Rammstein – Haifisch

Laten we eens een greep doen in de onderwerpen die in de teksten van Rammstein worden aangehaald. Zo wordt er onder andere gezongen over een vent die opgegeten wordt door zijn vriend, een meisje dat wordt opgesloten in een kelder, kweelt men over verkrachtingen, vliegtuigrampen, incest, kinderen die levend worden begraven, enzovoort. Allemaal teksten die wereldwijd vrolijk worden meegezongen door de liefhebbers van de Duitse band. Dit heeft waarschijnlijk deels te maken met het gegeven dat een groot deel van de fans geen idee hebben wat ze nu eigenlijk staan uit te kramen. Er zijn in ieder geval geen gevallen bekend van ‘millennials’ die vanwege de heftige teksten na een concert aan het zuurstofapparaat moesten. Een ander ding dat meespeelt is dat Till Lindemann en zijn kornuiten hun waanzin vaak op slimme wijze weten te brengen. De teksten en de bijbehorende toneelstukjes kan je zien als een spiegel van de werkelijkheid, satire en/of een dikke knipoog naar de rauwe werkelijkheid. Het – doorgaans intelligente – metalpubliek weet dat en is wel gewend aan teksten die iets verder gaan dan ik hou van jou, ik blijf je trouw. De diepte van de teksten speelt hierin eveneens ook een rol. Lindemann komt uit een kunstzinnig nest. Papa was dichter en moeder was chef cultuur bij de NDR. Met beide kon hij niet opschieten, maar qua persoonlijke ontwikkeling heeft hij duidelijk iets van ze meegekregen. Zo is het nummer Dalai Lama geïnspireerd op een gedicht van Goethe, heeft Rosenrot zijn wortels in het werk van de gebroeders Grimm en is Roter Sand afkomstig uit de roman Effe Briest van Theodore Fontane.

Dezelfde diepere lagen kom  je eveneens tegen bij Haifisch. Kijk bijvoorbeeld eens naar de volgende tekst:

Und der Haifisch, der hat Zähne
Und die trägt er im Gesicht
Und Macheath, der hat ein Messer
Doch das Messer sieht man nicht

Deze ietwat verontrustende tekst komt uit de Driestuiveropera (Dreigroschenoper) van Bertold Brecht uit 1928. Het desbetreffende liedje, Die Morität van Mack Messer, is zo ongeveer het openingsnummer van de opera die eigenlijk geen echte opera is. De hoofdrolspeler hierin is ene Mackie Messer; iemand die van moorden, verkrachten en het verleiden van jonge vrouwen zijn hobby heeft gemaakt. Kortom: een persoon die naadloos in het patroon van ‘foute’ teksten van Rammstein past. Net zoals de tanden van een haai niet altijd zichtbaar zijn, draagt Mackie een mes onder zijn kleding. Een veeg teken waarmee zowel Brecht als Rammstein lijken te willen zeggen dat het gevaar niet altijd direct zichtbaar is. Lindemann geeft daar nog een extra draai aan door in Haifisch van de killer in kwestie een  soort slachtoffer te maken. Dit stukje laat hij doorklinken in een refrein dat zowel muzikaal als tekstueel een afgietsel lijkt te zijn van de woorden van Brecht:

Und der Haifisch, der hat Tränen
Und die laufen vom Gesicht
Doch der Haifisch lebt im Wasser
So die Tränen sieht man nicht

Een haai heeft niet alleen tanden, maar ook tranen. Niemand weet dat, omdat ze in diepe wateren leven. En dat is jammer, want deze kraakbeenvis is een van de oudste en tevens meest onbegrepen wezens op aarde. Een beetje sympathie zou op zijn plaats zijn, zou Lindemann later verklaren. De interpretatie hiervan lijkt mij vrij duidelijk; zware misdaden zijn niet zo zwart-wit zoals ze vaak worden voorgesteld. Het is een van de vele voorbeelden waarbij de frontman van de band zijn toebehoor intellectueel uitdaagt. Dit wordt nog eens extra versterkt door de videoclip, die een mengeling is van persoonlijke vetes, de dood, een strijd om opvolging en misleiding. Een steeds terugkerend woord in het nummer is ‘halten’, gevolgd door iets als we houden ons aan regels die we opgelegd krijgen. Elk couplet is doorweeft met dit soort ‘wij-bakken‘ en lijkt terug te slaan op wat we doorgaans als maatschappelijk gewenst beschouwen. Maar ook de alternatieven krijgen de ruimte. Dit als een soort duistere tegenhanger waar men liever niet over nadenkt. Een Rammstein-nummer zou immers geen Rammstein-nummer zijn wanneer het niet een zorgwekkend of zelfs beangstigend element zou bevatten.

Tijdens concerten heeft Haifisch de functie van Seemann overgenomen. Waar in het verleden de toetsenist tijdens dit laatste nummer in een rubberbootje over het publiek heen voer, doet hij dat nu tijdens het uitgerekte instrumentale deel van Haifisch. Tot nu toe is Christian Lorenz, zoals hij heet, iedere keer weer veilig op het podium teruggekeerd. De hoeveelheid haaien in het publiek valt blijkbaar reuze mee.