ons.
Het ga je goed, Patti Smith
Slaap zacht, Patti Smith
