Manuel – De Kraaien

Het schuurt, wringt en voelt ongemakkelijk. Geen warm bad. Een koude douche? Nee! Het intrigeert, maakt nieuwsgierig en kruipt langzaam onder je huid. Scherp, cynisch en zwartgallig. Welkom in de wondere wereld van André Manuel. Ik ken Manuel van de band Fratsen. Nou ja, kennen is een groot woord. In de jaren ’90 bevindt zich in mijn muzikale vrienden-en kennissenkring een aantal oprechte fans van Fratsen. Een band die zeker in het Noordoosten van het land een trouwe schare fans heeft. Zo af en toe hoor ik weleens een nummer voorbij komen.

Maar, eerlijk is eerlijk, tot op de dag van vandaag heb ik mij nooit echt verder verdiept in het werk van de band uit Diepenheim. De reden? Is het de brede muzieksmaak waardoor het onmogelijk is om alles wat mij maar enigszins aanspreekt te beluisteren? Laat staan de diepte in te duiken en alle geheimen van een band te ontrafelen? Zeg het maar. Voor mij is het, qua regionale muziek, de tijd van het illustere Groningse duo Pé en Rinus. Dan al jaren uit elkaar maar de Best of doet het ook in de jaren ’90 goed! En als donderslag bij heldere hemel is daar Skik. Natuurlijk mag Normaal niet ontbreken. Dat hoort erbij als je opgroeit op het Drentse platteland. Tenminste wel voor mij.

Het is juist de Achterhoekse band die Fratsen op weg helpt. De eerste demo wordt in 1990 opgenomen in Normaal’s Commodore studio. De rest is geschiedenis. Een korte geschiedenis want in 1996 stopt de band. Niet veel later presenteert zanger en frontman André Manuel zijn eerste soloprogramma Krang. Krang! Een woord dat ik ken uit mijn jeugd. Ie hebt joen sokken krang an. De betekenis? Verkeerd om. Binnenstebuiten. Het komt van het woord krengen oftewel draaien. Krang. Afwijkend van wat ‘normaal’ is? Maar wat is normaal? Binnen de gebaande paden blijven? Keurig binnen de lijntjes kleuren? Dat gaat in ieder geval niet op voor de Twentse cabaretier.

Terug naar maart 1999. Locatie: theater De Muzeval in Emmen. Voorstelling: André Manuel. Geen warm rood pluche in de grote zaal maar een wat minder comfortabele zitplaats in de foyer. Bezoekers druppelen langzaam binnen. Een glimlachende medewerker wijst een jong stel naar twee vrije plaatsen vlak voor het podium. Geen besef wat hen te wachten staat. En dat geldt zeker ook voor mij. Vanaf het begin van de voorstelling schuurt en wringt het. Grof en gitzwart. Het stelletje vooraan bij het podium moet het ‘ontgelden’. Manuel zoekt de confrontatie met zijn publiek. Het opzoeken van grenzen. Genadeloos. Een wat ouder echtpaar besluit al snel de zaal te verlaten. Een gewaagde ontsnapping. Ik voel me ongemakkelijk. Blijven zitten? Of de zaal verlaten? Dat spookt constant door mijn hoofd. Dit jasje voelt niet als gegoten. Een binnenstebuiten gekeerd jasje. Krang!  Mijn stoel voelt steeds minder comfortabel. Het eind van de voorstelling voelt als een bevrijding. Het is de eerste, en laatste keer, dat ik André Manuel live aan het werk zie. Is het te confronterend? Is het de aanpak? Het is toch niet alleen het taalgebruik?  Komt de boodschap niet over? Of moet ik gewoon geduld hebben? Wachten tot het slotakkoord. Het moment dat het plaatje compleet is. Dan pas oordelen?  Dat zijn de vragen die nu ruim 20 jaar na dato boven komen drijven.

Ik denk qua muziek, en kunst in het algemeen, niet snel in goed of fout. Het is meer een kwestie van smaak. Iets spreekt je wel of niet aan. Ondanks bovenstaande ervaring is er toch iets wat mij fascineert in Manuel. Is dat simpelweg het feit dat ik de manier waarop hij zich manifesteert zelf nooit zou durven. Recht veur zien raap. Aans as aans. Zeker veur Twentse begrippen. Tegen de stroom in durven gaan. Je eigen pad blijven volgen. Het op je eigen manier doen. Soms bikkelhard en kwetsend. Sarcastisch. Manuel zegt daar zelf het volgende over: Gedurende de avond groei je, samen met de zaal, naar iets heel moois. Waarom dat met zoveel sarcasme gepaard gaat? We hebben ploeteraars nodig die nieuwe dingen maken waar niemand wat van snapt. Dat begrip volgt – als het goed is – later. Als je binnen zo’n compromisloze setting die knipoog niet voelt, dan is dat jammer. (Interview Twenthe Life)

In hetzelfde artikel wordt aandacht besteed aan de liedjes van de cabaretier/muzikant. Dat aspect is juist hetgeen wat ervoor zorgt dat André Manuel af en toe door mijn muziekhok galmt .Dat is te danken aan een specifiek nummer: De kraaien. Dit nummer leer ik eind 1996 kennen dankzij de verzamelceedee Nieuw Nederlands Peil. Stichting Conamus brengt, in het kader van het Noorderslag festival, jaarlijks een cd uit met een muzikaal overzicht wat Noorderslag en muzikaal Nederland in het algemeen op dat moment te bieden heeft. De 1997 editie laat namen als Johan, Rex (Fatal Flowers frontman Richard Janssen), Caesar en Manuel zien. André Manuel is vertegenwoordigd met De kraaien, afkomstig van zijn album Krang.

De kraaien. Vanaf de allereerste seconde schuurt en wringt het. Het voelt ongemakkelijk. De dood als thema. De dood. Praat erover, niet eroverheen is de slogan van een nieuwe Sire campagne. Manuel maakt het ruim 20 jaar eerder al bespreekbaar. Vanzelfsprekend op geheel eigen wijze. Erover. Niet eroverheen. Dat geldt niet voor de nabestaanden. De kraaien vertelt het verhaal over een begrafenis. Het definitief afscheid nemen. Een afscheidsceremonie tegen alle wensen van de overledene in. Geen laatste avond in de kroeg maar een stoet vanuit de kerk. Geen laatste avond met drank, een joint en mooie verhalen maar een rouwende goegemeente en een preek van de dominee. De dood bespreekbaar maken. Geen mooie en zalvende woorden. Ruw, weerbarstig en scherp. Zwartgallig. Onheilspellende muziek. Het kenmerkende stemgeluid van Manuel. De tekst. Het intrigeert en kruipt langzaam onder je huid. De kraaienmars wordt geblazen.

In de tijd dat ik dit nummer leer kennen ontdek ik het debuutalbum van 16 Horsepower. Frontman David Eugene Edwards zingt over ’hel en verdoemenis’. Alsof de duivel hem op de hielen zit. Donderpreken in tekstueel opzicht. De diepgelovige Edwards versus atheïst Manuel. De overeenkomst? Het delen van diepe zielenroerselen. Heilige overtuigingen. Krang in alle opzichten. Muzikaal gezien authentiek en tegendraads. Geen hapklare brok. Ongepolijst en angstaanjagend. Niet de platgetreden paden bewandelen. Een ontdekkingsreis. Als luisteraar is het soms een ware beproeving!  Aantrekken en afstoten. Maar als je er voor open staat: een hele(nde) openbaring.