Hiphop wordt deze maand 50 jaar en dat vieren we! Met blogs over de invloeden op en van hiphop, over samples en crossovers. Over relatieve nieuwkomers en de old skoolpioniers. Een hele maand vieren wij de inventiviteit en creativiteit van hiphop.
Als je het gaat hebben over een nummer als Didn’t Cha Know van Erykah Badu kun je het gaan hebben over hoe mooi het nummer is en wat het voor je betekent. Maar je kunt het ook gaan hebben over een veel groter plaatje. Dit verhaal gaat niet alleen over de muziek van Badu, maar ook over hiphop, de Native Tongues, en een collectief met de naam Soulquarians. Maar laten we in dit verhaal vooral ook niet de geest van Jimi Hendrix vergeten.
Vanaf 1997 tot 2002 was er iets bijzonders aan de hand in de Electric Lady Studios in New York. Deze studio – ooit van Jimi Hendrix, en waar onder andere Stevie Wonder Talking Book had opgenomen – was voor een paar jaar het muzikale thuis van de Soulquarians, een legendarisch muziekcollectief dat verantwoordelijk was voor een aantal uitermate invloedrijke albums op het snijvlak van progressieve soul, hiphop en jazz-fusion. Niet alleen was hiphop onderdeel van deze mooie muzikale mix, het was zelfs voor een belangrijk deel een grote inspiratiebron voor de totstandkoming van deze bijzondere groep. Om de Soulquarians een beetje te kunnen begrijpen moeten we het eerst eigenlijk gaan hebben over de Native Tongues.
Samen sta je sterker. In de rijke hiphop-historie is dat ook vaak genoeg bewezen. Rappers en crews weten elkaar steeds te vinden in diverse posses en collectives. Eén van de invloedrijkste daarvan was het Native Tongues-collectief, eind jaren 80 opgericht door De La Soul, A Tribe Called Quest en Jungle Brothers. Wijlen Trugoy van De La Soul heeft over het begin ervan eens het volgende gezegd: We had a natural love for the art and a natural love for each other on how we put stuff together. So we invited the Jungle Brothers to a session, and when they hooked up with us, we happened to be doing “Buddy.” It wasn’t business; it wasn’t for a check. It was just trading ideas and just seeing what you’re doing. Bottom line, it was just having fun. De muzikale impact van deze beweging was gigantisch; acts als Pharrell Williams, The Black Eyed Peas en Outkast werden heel erg door het geluid en manier van werken beïnvloed. Maar vergeet vooral daarbij niet een act als hiphopband The Roots; de artiestennaam van de drummer is zelfs Questlove! Driemaal raden waar die naam op gebaseerd is. Hierbij een hint: het begint met A Tribe en het eindigt op Called Quest.
Ahmir Khalib Thompson – alias Questlove – was niet alleen een heel groot fan van A Tribe Called Quest, hij zag ook wel wat in de mogelijkheden van een soort van ‘Native Tongues’-achtige samenwerking met anderen. In de late jaren 90 begon hij met andere artiesten intensief samen te werken. Na verloop van tijd werd dit collectief uiteindelijk bekend als de Soulquarians. Naast Questlove behoorde tot deze groep: D’Angelo, Bilal, trompetist Roy Hargrove, bassist Pino Palladino, keyboardist James Poyser, hiphop-producer J Dilla, maar ook Native Tongues-oudgedienden Q-Tip (de inspiratiebron!), Mos Def, Talib Kweli en Common. En uiteindelijk haalde hij ook Erykah Badu over om mee te gaan doen. Bij de Soulquarians ging het – net als bij de Native Tongues – om het uitwisselen van ideeën en plezier hebben. Het begon in 1997 met de productie van D’Angelo’s Voodoo, maar het werd meer. Uiteindelijk ontstond een geïnspireerde jamsessie van zeker vijf jaar. Met als resultaat een aantal onvergetelijke albums. Voodoo, natuurlijk, maar ook: Things Fall Apart en Phrenology van The Roots, Mama’s Gun van Erykah Badu, Like Water For Chocolate en Electric Circus van Common en 1st Born Second van Bilal. Wat moet het bijzonder zijn geweest om in de ruimtes van de Electric Lady Studios rond te lopen in die tijd. Grote sterren kwamen langs, Mariah Carey, Lauryn Hill, Eric Clapton, Chris Rock, Rick Rubin en er was pure creatieve energie. Ook was er een kleine bruine kat met de naam Jimi. Het verhaal ging dat de geest van Jimi Hendrix in de kat was gevaren. Als er muziek klonk waar hij niks mee kon, liet hij dat luidruchtig horen en verliet acuut de ruimte.
En ‘God’ liep er ook rond. Althans zo noemde Questlove een keer de befaamde hiphop-producer J Dilla. Zijn echte naam? James Dewitt Yancey. Hij was eerst een protegé van Q-Tip, en noemde zich nog Jay Dee, maar al snel wist hij diens producer-meesterschap te overvleugelen. Dilla wist veel hiphoppers, jazzmusici, en neo-soulartiesten te inspireren. Hij veranderde de muziek met zijn befaamde ‘Dilla Time’. Wat dat precies is? Een Dilla-ritme (Dilla Time) is geen puur metronoom ritme (Straight Time), noch is het exclusief een swing-ritme (Swing Time), het kan namelijk van alles tegelijk zijn. Bovendien loopt de beat soms wat achter, of is het qua timing volgens de oude standaarden net een microseconde te vroeg. Het maakt niet uit, want een track met Dilla Time komt helemaal tot leven. Questlove was zo erg onder de indruk van Dilla Time dat hij direct zijn manier van drummen veranderde.
J Dilla was bovendien een meester in het vinden van stukjes muziek om te samplen. Hij hoorde mogelijkheden in liedjes die niemand anders hoorde. Je mag hem dus gerust één van de meest invloedrijke hiphop-producers ooit noemen. Helaas overleed J Dilla op jonge leeftijd. Bekende J Dilla-producties zijn nummers als Stakes Is High van De La Soul, The Light van Common, en dus ook Didn’t Cha Know van Erykah Badu.
Soul- en R&B- zangeres Erykah Badu’s single Didn’t Cha Know uit 2000 is een neo-soul klassieker, maar is ook eigenlijk een hiphopnummer te noemen. J Dilla heeft ook gewoon voor dit nummer samples gebruikt: in dit geval van het nummer Dreamflower van jazz-funk-band Tarika Blu uit 1976. Didn’t Cha Know kwam van het album Mama’s Gun, en was de tweede single daarvan. Het staat als het ware op de schouders van hiphop-giganten. Zonder A Tribe Called Quest en de Native Tongues, en zonder Questlove, J Dilla en de andere Soulquarians was het album noch de single zo’n artistieke knaller geworden. En soulmuziek in algemene zin zou in die tijd heel anders hebben geklonken. Onder andere dit nummer bewijst dat artiesten vanuit diverse genres elkaar niet alleen kunnen inspireren, maar ook elkaar sterker kunnen maken. En soms zelfs vallen genre-grenzen volledig weg en ontstaat er echt iets magisch.
Voor dit blog heb ik stukken tekst van eerdere blogs opnieuw gebruikt. Ik schreef eerder dit jaar al over Native Tongues, hier, hier, en hier. Alsmede over J Dilla, hier.
