Je mag hem gerust een van de allergrootste soul-artiesten aller tijden noemen: Marvin Gaye. Zijn muzikale loopbaan begon in de jaren vijftig in een doo-wop-groep, The Marquez. In de jaren zestig werd hij een van de sterren van het Motown-label. En met albums als What’s Going On en Let’s Get It On wist hij in de jaren zeventig artistiek gezien duizelingwekkende hoogtes te bereiken. Als zanger was hij weergaloos, en niet alleen vanwege zijn prachtige stem. Hij gebruikte de soulmuziek ook om sociale en persoonlijke zorgen te uiten. Elke song wist hij een indringende extra lading mee te geven.
Marvin Gaye heeft in zijn leven veel gevechten moeten voeren. Drugs, scheidingen, depressies: het leek erg moeilijk voor hem om gelukkig te worden. Zijn einde was tragisch. Hij overleed een dag voordat hij 45 zou worden, doodgeschoten door zijn eigen vader tijdens een ruzie. Wat dat betreft zijn er heel veel verhalen te vertellen over hem, maar uiteraard vooral ook over zijn muziek. Hoog tijd dus voor een Marvin Gaye-battle.
Keuze Tricky Dicky: Hitch Hike (1962)
Niet langer verlegen
Een aantal liedjes vielen direct af omdat ze óf in de Top 2000 staan óf zo bekend zijn dat het niets meer met ondergewaardeerde liedjes te maken heeft: What’s Going On, I Heard It Through The Grapevine, Let’s Get It On, Sexual Healing, Ain’t No Mountain High Enough. Got To Give It Up stond op mijn shortlist, omdat ik een fascinatie voor deze discoparodie heb. De lange uitvoering van meer dan elf minuten. Heerlijke dansbare funk, die overigens een inspiratiebron voor Michael Jackson’s Don’t Stop ‘til You Get Enough was, terwijl Robin Thicke last had van Blurred Lines toen hij zonder toestemming leentjebuur speelde.
Marvin Gaye wilde oorspronkelijk jazzzanger worden, wellicht ook vanwege zijn ongelofelijke verlegenheid. Zijn eerste live-optredens waren daardoor nog geen succes. In 1962 scoorde hij zijn eerste twee hits (Stubborn Kind Of Fellow en Hitch Hike). Waar de studio-uitvoering van die laatste nogal tam is, blijkt dit op het album On Stage uit 1963 niet langer van toepassing te zijn: er rolt een stampend nummer uit. Eentje dat in de onderstaande clip een geweldige performer laat zien.
Keuze Mersad Rebronja: Stubborn Kind Of Fellow (1962)
Onweerstaanbare soul
Marvin Gaye wordt nu vooral herinnerd om zijn albums What’s Going On en Let’s Get It On en de nummers Ain’t No Mountain High Enough (met Tammi Terrell) en Sexual Healing. Heerlijke muziek natuurlijk, maar ik ga iets verder terug in de tijd. In 1962 scoort Marvin zijn eerste hit met soulparel Stubborn Kind Of Fellow. Tegenwoordig hoor je dit nummer niet zo vaak meer, omdat de voornoemde albums het overschaduwen. In Nederland werd het helemaal geen hit, maar het is té goed om te worden vergeten. Het nummer heeft een heerlijke, onweerstaanbare melodie en Marvin klinkt natuurlijk geweldig. Bovendien verzorgen The Del-Phis (Martha Reeves, Rosalind Ashford, Gloria Williams en Annette Beard) prachtige achtergrondvocalen. Later zouden Martha, Rosalind en Annette bekend worden als Martha and the Vandellas. Marvin, Williams ‘Mickey’ Stevenson en George Gordy schreven het nummer.
Met het nummer en het album That Stubborn Kind Of Fellow deed Marvin iets wat hij niet wilde. Zijn eerste album bestond uit traditionele pop en jazz, en hij had helemaal geen interesse om R&B-muziek op te nemen. Met tegenzin ging hij de uitdaging toch aan. Je hoort hem bijna schreeuwen op het nummer omdat hij zo toegewijd was om het een succes te maken. Prachtige, sterke vocalen met een hees en rauw randje. Wat mogen we onszelf gelukkig prijzen dat hij die stap toch heeft genomen.
Keuze Remco Smith: How Sweet It Is (To Be Loved By You) (1965)
Mannenstem
Weet je wat het is? Echte mannelijke zangers zijn zo schaars tegenwoordig. Zo ontzettend schaars. Harry Styles: prima liedjes hoor, maar dat je wordt weggeblazen door zijn stem? Neu.
Een echte goede zangstem. Een stem om door te worden weggeblazen zoals van Elton John. Een stem van pure masculiniteit zoals Tom Jones. Stemmen die verleiden, die strelen, die raken, zoals Otis Redding, Al Green, Wilson Pickett. Een echte gouden mannenstem. Kom er tegenwoordig maar eens om.
Boven op de berg, boven op de apenrots, zat Marvin Gaye. Met een stem haast vloeibaar. Een stem die moeiteloos klinkt, vanzelfsprekend. Wat een stem, wat een performance, wat een liedjes. Ik had kunnen kiezen voor zijn meer gedragen en maatschappijkritische kant van de jaren ’70, de erotische muziek uit de jaren ’80, net voor zijn dood. Ik heb gekozen voor de jaren ’60. How Sweet It Is (to be loved by you): bijna 17 jaar geleden nog gedraaid op onze bruiloft, omdat het zo’n heerlijk, raak, suikerzoet liedje is.
Keuze Quint Kik: You (1968)
Smartelijk en dansbaar
Beatles vs. Stones, punk vs. disco, Liam vs. Damon: de tweekamp is een tijdverdrijf, waar menig muzieksnob tijd op stuk slaat. Bij Motown vs. Stax schaar ik me ferm in het kamp van de laatste. Al moet ik toegeven, dat de tegenstelling smartelijke southern soul vs. dansbare northern soul een tikkeltje kunstmatig is.
Op de Marvin Gaye-verzamelaar bij mij thuis in de kast, staat aan het einde van kant B van de eerste plaat het nummer You verstopt. Een smartelijke uithaal van Gaye, waarmee hij zijn best doet Levi Stubbs van de Four Tops te evenaren. Zodra ik het opzet, gaan zelfs mijn heupen wiegen.
Dikke kans dat je nog nooit van het nummer gehoord hebt. In Amerika was You de eerste single van het album In the Groove (1968). Later hernoemd naar de derde single en veel grotere hit I Heard It Through The Grapevine, waarmee Gaye met hulp van Norman Whitfield zijn carrière een licht psychedelische wending gaf.
Naar verluid is You gemodelleerd naar de Four Tops’ Reach Out (I’ll Be There). Zelf hoor ik verwantschap met een ander hitje van de Four Tops: Seven Rooms Of Gloom. Een innige omarming van smartelijk en dansbaar, die elkaar niet meer willen loslaten. Sterven van verdriet, midden op de dansvloer.
Keuze Leendert Douma: Inner City Blues (Make Me Wanna Holler) (1971)
Niemand deed het zo mooi als Marvin
Inner City Blues (Make Me Wanna Holler) is de uitsmijter en de climax van een van de beste albums ooit gemaakt: What’s Going On uit 1971. Het was het derde nummer van die plaat dat op single verscheen, eind ’71 na het titelnummer en Mercy Mercy Me. Het is geschreven door Marvin Gaye en James Nyx jr. en opgenomen in Hitsville USA, de thuisbasis van Tamla Motown.
In de laatste minuut klinkt nog een dramatische reprise van het titelnummer waar het album mee opent. Zo is de cirkel weer rond en een themaplaat geschapen. What’s Going On gaat over getraumatiseerde Vietnamveteranen, harddrugs, milieuproblemen (toen al!), economische neergang, racisme en speelt zich grotendeels af in de verpauperde binnensteden van Amerika. Vandaar: Inner City Blues.
In tegenstelling tot veel andere nummers op What’s Going On heeft de tekst van Inner City Blues niet zoveel om het lijf. Gaye en Nyx klagen over belastingen en komen met clichés als: ‘ze’ kunnen wel mensen op de maan zetten maar niet ‘de armen’ helpen. Nee, het is meer de sfeer van het nummer dat het zo fantastisch maakt. Chagrijnig, dystopisch, naargeestig. Maar wel met een magistrale swing – laat dat maar aan de Funk Brothers over met Eddie ‘Bongo’ Brown – en de welbekende zoetgevooisde stem van Marvin Gaye. Inner City Blues is later nog vaak gecoverd, door uiteenlopende artiesten als Gil Scott-Heron, Sarah Vaughan en A Tribe Called Quest. Zelfs Placebo ging ermee aan de haal. Maar niemand deed het zo mooi als Marvin.
Keuze Martijn Vet: You Sure Love To Ball (1973)
Seks
Otis? Sam? Marvin? Toch Otis? Nee, als het puur om de stem gaat, wint Marvin Gaye het bij mij toch vrij makkelijk. Al zou hij het telefoonboek zingen, dan nog zou ik het fantastisch vinden, plegen mensen te zeggen bij iemand wiens voordracht ze adoreren. You Sure Love To Ball is zeker opwindender dan iedere willekeurige telefoongids – het is een regelrechte ode aan de seks (dus toch iets met nummertjes, ha). Maar laat een iets mindere god deze glijer zingen en er blijft vermoedelijk niet meer over dan een lachwekkende, volkomen ongeloofwaardige geluidscollage. Nee, dan Marvin: geil, zwoel en alleszins lustopwekkend.
Keuze Hans Dautzenberg: I Want You (1976)
Onderstroom
I Want You is een tijdloos nummer. Letterlijk. Het is er als een onderstroom die zich plots aan je openbaart, een tijdje met je mee zweeft en weer afzwaait. Als een stromende rivier waarop je meedrijft richting het onbekende. Marvins stem als fluisterende vissen onder je, zacht pulserende baslijnen als een hartslag, oohhh’s en aahhh’s in de verte op de oever. Zachtjes drijf je naar het oneindige. Fade out. Ergens buiten je gehoor gaat het verder.
Marvin behoeft geen introductie. Luister naar de eerste zinnen van Nightshift die treffend zijn unieke kwaliteiten omschrijven. Hij beheerst tot in de puntjes het creëren van een intiem gevoel. Legt zijn hart in elke zin.
Hij is ontzettend goed in het verwerken van tekst, melodie, productie en zang tot één vloeiende textuur van geluid. Iets dat werkt als de hierboven beschreven onderdompeling. Dat is de kwaliteit die ik enorm waardeer in albums als What’s Going On, Let’s Get It On en ook I Want You. Overigens zonder zijn oudere werk tekort te willen doen, want ook daar kan ik flink van genieten.
Marvins versie is fantastisch, maar stiekem vind ik een cover van I Want You bijna nóg beter. Het nummer is regelmatig gecoverd, maar nooit zo indrukwekkend als door Massive Attack en Madonna.
Keuze Alex van der Meer: When Did You Stop Loving Me, When Did I Stop Loving You (1978)
Alsjeblieft, een meesterwerk
Het verhaal van het album Here, My Dear uit 1978 is natuurlijk buitengewoon fascinerend. Het begon het jaar daarvoor: Gaye lag in scheiding met zijn eerste vrouw – Anna Gordy Gaye – en er werd afgesproken dat Gaye de helft van de royalties van zijn volgende album aan haar zou uitbetalen. Toen Gaye op het punt stond om met de productie van de plaat te beginnen, had hij eerst bedacht zich er met een jantje-van-leiden vanaf te maken. Want waarom zou hij zijn best doen als Anna toch het geld zou krijgen? Maar uiteindelijk werd het toch een project vol passie. Here, My Dear was voor Gaye een manier om alle vervelende dingen die hij had meegemaakt, van zich af te zingen.
You know
When you say your marriage vows
They’re supposed to be for real, I mean
If you think back about what you really said, you know, about honor, and loving and obeying until death do us part and all
But it shouldn’t be that way, it should, it should, it shouldn’t be lies because though, it turns out to be lies
If you don’t honor what you said, you’ve lied to God
The words should be changed
Het album flopte. Critici en publiek zaten niet echt te wachten op Here, My Dear. Men vond het album bizar en niet commercieel genoeg. En daar zit oppervlakkig gezien wellicht wat in. Neem nu het lied When Did You Stop Loving Me, When Did I Stop Loving You. Dat lijkt in eerste instantie wat te kabbelen, er is geen sprake van een oorwurm-melodie of zelfs een herkenbaar refrein. Het moet het haast volledig hebben van de nuances en het gevoel. Maar luister eens goed, en laat het nummer eens echt op je inwerken…
De tijd heelt, maar biedt ook nieuwe inzichten. Tegenwoordig wordt Here, My Dear als een meesterwerk beschouwd. En terecht. Here, My Dear is het geluid van een gebroken man, die zich met zijn woorden en zijn muziek terug aan het knokken is, vol vragen en onzekerheid. Dichter bij Marvin Gaye kun je niet komen.
Keuze Jeroen Mirck: Ego Tripping Out (1979)
Oorlog met platenbazen
Een battle over Marvin Gaye gaat natuurlijk over zijn goddelijke stem, zijn universele hits, de sensualiteit van zijn muziek en uiteraard ook zijn getormenteerde (liefdes)leven – plus de prachtige muziek die dit opleverde, van Let’s Get It On tot Here, My Dear. Ook ontkomen we dan niet aan zijn worsteling met de geldgedreven muziekindustrie en de druk die dat geeft op het creatieve maakproces.
We weten allemaal dat Gaye uiteindelijk naar Oostende vluchtte (waar hij zou broeden op zijn late meesterwerk Midnight Love uit 1982), maar daar gingen al veel ruzies met platenbazen aan vooraf. Als het aan de zanger zelf had gelegen, hadden twee albums nooit het levenslicht gezien: Love Man en In Our Lifetime. Het nummer Ego Tripping Out is onlosmakelijk aan beide albums verbonden. Na zijn echtscheidingsplaat Here, My Dear was Gaye vervreemd van zijn publiek en naarstig op zoek naar een hit. Love Man moest een album vol succesvolle disco, soul en R&B worden, maar de zwaar aan cocaïne verslaafde Gaye liep vast tijdens het productieproces. Hij deed zelfs een halfslachtige zelfmoordpoging met een te grote dosis coke, die gelukkig niet groot genoeg bleek.
Love Man ging op de plank en moest worden omgewerkt tot iets anders – In Our Lifetime. Maar ook dat album vlotte niet. Uiteindelijk kregen de labelbazen van Motown de opnamen in handen en ze besloten die snel af te mixen zonder medeweten van de artiest zelf. Gaye was woedend en stapte naar de rechter. Hij vergeleek zichzelf met Pablo Picasso en Leonardo da Vinci: ook van hun kunst blijf je af.
Posthuum is In Our Lifetime opnieuw uitgebracht in 1994, met Ego Tripping Out als nieuwe openingstrack. In 2007 volgde een uitgebreide uitgave met alternatieve versies, gevolgd door een boxset van Love Man. Op deze speciale persingen hoor je de magistrale zoektocht van Gaye. Ego Tripping Out werd die grote funky hit waar de gevallen zanger naar op zoek was. Tegelijk is het ook een afrekening met zijn egocentrische en materialistische leven. Therapie op de dansvloer. Geniaal en gevoelig, pijnlijk en prachtig. Dit nummer en het doolhof eromheen zijn Gaye ten voeten uit.
Keuze Peter van Cappelle: This Love Starved Heart Of Mine (It’s Killing Me) (1994)
Een onuitgebrachte hit die het net iets te goed deed op de dansvloer
Toen ik langzaam soulmuziek ontdekte, waren een aantal artiesten natuurlijk onvermijdelijk, zoals Aretha Franklin, Stevie Wonder, The Temptations, The Isley Brothers, Sam Cooke, James Brown, en uiteraard ook Marvin Gaye. Ik kende van hem enkel dat doodgedraaide ‘Sexual Healing’ dat mij altijd net iets te glad klonk. Ondanks het bijzondere verhaal erachter dat hij het maakte toen hij in Oostende verbleef.
Pas later ontdekte ik zijn eerdere werk, dat voor mij veel puurder klinkt. Zoals What’s Going On?, Ain’t No Mountain High Enough en I Heard It Through The Grapevine. En op een ochtend hoorde ik nota bene in een radioprogramma als de Arbeidsvitaminen op (toen nog) 3FM het nummer This Love Starved Heart Of Mine (It’s Killing Me). Alles sprak mij aan. Die orkestrale begeleiding, en dat mooie achtergrondkoortje. Omdat het in de Arbeidsvitaminen werd gedraaid, ging ik er vanuit dat het een grote hit van hem moest zijn geweest.
Maar tot mijn verbazing bleek het helemaal geen grote hit te zijn geweest. Sterker nog: het was een nummer dat 30 jaar lang op de spreekwoordelijke plank was blijven liggen. Het was in 1964 opgenomen, maar toen werd er niks mee gedaan. Onbegrijpelijk toch? Want het had alles om in die tijd een grote hit te worden. Wat hield Motown in 1964 tegen?
Nog meer bizar was het verhaal dat toen het eindelijk in 1994 verscheen op de boxset Rare and Unreleased, er van het nummer een aantal honderd exemplaren waren geperst voor een promotieavond van de boxset. Maar dat daarvan veel exemplaren verloren gingen, omdat de genodigden ze op de grond gooiden en er doodleuk op stonden te dansen. Maar zegt dat misschien ook niet iets over de aanstekelijkheid van het nummer? Hoorden die genodigden er na 30 jaar toch die hit in die het na 3 decennia alsnog goed deed op de dansvloer? Was het in 1964 wel verschenen, dan had het ongetwijfeld op ieder greatest hits-album van Marvin Gaye gestaan.
