Duitse Battle 2.0

De bekendste vorm van Duitse muziek is de Schlager, maar Duitse muziek is zoveel meer dan deze pijler van Duitsheid. Met name in de popmuziek en de rap is het volop genieten geblazen richting het oosten. Duitse muziek is al jaren van een vreselijk hoog niveau. Het gaat alleen totaal langs ons heen; op de één of andere manier wil deze realiteit niet landen in Nederland. En dat is zo zonde. Het Duitse gezongen woord is van een haast ongrijpbare schoonheid.

Ondergewaardeerde Liedjes is al vele jaren groot liefhebber van het Duitse lied. Laten we daarom gewoon voor één keer een klein voetstukje bouwen en daarop het Duitse lied plaatsen. Het is er tijd voor.

Keuze Ronald Eikelenboom: Faust – Krautrock (1973)

Van scheldnaam tot geuzenaam

Neue Deutsche Welle, Neue Deutsche Härte, wat mij betreft is er maar één stroming in de Duitse muziek die er echt toe doet. Krautrock. Uitgerekend John Peel, Engelser kan bijna niet, wordt genoemd als naamgever van deze stroming, eind jaren zestig. En al was Peel een liefhebber van deze muziek, de naam Krautrock werd toch vooral gezien als ironisch, of zelfs beledigend. Zuurkoolrock.

Faust opende hun vierde album met een dikke drone van bijna twaalf minuten en noemde dat Krautrock, als reactie. Platenmaatschappij Virgin, waar Faust onder contract stond, besloot vervolgens het hele genre Duitse muziek in hun catalogus om te dopen te Krautrock. En de rest is geschiedenis.

Keuze Tricky Dicky: Nina Hagen Band – Auf’m Friedhof (1978)

Geile muziek

Eigenlijk was ik niet van plan een tweede bijdrage te schrijven; mijn eerste keuze is rockveteraan Udo Lindenberg. Maar toen ik bemerkte dat Nina Hagen in dit illustere rijtje zou ontbreken…..Onvoorstelbaar en onmogelijk!

Kijk, Duitse (schlager)muziek was thuis gewoon (in de jaren ’70) evenals Sportschau op zaterdagmiddag. Vanwege mijn moeder’s moedertaal, de vele reizen naar Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland was de taal een makkie en begreep ik ook de teksten. Handig, want elk jaar (vanaf mijn 4^de) gingen we drie weken op wintersportvakantie en werden de lange latten ondergebonden en kon ik met de lokale jeugd mee-skiën. Onderweg in de auto werd er Duitse Stimmungsmusik gedraaid. Vanaf mijn 12^de levensjaar werd dat (gelukkig) afgewisseld met de moderne muziek van die tijd. In de lokale Stübli en vanaf mijn 16^de in de barretjes en disco’s kwamen de Duitse liedjes ook vaak voorbij: Howard Carpendale, Falco, Peter Maffay, Relax, Spider Murphy Gang. De meeste kan ik nog woordelijk meezingen.

Maar er is er maar één, die me echt van de sokken blies. 1978: Nina Hagen. Zo verschrikkelijk vernieuwend. Wat een geweldige stem. Wat een gestoord wijf, die het ‘kein Dreck interessierte’ wat ze van haar vonden. Maar ook die geweldige muzikanten in de band, want zonder hen had Nina nooit die enorme hoogte kunnen bereiken. Eigenlijk zou ik de gehele plaat hier moeten nomineren, dus zeg het maar….welk lied moet ik kiezen? Het geile Rangehn (wenn du scharf bist, musst du rangehn), Auf’m Bahnhof Zoo, het opera-achtige Naturträne, Superboy, Heiss (reggae), Auf’m Friedhof, Der Spinner (de blauwdruk van Falco’s Jeanny) of het keiharde Pank met haar statement, dat vrouwen geen Fickmaschine en schoonmaakster zijn?

Keuze Hans Dautzenberg: Fehlfarben – Ein Jahr (Es Geht Voran) (1982)

Graue B-film Helden regieren bald die Welt

Opgroeien nabij de Duitse grens betekende voor mij opgroeien met Duitse televisie, met Duitse familie en met Duitse muziek. Het eerste en laatste kwam voor mij samen bij de ZDF Hitparade (1969-2000), gepresenteerd door Dieter Thomas Heck – de man die toen Van Nieuwkerk nog ‘ein kleiner Junge war’, al sneller sprak dan zijn schaduw. Als kind heb ik zo op de vroege zaterdagavond het complete hitdossier schlagerhits van de jaren ’70 voorbij zien komen. Van Roy Black tot Cindy & Bert. Schlagermuziek was ook toen al best conservatief, maar het programma was moderner dan de Nederlandse variant Op volle Toeren (of was het Op Losse Groeven)? En het was véél moderner dan wat er verder aan Duitse hoepamuziek voorbij kwam, zoals Ernst Mosch und seine Egerländer Musikanten.

Hoe dan ook was het niet erg hip – ook niet in de grensstreek – om schlagers leuk te vinden. Pas toen tegen het einde van de jaren ’70 in het programma ook steeds meer de Neue Deutsche Welle aan bod kwam, werd het salonfähiger. Ik was tegen die tijd overgeschakeld op Rockpalast. Legendarisch waren in mijn kring de Rockpalast nachten. Samen met vrienden en een paar kratten bier ‘keken’ we de halve nacht naar optredens van pakweg J. Geils Band, South Side Johnny, of The Police. En eigenlijk is dat alles wat ik me ervan kan herinneren.

In tegenstelling tot de nachten, was het aanbod bij de reguliere Rockpalast uitzendingen veel actueler. En ook daar kreeg de Neue Deutsche Welle voet aan de grond. Inmiddels zijn we dan wel aanbeland in de jaren ’80. Onrustige tijden – krakersrellen, veel werkloosheid, antikruisraket demonstraties – vonden hun weerklank in de muziek. Kritische teksten (Neue Männer braucht das Land), keiharde industriële beats (Der Mussolini) en antifascisme (Kristallnaach) werden als thema´s verbonden aan hele goede rockmuziek.

Ook de rockgroep Fehlfarben verloochende zijn punkafkomst niet. Met het album Monarchie und Alltag zette de band een ware New Wave klassieker neer: actueel, maatschappijkritisch en dansbaar. Een plaat die op alle punten de vergelijking met het beste werk van bijvoorbeeld Gang of Four moeiteloos aankan. Luister naar Ein Jahr (Es geht voran). Het trekt je uit je stoel en zet je in beweging. Dit is new wave op zijn funkiest. Geen simpele 4 on the floor, maar nét even wat tegendraadsere ritmes. De tekst is associatief, maar zeer actueel. Ook nú nog:

Graue B-Film Helden
regieren bald die Welt
es geht voran

Keuze Willem Kamps: Ina Deter Band – Mit Leidenschaft (1984)

Zwanger van opwinding

Mein Gott, de oosterburen, ja daar heb ik wel wat mee. Qua muziek dan, verder eigenlijk weinig. Mijn ouders hadden de oorlog nog meegemaakt en een zekere animositeit sijpelde in huize Kamps bij tijd en wijle door. Daarnaast staat 1974 in mijn voetbalgeheugen gegrift. Onuitwisbaar ondanks de winst van ’88. De Krautrock daarentegen viel wel in goede aarde. Vele exponenten bevinden zich sinds de jaren zeventig in mijn platenkast: Jane, Eloy, Grobschnitt, Amon Duül, Can, buitenbeentje BAP, maar ook de synthesizerpioniers van Tangerine Dream, Klaus Schulze en Kraftwerk.

De opkomst van punk en new wave leidde tot Die Neue Deutsche Welle, waarbij het weer om liedjes draaide in plaats van klanktapijten en uitgesponnen gitaar- en orgelsolo’s. Ook geen steenkolenengels meer, want bij Die Neue Welle singt Mann im Deutsch. Zo ook Ina Deter. Ina is eigenlijk het meest bekend van het feministische Neue Männer Braucht Das Land, maar mijn voorkeur ging en gaat nog steeds uit naar Mit Leidenschaft, een mooie ballade over een leven vol passie. Overigens doet het woord Leidenschaft bij mij meer het grote lijden vermoeden. Meer Weltschmerz, hoewel die associatie niet klopt, maar ja, dat krijg je met twee talen die grote verwantschap hebben, maar waarvan niet alles een-op-een te vertalen is.

Jeden Tag Fleurop von mir,
Jeder Traum ein Film mit dir,
Jedes Telefon ist Zwang,
Jeder Brief liebt seitenlang.
Jeder Blick berührt die haut,
Jeden Kuß nur mit Sekt getraut,
Jedes Wort hält mich I’m Arm,
Jede Nacht trägt deinen Charme

Ina zit elke dag vol passie, vol hartstocht. Elke blik, elk telefoontje (in ‘84 belde je nog met dat apparaat) is zwanger van opwinding, van genot. Ina geniet van dir, en of dir nou een hij of zij is, is om het even. Ina’s stem en de Duitse taal passen in de cabarettraditie. Berlijn, jaren dertig, netkousen, korset en bolhoed; een zekere erotiek. Helaas sluit haar outfit er niet op aan, die is a la Jane ‘aerobics’ Fonda, inclusief haarband. Je kunt tegenwoordig beter alleen luisteren naar Ina. Ondanks het wat gedateerd klinkende arrangement met het flanging gitaartje en de elektronische drums, is de melodie van het refrein goud. Oder soll ich sagen, Gold?

Keuze Danny den Boef: Adel Tawil – Lieder (2013)

Tribute

Muziek is een onderschatte vorm van onbewuste jeugdelijke vorming. De muziek die we horen terwijl we opgroeien, de muziek die we te horen krijgen in onze jeugd, de muziek die we horen als we ons voor het eerst op jonge leeftijd gaan verdiepen, die muziek, die blijft ons altijd bij. Het is muziek die altijd een speciale plek in je leven in blijft nemen.

Adel Tawil bracht in 2013 het nummer Lieder uit, dat exact het bovenstaande beschrijft. Hij wandelt door zijn jeugd aan de hand van de muziek die hem gevormd heeft. Bowie, Nirvana, Michael Jackson, The Bangels, Prince, Whitney Houston, The Prodigy, Guns ‘N Roses, Ultravox, The Rolling Stones en ga zo maar door. Het is een feest der herkenning.

Und ich singe diese Lieder
Tanz’ mit Tränen in den Augen
Bowie war für’n Tag mein Held und EMF kann es nich’ glauben
Und ich steh’ im lila Regen, ich will ein Feuerstarter sein
Whitney wird mich immer lieben und Michael lässt mich nich’ allein

Ondanks dat het over de jeugd van Adel gaat, voelt het ook voor mij als een stuk van mijn eigen jeugd. De warme deken die muziek heet. Gekoppeld aan vroeger. Iedereen zal het herkennen. Zo niet, dan ben je denk ik een beetje dood van binnen.

Behalve dit geweldige nummer heeft hij nog vele andere nummers geschreven, die ontzettend de moeite waard zijn. Het is muziek die vaak een kritische toon zet tegenover de maatschappij, het leven en meer van dergelijke zaken. Een verademing in de zee van muziek die als enige thema de liefde schijnt te hebben.

Keuze Eric van den Bosch: Carl Carlton – Strawberry Letter (2014)

Karl met een C

Als jochie van zeventien vertrok gitarist Karl Buskohl vanuit de Duitse deelstaat Ostfriesland naar de naastgelegen provincie Groningen om zich onder te dompelen in de bloeiende muziekscene van die dagen. Het resulteerde in dienstverbanden – en successen – met Vitesse, Long Tall Ernie & The Shakers en Herman Brood & His Wild Romance. Groningen en Nederland bleken al snel te klein voor zijn ambities en hij vertrok als bandlid van Mink DeVille naar de VS. De jaren daarna speelde hij met en produceerde hij albums voor Mannfred Mann’s Earth Band, Mother’s Finest, Peter Maffay, Udo Lindenberg, Keb’ Mo, Eric Burdon & The Animals, Joe Cocker en – misschien wel het meest succesvol – Robert Palmer.

Het was Buskohl – opererend onder de naam Carl Carlton – die Palmer eerst wist te overtuigen een track van blueslegende Robert Johnson te zingen voor een tributeplaat en vervolgens hielp bij een van Palmer’s meest geprezen platen, het bluesalbum (!) Drive, tevens het laatste album dat Palmer maakte. Tijdens de promotietour voor het album stierf Palmer aan een hartaanval.

Daarnaast had Carlton in het eerste decennium van deze eeuw een eigen band, Carl Carlton & The Songdogs, en hij bracht daarmee drie studioalbums en het uitstekende live-album Cahoots & Roots uit, vol poprock met rootsy inslag. De Songdogs bestonden uit onder andere Moses Mo’ en Wyzard (beiden Mother’s Finest), maar er schoven ook mensen aan als Levon Helm (The Band) en Sonny Landreth. Buskohl is duidelijk meer kosmopoliet dan Duitser in zijn muziek.

Dat kosmopolitische komt trouwens ook in zijn woonplaatsen tot uiting. Na Groningen, de VS, Dublin en Mallorca woont hij nu op een eilandje dat bij Malta hoort. In 2014 bracht hij weer een album uit, Lights Out In Wonderland, met daarop dit Strawberry Letter.

Keuze Erwin Herkelman: Sido – Astronaut (2015)

Alle wereldellende samengeperst in 3,5 minuut

Alsof je in een scène van A Clockwork Orange bent beland. Volkomen verdwaasd zit je in een stoel. Dwangbuis aan, elektroden op je hoofd. Wat er de afgelopen minuten als een wervelwind aan je ogen voorbij is getrokken is niet te verteren.

Het was een enorme hit in de Duitstalige landen in 2015: Astronaut van Sido en Andreas Bourani. In zowel Duitsland, Oostenrijk als Zwitserland wist het de hoogste positie te bereiken. Het was dan ook niet zo gek, dat ik hem hoorde toen ik eind dat jaar door ons buurland toerde. Het nummer beklijfde, maar mijn Duits was helaas niet zo goed dat ik titel en artiest kon ontwaren in de afkondigingen die ik hoorde. Gelukkig had ik met de woorden ‘astronaut’ en ‘oben’ voldoende munitie in handen om het liedje terug te vinden bij thuiskomst. En toen zag ik de clip… En daar moest ik zelf ook even van bijkomen. Alle wereldellende van de afgelopen decennia wordt samengeperst in drie-en-een-halve minuut. Fijnzinnig afgewisseld met beelden van overdaad en luxe. Volledig murw gebeukt kon ik me maar één ding afvragen: Waar zijn we in ’s hemelsnaam mee bezig op deze planeet?!

Een vraag die de astronaut zich ongetwijfeld ook stelt, als hij daarboven in de ruimte zweeft. Al dat geweld op dat blauwgroene speldenknopje iets verderop… Waarom? Het antwoord wordt niet gegeven. Maar het geeft wel stof tot nadenken. Niet gek voor de rapper die ooit doorbrak met de Arschficksong, riep dat zijn naam een acroniem was voor Scheiße In Dein Ohr en vooral bekend was vanwege zijn agressieve en provocerende teksten.

Maar goed… ook kleine rappers worden groot en gaan op een gegeven moment volwassen liedjes maken. Gelukkig maar, anders was dit pareltje nooit geboren.

Keuze Tricky Dicky: Udo Lindenberg – Plan B (2016)

Excentriek?

In de jaren zeventig was er een waslijst aan rockbands, die inmiddels in de vergetelheid geraakt zijn met uitzondering van Scorpions. En de cultheld Udo Lindenberg natuurlijk. 70 jaar inmiddels. Degene die de Duitse taal in de rockmuziek geïntroduceerd heeft. Een aparte man, want hij woont de laatste 20 jaar in de presidentiële suite van het 5 sterren Atlantic Hotel in Hamburg en is niet vies van een politieke opmerking. Een man met – als enige – een ster in het trottoir van de Reeperbahn op de plek waar het allemaal in 1968 begon.

Lindenberg heeft een Nederlandse moeder met Indische wortels en één van zijn beste vriendinnen is Ellen ten Damme. Hij spreekt ook (prins Claus) Nederlands en heeft een keer een Nederlandstalige plaat opgenomen. Van oorsprong is hij een hele goede drummer.

Hij is een meester in overleven. Zijn succes is mede door zijn kameleonachtige carrière; muzikaal heeft hij zichzelf meerdere keren uitgevonden. Jazz, rock, punk, filmmuziek, maar ook levensliedjes of lichtverteerbare meezingers. Altijd veel woordgrapjes en humor. Kunstschilder van aquarellen en liquorellen (met Pisang Ambon en Blue Curaçao). Beroepsdrinker, die er na 3½ jaar als Meat Loaf uit zag, waarna hij 12 jaar geleden stopte met zuipen en drugs. Tegenwoordig sport hij, omdat zijn doel 100 jaar is. Hij wil ook graag nachtpresident van een bont (tolerant) Duitsland worden, maar hij vindt zich nu nog iets te jong.

36 studioalbums en 10 livealbums staan op zijn konto, maar in 2008 breekt hij alle verkooprecords bij onze Oosterburen met zijn album Stark Wie Zwei en zijn laatste Stärker als die Zeit uit 2016 doet daar niet voor onder. Het lijkt als of hij nu pas ten volle gewaardeerd wordt, met name door de jongere generaties. Hij speelt dit voorjaar zijn geilste liedjes met een ‘mördergeile’ band in uitverkochte voetbalstadions voor 100.000 mensen. Toen ik over mijn comeback nadacht, wilde ik dat het sensationeel zou zijn. En geweldig. Geniaal, niet van deze wereld. Het komt in de buurt, geloof ik. Of er nu nog een nieuwe plaat komt? Ja, over een paar jaar. Genialiteit kost tijd.

Plan B komt van zijn laatste succesvolle album en is een korte beschrijving van zijn leven en carrière. Gewoon zijn eigen plan getrokken en eigenwijs zijn pad gevolgd.

Und ich werde mich nicht ändern
werd kein anderer mehr sein
ich habe tausend Pläne
doch ‘n Plan B hab ich kein

Ich werde mich nicht ändern
werd kein anderer mehr sein
weil’s eh schon schwer genug ist
einfach nur ich zu sein – einfach nur ich zu sein

[polldaddy poll=9668815]

foto: Udo Lindenberg