De Jan Akkerman-battle

Jan Akkerman heeft de langste carrière van alle Nederlandse musici en het einde is (gelukkig) nog niet in zicht. In 1961 zag de eerste single van Johnny & His Cellar Rockers met een 14-jarige Akkerman op de gitaar het levenslicht (Exodus, maar de flipzijde Meldoy In ‘F’ Rock is veel beter). Hier kon je al goed horen dat Akkerman meer tijd aan zijn gitaar spendeerde dan in de schoolklas. De Cellar Rockers werden The Hunters (Russian Spy And I) en vervolgens speelde hij in Brainbox en Focus en werd hij uitgeroepen tot beste gitarist ter wereld door het Engelse muziektijdschrift Melody Maker.

Sinds Focus heeft hij meer dan 30 soloalbums uitgebracht (vorig jaar kwam zijn nieuwste album uit: Close Beauty) en met ettelijke artiesten samengewerkt, zoals Alan Price, Cozy Powell, Curtis Knight, Paco de Lucia en B.B. King. Maar ook Specs Hildebrand en Solution en dus hebben we ook hen gevraagd een lied te kiezen met een herinnering aan Jan Akkerman.

Keuze Tricky Dicky: Brainbox – Dark Rose (1969)

Meesterlijk

Ik heb best veel van Jan Akkerman in de kast staan, zowel solo als met Focus en Brainbox. Bovendien heb ik al twee keer over hem geblogd: Lammy en over zijn samenwerking met de ‘ontdekker’ van Jimi Hendrix, Curtis Knight. Er is zo veel van hem dat ik mij niet tot één bijdrage wilde beperken. Bovendien blijkt keer op keer dat de jonge(re) generaties bitter weinig van zijn muziek kennen en dus mogen Brainbox en Focus niet ontbreken. Twee bands die van wereldklasse waren. Ja, opa oreert.

Brainbox heeft in de originele bezetting maar een album gemaakt. Het titelloze album is een parel van psychedelische rock. Het openingsnummer is Dark Rose: een stevige rocksong gezongen door Kaz Lux met Akkerman’s gitaarsoli en fluit door Tom Barlage (wie?….. lees het verhaal van Guus Willemse hieronder maar eens). De band heeft in deze samenstelling maar kort bestaan, omdat Akkerman eind 1969 werd weggestuurd door manager John van Setten nadat hij repeteerde met het trio Thijs van Leer. Dit was het begin van de band Focus. In 1970 besloot drummer Pierre van der Linden om ook over te stappen naar Focus en een jaar later stapt Kaz Lux uit de band, die daarna nog maar een jaar bestaat.

Keuze Alex van der Meer: Jan Akkerman – Fresh Air (1972)

Overweldigend

Eerlijk gezegd had ik nooit echt mijn focus gericht gehad op Jan Akkerman. Ja, ik wist dat hij in Focus had gezeten en Brainbox, en dat hij dus een keer was uitgeroepen door een Engels muziekblad tot beste gitarist van de wereld. Maar voor de rest? Het zou een heel ge-hocus-pocus worden om de ultieme Jan Akkerman-track te vinden. Dat was me wel duidelijk. De vraag was zelfs in eerste instantie of ik wel een nummer zou kunnen vinden waar ik over zou willen schrijven. Er zou op zijn minst een band moeten gaan ontstaan met een nummer. Zou dat wel gaan lukken?

Brainbox, als ik daar mijn zoektocht eens zou beginnen. Ik had al eens een aantal tracks van deze band in een Spotify playlist gezet. En uiteraard knalde Down Man weer keihard uit de speakers. Ja, dit nummer kende ik eigenlijk wel. Ik genoot er zelfs van. Wham, Bam, Thank You Down Man! Ik had mijn favoriete track meteen al te pakken. Maar helaas (of gelukkig), evident was het niet. Ik ging namelijk toch voor alle zekerheid even checken bij die andere band: Focus. En toen hoorde ik het… Sylvia! Verdorie! Ik had niet in de gaten dat Jan Akkerman dus de gitarist was die op Sylvia was te horen, en dat dit dus überhaupt een Focus-nummer was. Ik moet dit al als kind hebben gehoord, en het moet me dierbaar zijn geweest, want het maakte veel bij me los. Het is een compositie van Thijs van Leer, maar de echte held is hier fluitend het heldere gitaarspel van Akkerman. Het klinkt eenvoudig, maar je voelt dat dat het niet is. Akkerman beheerst als geen ander de complexiteit van de schijnbare vanzelfsprekendheid. Dat was voor mij nu al duidelijk geworden.

Het wordt Sylvia. Dat kan toch niet anders? Tja, voor nog een keer extra zekerheid even wat andere albums van hem luisteren. Er zijn per slot van rekening ook heel veel solo-albums. Het album Profile uit 1972 had wellicht meteen al een gegadigde. Niet de openingstrack, want waarom zou ik het publiek van Ondergewaardeerde Liedjes lastig gaan vallen met een twintig minuten durende freak-jazz-rock-fusion-prog-track? Nee, het nummer Blue Boy was toch echt interessant. Niet zo bekend als Sylvia, maar onmiskenbaar ook erg goed. Tjonge, wat een fijne ontdekking voor mij. Zeker iets om te delen met de lieve lezers van Ondergewaardeerde Liedjes. Het swingt, het is funky en het rockt. Blue Boy heeft bovendien dezelfde titel als mijn favoriete Ron Sexsmith album. Prima, keuze gemaakt zou je kunnen zeggen. Missie geslaagd.

Wat me intussen in ieder geval was opgevallen was de veelzijdigheid van Jan Akkerman. Hij leek me alles te beheersen. Rock, blues, fusion, jazz, en meer. Ondanks de verschillende stijlen voelde het gitaarspel altijd volledig natuurlijk. Soms erg opwindend, vaak ook heerlijk rustgevend, maar altijd met gevoel. Daar moest ik even een tijd van gaan genieten besloot ik. Even lekker onbevooroordeeld verdwalen in de muziek van Jan Akkerman. Lekker lang luisteren om weg te dromen en om weggeblazen te worden.

Vervolgens werd ik dan ook weggeblazen. Na de tweede, derde, vierde en vijfde beluistering realiseerde ik me dat ik toch mijn hart moest volgen. Stiekem had ik dus wederom een andere keuze gemaakt. Mijn ultieme Jan Akkerman nummer was uiteindelijk voor mij Fresh Air. Wél dus de openingstrack van Profile, want waarom zou ik het publiek van Ondergewaardeerde Liedjes ook niet lastig gaan vallen met een twintig minuten durende freak-jazz-rock-fusion-prog-track?

Het is nooit echt serieus de bedoeling een battle op deze site te winnen, het gaat er vooral om een favoriet nummer van jezelf een podium te bieden. Behalve als je achteraf gezien een battle weet te winnen natuurlijk. Dat laatste zal echter niet snel gebeuren met Fresh Air vermoed ik. Het is niet een heel toegankelijk nummer. Het bestaat uit zeven delen, en gaat alle kanten op. Soms vliegt het uit de bocht en heb je het idee dat het losjes geïmproviseerd is, maar er zijn vooral ook momenten waarbij je volkomen naar adem moet happen vanwege de geniale riffs. Je schreeuwt haast om frisse lucht. De meester openbaart zich en weet zich meervoudig te profileren: het is jazz, het is prog, het is rock, en het is fusion in overdrive. De track kent heel indringende kanten. Als vergezichten in close-up. Je begrijpt dat het nummer soms niet te bevatten is. Het is wat dat betreft vooral een kwestie van onbevooroordeeld ondergaan. Twintig minuten lang.

Keuze Tricky Dicky: Focus – Focus III (1972)

De mond gesnoerd

In de wijk waar ik woonde werd veel op straat gevoetbald. Heel veel en tot groot verdriet van sommige omwonenden, want er verdween wel eens een bal in de aangrenzende tuin. De meesten gaven de bal wel weer terug, maar enkelen weigerden het of deden net alsof ze niet thuis waren. Tsja, dat vraagt om andere maatregelen (want the show must go on) en dus hadden we gezamenlijk een plan gemaakt. Zodra de bal in een tuin verdween ging er één klaarstaan, zodat de ander met een aanloopje een zetje omhoog kreeg en dan hup….over het dakje de tuin in om de bal te pakken. Meestal was ik de uitverkorene en lenig als ik toen was sprong ik dan naar de dakrand en trok mijzelf weer op, soms op de hielen gezeten door de boze buurman.

Een van de vaste medespelers was een jongen uit mijn elftal bij de lokale voetbalclub. Nou ja speler, hij was de keeper en wat was hij goed. Uitschuifarmen en katachtige reflexen. We praten mei 1973. In die dagen had je internationale voetbaltoernooien en teams van omliggende landen kwamen dan naar ons sportpark. Zo ook een Duits elftal uit (als mijn geheugen mij niet in de steek laat) Bremen die korte metten maakte met de andere teams en de verwachting was dat wij de volgende aan de zegekar zouden worden. Het liep even anders mede dankzij onze keeper. Onpasseerbaar tot frustratie van de tegenpartij en helemaal toen ik de bal in het doel kopte na – op z’n Duits – een counter en wij de pot naar ons toe trokken. Een week met een grote grijns gelopen.

Waarom ik dit vertel? De keeper was helemaal gestoord van Focus en tijdens de partijtjes op straat bleef hij er tot vervelens toe maar over praten. Op een gegeven moment stelde ik voor dat ik een elpee van hem zou lenen om dan maar eens te horen wat er nou eigenlijk zo verschrikkelijk goed aan was. Ik kende Hocus Pocus wel en ook House Of The King en dat vond ik leuke nummers, maar dat andere gepiel wat ik soms ’s avonds op de radio hoorde kon mij niet bekoren. Afijn, Focus III bleek bij beluistering een aanzet voor mij om toch naar de platenzaak te fietsen en deze van mijn zuurverdiende spaarcenten aan te schaffen. Wat een geweldige muziek. En nog steeds, want de muziek is ook anno 2020 nog steeds fris en interessant.

Ik heb gekozen voor het titelnummer; een compositie van Thijs van Leer. Focus III is een zeer relaxed nummer met mooi orgelwerk en spetterend gitaarwerk.

Keuze Willem Kamps: Peter Banks Ft. Jan Akkerman – Get Out Of My Fridge (1973)

Knocked Out

Sorry, ik ben niet zo van Jan Akkerman. Het is niet de muzikant die ik mee zal nemen naar een onbewoond eiland. Natuurlijk, het is een weergaloze gitarist en hij heeft veel moois gemaakt, zeker met Brainbox en Focus, maar het zit ‘m in zijn persoonlijkheid. Dat nukkige en wispelturige. Zo moest eind ’72 het hele schema van een festival in de Voorburgse Vliegermolen omgegooid, want Jan had nog geen zin en kwam pas later opdagen.

Toch gek eigenlijk. Zelf ken ik hem net zo min als alle andere artiesten waar ik muziek van heb, dus ik baseer me vooral op andermans overlevering. Daarom toch maar voorbij dat vooroordeel gekeken en meteen naar de Top 2000, als we die even als de maat der dingen hanteren. Jan Akkerman komt daar nog vier keer in voor, twee keer Brainbox (Down Man en Summertime) en twee keer Focus (Hocus Pocus en Sylvia). Ondanks die fratsen nog behoorlijk gewaardeerd dus.

Omdat Jan veel meer heeft gedaan dan Brainbox en Focus kwam ik uit bij Jen. Jen Ækkermen. Jen werd immers door lezers van het Engelse muziektijdschrift Melody Maker uitgeroepen tot beste gitarist ter wereld. Maar niet alleen lezers, ook muzikanten prezen en prijzen hem, zoals Peter Banks, de eerste gitarist en naamgever van Yes en later overgestapt naar Flash. Banks vertelt dat ie knocked out was wanneer hij Jen zag spelen. Dus als het even kon ging ie bij Focus kijken. Op een goeie dag besloten Peter en Jen samen de studio in te gaan wat Banks nog meer versteld deed staan wat Jen allemaal kon. Zijn spel, clean, agressief, klassiek, zijn aanslag en zijn improvisatie; bijna de perfecte gitarist.

Als Peter Banks in 1973 aan het derde album van Flash werkt, neemt hij meteen zijn eerste soloalbum op: Two Sides of Peter Banks. Naast topmuzikanten als Steve Hackett, Phil Collins en John Wetton vraagt hij ook Jan Akkerman. Jan speelt mee op zes van de negen nummers. Hackett en Wetton beiden op één en Collins op vier. Kortom, Peter Banks is gek op Jen. Zijn bijdrage is zo belangrijk dat deze het linker stereokanaal mocht innemen. Alle nummers zijn instrumentaal, rock en jazzrock met wat klassieke tonen. Ik kies voor Get Out Of My Fridge. De afsluiter heeft dezelfde structuur als Hocus Pocus, ook met een terugkerend thema waarop wordt gevarieerd en geïmproviseerd. Wijselijk heeft Banks Thijs van Leer niet gevraagd, dus geen gejodel. Wel op de bluegrass-achtige basis het vlinderachtige gitaarspel van Banks afgewisseld met de scherpe fellere klank van Akkerman. Hop, knallend uit de koelkast. So ladies and gentlemen, Peter Banks (and I) proudly presents: Jen Ækkermen!

Keuze Guus Willemse: Jan Akkerman – Streetwalker (1977)

Rode draad

Wat als Jan nou eens bij ons zou komen spelen? Jan? Ja, Jan!
Het was een bijna natuurlijk proces dat Jan Akkerman deel uit zou kunnen gaan maken van de band: we hebben het over 1978-1979.

We hadden elkaar natuurlijk al vaak ontmoet: Focus en Solution speelden zo’n beetje samen op elk festival sinds het begin van de jaren ’70 en daarnaast was Tom bevriend geraakt met Thijs en Jan. Focus had het thema uit ons liedje Divergence gebruikt voor een nieuw liedje van hen: Tommy. Die titel was ontstaan omdat we, toen Divergence al live werd gespeeld, nog geen titel hadden voor dat stuk en Focus het thema graag wilde gebruiken. Aangezien Tom dat had geschreven, noemde Focus hun liedje Tommy.

Tijdens repetities met Jan bleek al snel dat het een geweldige samenwerking was, al had ik persoonlijk hier en daar wat moeite met sommige baspartijen. Ik ben een goede bassist, maar Jan had ingewikkelde lijnen bedacht waar ik écht op moest gaan zitten om die onder de knie te krijgen.

De eerste optredens in deze nieuwe combinatie waren geweldig. Al snel liepen nieuwe aanvragen binnen. Jan speelde werkelijk de sterren van de hemel en we inspireerden elkaar over en weer. We speelden voornamelijk liedjes uit ons eigen repertoire, maar ook héél wat van de liedjes van Jan, voornamelijk van zijn albums Jan Akkerman 3 en het titelloze album uit 1977 waar Crackers op staat. Divergence/Tommy behoorde tot de highlights van elk optreden. Men ging uit z’n dak als we dat liedje inzetten. Echter, de communicatie tussen Jan en de band ging steeds stroever lopen. Na enige maanden werd over en weer besloten om de samenwerking te beëindigen. Jan speelde nog wel mee op één van de liedjes (Logic) voor de nieuwe elpee  It’s Only Just Begun,  maar daarna stopte de samenwerking voorgoed. Terugkijkend is het geweldig om met hem te hebben gespeeld. Hij is een waanzinnig goede gitarist en componist. Een fenomeen!

Ik zou als liedje eigenlijk Tommy of wellicht Divergence moeten voorstellen om te plaatsen, maar ik kies voor Streetwalker, een liedje dat door Solution samen met Akkerman menigmaal live gespeeld werd.

Keuze Jan-Dick den Das: B.B. Queen & Jan Akkerman – (I Wanna Be) Next To You (1991)

Eenzame hoogte

Gitaristen er zijn nogal wat, in alle soorten en genres. Zeker in de rockmuziek wordt gesproken over gitaargoden. Steve Vai en dat soort mannen en je hebt Jan Akkerman. Akkerman een gitarist die vooral bekend is van Focus en Brainbox, maar hij heeft zo veel meer gedaan en met alle grote der aarde gespeeld. Op de vraag of ik mee wilde doen aan deze batlle was ik wat huiverig, enerzijds omdat ik zeker niet alles ken wat hij heeft gemaakt maar tegelijkertijd hoe schrijf je iets moois over zo’n fenomeen.

Het feit dat je dit leest betekent dat ik de uitdaging toch ben aangegaan. Jan Akkerman is en laten we daar meteen heel duidelijk over zijn een geweldige gitarist. Ooit door Music Maker uitgeroepen dat hij de beste van de wereld was. Wat maakt een gitarist een hele goede gitarist? Daar kunnen we een hele discussie aan wijden, feitelijk komt het hier op neer dat techniek gekoppeld aan het juiste gevoel maakt dat iemand boven de ander uitsteekt.

Iedereen die wel eens in een band heeft gespeeld weet dat de meeste gitaristen zich zelf graag horen. De volumeknop van de gitaarversterker staat eigenlijk altijd net te hard. Jan Akkerman laat in (I Wanna Be) Next To You, waar B.B. Queen de zang voor rekening neemt, horen dat hij een zeer dienende gitarist is. Alleen zang en gitaar en luister eens heel goed naar de gitaarpartij. Je hoort het, Akkerman heeft het letterlijk in de vingers. Geen vingervlugge solo’s maar iets wat de hele goede gitarist verraad, spelen in dienst van het nummer. Prachtig dynamisch gespeeld en met het geluid wat de stem van B.B. Queen nog mooier laat uitkomen.

Ik speel zelf gitaar, maar God wat zou ik graag spelen zoals Akkerman in dit nummer, geen noot te veel, geen noot te weinig, nooit op de voorgrond maar wel prominent aanwezig. Jan Akkerman komt gewoon uit ons vlakke Nederland, maar staat daar toch op eenzame hoogte.

Keuze Jeroen Mirck: Jan Akkerman – Albatross (1993)

Herinnering

Het album Puccini’s Cafe uit 1993 zal niet de geschiedenis ingaan als een van de meest baanbrekende opnamen van Jan Akkerman. Het kabbelt rustig voort, maar wordt onder gitaarliefhebbers toch wel degelijk gewaardeerd vanwege de bedachtzame en veelzijdige instrumentbeheersing. Op het album staat een cover van Albatross, een nummer van Fleetwood Mac uit 1968 dat begin deze eeuw door Q Magazine werd gerangschikt bij de honderd beste gitaar-tracks aller tijden.

Akkerman laat zijn gitaar galmen als een overvliegende albatros, dus wat dat betreft doet het nummer precies wat het zou moeten doen. Toch is dat niet de reden dat ik het heb uitgepikt uit het rijke oeuvre van Neerland’s topgitarist. Nee, die reden is persoonlijk. In 2018 overleed de man van moeder. Een reiziger woonachtig in Den Helder, stad van de zee. Hij was dol op zeevogels. Het klopte dan ook helemaal dat Albatross op zijn uitvaart werd gespeeld. Puccini’s Cafe stond al jarenlang in het CD-rek van mijn moeder (een album dat we daardoor heel vaak hadden gehoord), dus logisch dat het die versie werd. Sindsdien is Akkermans Albatross een warme herinnering.

Keuze Specs Hildebrand – This Plane (2011)

Formidabel

Ik had indertijd aan de jongens van het label PASO Records laten doorschemeren toch weer eens een album te willen maken, maar dan wel voornamelijk akoestisch. Jan kwam dit, via hen, ter ore en sprak de legendarische woorden: Mooi! Dan kan dat kind eindelijk weer eens aan het werk. Ik was toen de 60 al gepasseerd…..

Op mijn werkkamer – we zaten aan een bak koffie en ik draaide enige door mij opgenomen semi-akoestische basistracks voor hem – liet hij mij weten gaarne bereid te zijn me bij te staan. Niet alleen op technisch gebied, maar hij wilde ook best een paar gitaarpartijen inspelen. Hij voegde de daad bij het woord en nam meteen enkele opnames mee naar huis.

Na een paar dagen belde hij. Kom even langs. Ik wil even weten wat je ervan vindt. In zijn thuisstudio had hij inderdaad een paar formidabele gitaartracks aan mijn huisvlijt toegevoegd. Als eerste kwam This Plane voorbij. Elektrische gitaren: Jan Akkerman! Wat een formidabele sound en wat een geweldige solo. Jan had mijn nummer ‘opgetild’ en dat op mijn plaat! Ik was om!

Outsider zou dan wel voor een groot deel akoestisch worden, maar deze track zou de uitzondering worden. Nog geen seconde spijt van gehad.

[polldaddy poll=10529678]

Foto Jan Akkerman door Paul Bergen