The Battle: bootlegs

“Hé vogel, wat een groovy sound! Waar heb je die op de kop getikt?”

“Het is een bootleg, man! Onwijs illegaal. Opgenomen door een kennis van een kennis. Met zijn taperecorder. HiFi nog wel, wat zeg je me daarvan!”

Zo moet het vroeger ongeveer gegaan zijn, toen bootlegs nog echt een dingetje waren. Hoewel Wikipedia verschillende definities hanteert, willen we het hier graag hebben over de meest gangbare, zeker binnen snobistisch muziekland: een clandestien gepubliceerde opname van een concert of jamsessie.

Vreemd genoeg is het concept bootleg een beetje kapot gegaan aan het succes van illegale opnames. Voordat je goed en wel thuis bent gekomen na een concert staan er al verschillende smartphone-opnames op YouTube. En spring daar nog maar eens bovenuit.

Keuze Danny den Boef: The Beatles – While My Guitar Gently Weeps (1968)

En Ringo Starr deed vast ook iets

Ok. While My Guitar Gently Weeps is allerminst een ondergewaardeerd nummer. Het is een dijk van een nummer. Een begrip. Een klassieker.

Neem alleen die geweldige gitaarsolo’s maar. Weergaloos jankt die gitaar inderdaad snijdend door het lijf van de luisteraar. Tip; luister er snoeihard door een goede koptelefoon eens naar. Alleen die solo’s. Je gaat kapot. Weergaloos.

Toch battle ik vandaag echt met dit nummer. Laat ik een uitleg geven.

Wat veel mensen (ik laat de Beatles-fans buiten beschouwing want die weten nou eenmaal heel, héél veel, nee ik heb het over de “gewone” mensen onder u) niet weten, is dat het nummer een moeizame geschiedenis kent. En toch is het misschien wel het magnum opus van stille Beatle George Harrison. Dat durf ik wel te stellen.

Een groot deel van het nummer werd tijdens één van zijn trips naar India geschreven, maar het nummer werd vervolgens bij zijn moeder thuis, in Warrington, afgerond. Volgens George baseerde hij het op een Chinees boek vol wijsheden. Hoe dan ook, het bleek een schot in de roos. Dat weet ook George.

In mei 1968 word een demo van het nummer door de Fab Four opgenomen bij George thuis. Daarna gebeurd er een aantal weken niks meer mee. George besluit het nummer zelf nog maar eens op te nemen, maar dan heel klein, met enkel een gitaar. Ook hier gebeurt niks mee. Het nummer wil zich maar niet vormen. Er word van alles geprobeerd. Gitaarsolo’s worden achterstevoren afgespeeld, teksten worden verwijderd of gewijzigd, er word met de techniek gerommeld en noem het maar op.

Volgens Harrison nemen zowel Lennon als McCartney het niet al te serieus. Over Ringo zegt hij niets. Net zoals iedereen eigenlijk. Ooit.

Dan op een dag krijgt hij een geweldig idee, een cruciaal idee zo zal later blijken. Hij neemt zijn goede vriend Eric Clapton mee naar de studio. Paul en John staan gelijk op scherp. Muzikanten onder elkaar willen zich nou eenmaal niet laten kennen. En zo komt Paul met een klein maar magistraal pianointro, doet Lennon extra zijn best, Ringo zal ook vast iets gedaan hebben, en Clapton ramt de solo’s er doorheen alsof zijn leven er vanaf hangt.

In de weken daarna word de plaat afgerond en eindigt op het iconische White Album. Klaar. Inpakken en niks meer aan doen.

Nou nee.

Eén van de akoestische demo’s van Harrison is in de jaren na 1968 rond gaan zwerven. Hij verscheen op enkele bootlegs en werd al snel een favoriet van velen.

Pas halverwege jaren negentig komt de demo officieel uit op één van de Anthology-albums van de Beatles.

Toch is deze simpele, akoestische solo versie van Harrison misschien wel de mooiste uitvoering van het nummer.

En toch weet ik het niet en durf het eigenlijk ook niet te zeggen. Die solo’s in de ‘normale’ versie. Damn. Kom daar maar eens overheen.

Maar toch. De rust en kwestbaarheid in Harrison’s stem is zo mooi en voelbaar in de demo.

De nummers zijn zó hetzelfde, maar zó extreem verschillend. Het is net een jongen/meisje tweeling.

En dan is er nog een vers dat de definitieve versie niet heeft gehaald maar die zo ontzettend mooi is.

I look from the wings at the play you are staging
While my guitar gently weeps.
As I’m sitting here doing nothing but ageing
Still my guitar gently weeps…

Prachtig.

Keuze Frank Meeuwsen: Jimi Hendrix – Red House (1969)

Ineens begreep ik wat blues was en hoe het aan de basis lag van allerlei andere stromingen

Vroeger hadden we geen YouTube. Of Spotify. Bootlegs waren een soort van zwarte magie. Ik weet eigenlijk niet eens meer wat mijn eerste echte bootleg was die ik kocht. Of kreeg of ruilde. Ik denk dat het Jimi Hendrix was of The Doors ergens in het begin van de jaren negentig. Toen het internet in mijn leven kwam, vond ik de tapetrees en was het hek van de dam. Door een paar lege tapes te versturen kon ik een kleine verzameling bootlegs opbouwen en daarmee weer ruilen met andere muziekliefhebbers. Nu bestonden die tapetrees al wel vóór het internet, maar in het veilige Breda kwam ik niet in aanraking met dat soort tijdschriften en mensen.

Oh well…

Ik dénk dat mijn eerste bootleg het complete concert van Jimi Hendrix op Woodstock was. Ik kende het concert wel, uit de platenkast van mijn pa en ik had de video van Woodstock ooit eens gezien. Ik had wel eens wat anders van Hendrix gehoord maar kende nog niet zijn complete repertoire. Inmiddels ging in Breda de platenzaak Tunesville wat meer bootlegs aanbieden en zo vond ik een CD met het complete concert van Hendrix op Woodstock én de repetities. Hier hoorde ik voor het eerst de live versie van Red House. Ik was meteen gegrepen door de langzame slag van Hendrix en het zo bekende bluesrifje wat er in zit.

Daar en dan begreep ik wat bluesmuziek was en hoe het aan de basis lag van allerlei andere muziekstromingen. Ik heb altijd gedacht dat Red House een cover was van een of andere traditional, maar het encyclopedische orakel Wikipedia zegt dat het een origineel Hendrix-nummer is. Het thema van het nummer is een open deur in het bluesgenre: Het liefje van de zanger is niet meer verliefd en gaat verder, de zanger blijft in verdriet achter. Maar in de performance van Hendrix op Woodstock zit een muzikale historie die hij uit zijn vingers laat glijden en door de gitaar laat gaan, die blijft je bij. Aanrader dus!

Keuze Edgar Kruize: Prince – Just My Imagination (live in Den Haag, 1988)

Waarin Prince zichzelf de stratosfeer in soleert

De show die Prince in het Haagse poppodium Paard van Troje gaf in de nacht van 18 op 19 augustus 1988 kan je alles behalve ondergewaardeerd noemen. Muzikaal briljant, maar tevens een opname die de kwaliteitsstandaard voor bootlegs eigenhandig opschroefde.

Vanaf het moment dat ik van het bestaan van niet bijster legale LP’s en cd’s met concertopnames (of beter, niet uitgebracht studiowerk) wist, was ik verkocht. Het was zo spannend om dergelijk werk op te sporen, de opwinding als een eigenaar van een platenwinkel een doosje onder de toonbank vandaan haalde met de mededeling ‘wellicht zit hier nog wat voor je bij’, de blijheid met een release die je niet in elke normale winkel kon kopen. Duizenden guldens heb ik richting die clandestiene platenmaatschappijtjes weggedragen.

Die tijden zijn met de komst van het internet zo goed als vervlogen en om eerlijk te zijn, is dat alleen maar goed. Ik heb geen enkel probleem met het illegaal downloaden van dergelijke releases, omdat de originele artiesten er toch al (zo goed als) niets aan verdienden. Wie er eens een fraai boek over wil lezen, raad ik Great White Wonders: The Story Of Rock Bootlegs van auteur Clinton Haylin aan (midden jaren negentig verschenen, toen de industrie op zijn toppunt was), of de na de digitale revolutie bijgewerkte opvolger Bootleg! The Rise And Fall Of The Secret Recording Industry.

Maar goed, de bijdrage aan de battle. Als gezegd, ondergewaardeerd is deze show niet en dit specifieke nummer al helemaal niet. Elke Prince-fan heeft ‘m op zijn minst eens gehoord en anders gewoon in huis. Want de bootleg die van het optreden verscheen, 2nd Show That Night op het X-Rekords label, is baanbrekend geweest. Tot die tijd bestonden bootlegs vooral uit opnames die vanuit het publiek (analoog op cassette in die dagen) waren opgenomen of op zijn best uit radio- of tv-shows afkomstig waren. Dit was destijds een van de zeldzame keren dat er een perfect klinkende soundboard-opname van zo’n kleinschalige ‘geheime’ show zijn weg het illegale circuit in had gevonden. Het werd een bestseller die vanwege de sublieme kwaliteit de lat hoger legde voor elke bootlegproducent. Tevens een bestseller die vervolgens met steeds weer en ander hoesje op talloze andere labels verscheen. Zo zat de bootlegwereld dan ook wel weer in elkaar. Copyright? The Right to copy!

Wat de dubbel-cd laat horen is Prince die na de tweede van drie Rotterdamse shows op een bloedhete augustusnacht in Den Haag opduikt met zijn band. De man is op de piek van zijn roem, zit ontspannen in zijn vel en heeft in het Nederlandse publiek een erg loyale aanhang gevonden. Natuurlijk is zo’n show vanwege het kleine ‘ik was er bij’ karakter legendarisch. Maar wat hij al improviserend die nacht op de planken zet, is niet minder dan fenomenaal. Startend met een virtuoze jam waarin Prince en band speels om elkaar heen dartelen, doorpakkend met een funky D.M.S.R. om daarna bij mijn bootlegbattlekeuze te belanden: de Temptations-cover Just My Imagination.

Het nummer start ingetogen, zoals het in de periode 1987-1988 wel vaker gespeeld werd op soortgelijke kleinschalige concerten. Nog niet heel bijzonder. Maar als Prince na ongeveer twee en een halve minuut een gitaarsolo inzet, wordt de uitvoering de stratosfeer in geslingerd. De band blijft zich dienstbaar opstellen, maar drumster Sheila E volgt de soleercapriolen van haar broodheer knap en stuwt hem waar nodig naar grote hoogten. Woorden schieten tekort en die buitenaardse gitaarsolo geeft meer dan een kwart eeuw later nog steeds centimeters dik kippenvel.

Keuze Frans Kraaikamp: U2 & B.B. King – Love Comes To Town (Lovetown Tour, 1990)

Over een rockband die een blueslegende het podium opsleept

Bootlegs. Ik moet bekennen dat ik er geen heb en er weinig van weet. Ik vraag me af waarom eigenlijk. Het lijkt me supergaaf om ze te verzamelen. Het sluit ook naadloos aan bij mijn vinyl- en cd-verzameltik. Het is er simpelweg nooit van gekomen. Het leukste van bootlegs is, vind ik, dat ze puurder zijn dan de – vaak geregisseerde – concertregistraties van tegenwoordig. Sommige bootlegs kwamen namelijk rechtstreeks uit de mengtafel. Het gebeurde veelal zonder dat iemand het merkte (in tegenstelling tot de amateur filmpjes die met mobieltjes bij concerten worden gemaakt) en werden vervolgens op allerlei manieren verspreid. Enige wat er misschien op aan te merken valt is dat de betreffende artiest er niets aan verdient.

Mijn bijdrage gaat over U2, de band die eind jaren tachtig een gevestigde naam was geworden. Album Joshua Tree was een kaskraker met onder andere de hits: Where The Streets Have No Name en With Or Without You erop. Degene die de mooie documentaire Achtung Baby hebben gezien weten er alles van. Adam, Paul, Larry en Dave vertellen in die docu openlijk over hun succes eind jaren tachtig – terwijl ze de druk van het sterrendom en de live optredens nauwelijks aankonden. Er was veel onzekerheid hoe ze hun tot dan toe succesvolle carrière zouden kunnen voortzetten. Vele bands vallen op zo’n moment uit elkaar. U2 niet: gelukkig maar!

Het fragment is van een live optreden uit Ahoy wat dateert uit 1990. Opzoek naar nieuwe wegen – richting hun legendarische Achtung Baby album dat in 1991 uitkwam – trokken ze de wereld over met hun Lovetown tour. De sfeer zit er lekker in dat hoor je vanaf de eerste noot. Vrijwel aan het eind van de set (1:10) komt daar, tijdens nummer: Love Comes To Town (Rattle and Hum), Blueslegende BB King het podium op. BB gaat niet meer weg en zingt ook mee op Love Rescue Me. De bijdrage van BB is voor mij essentieel bij dit nummer. Dat maakt deze opname tot een zeer relevante registratie. Op naar mijn eerste bootleg na de battle: beter laat dan nooit!

Keuze Kari-Anne Fygi: Bruce Springsteen – Real World (Completely Acoustic For Christic Institute, 1990)

Hij had het na 1990 niet meer moeten uitvoeren; soms is emotie eenmalig

‘Bootleggers, roll your tapes’, riep Springsteen in 1978.

Godzijdank.

Dankzij de bootleggers zijn wij (latere) Springsteen-fans gezegend met audio-opnames van Springsteen’s meest intense optredens ooit. Zoals die van de Darkness-tour in 1978, maar ik ben het dankbaarst voor één opname in het bijzonder. Een nummer dat in zijn uiteindelijke jasje, in 1992 uitgebracht op het album Human Touch, nog geen schim was van de intense, emotionele uitvoering een kleine twee jaar eerder: Real World.

Springsteen was na de Tunnel of Love-tour (1988) zijn muzikale kompas kwijt. Er was meer in het leven dan muziek, en daar wilde hij zich op focussen. Zoals hij in 1992 zelf zei: Now I see that two of the best days of my life were the day I picked up the guitar and the day that I learned how to put it down. Hij ontbond de E Street Band, scheidde van zijn vrouw en verliet met vriendin en bandgenote Patti Scialfa New Jersey, vestigde zich in Beverly Hills en ging in therapie. In de zomer van 1990 werd zijn eerste zoon geboren.

De start van dit nieuwe leven hoor je in Real World. Op het Human Touch-album is het een glad werkje, waar de tekst ondersneeuwt in de oppervlakkige muziekdeun. Maar op de bootleg van 16 november 1990 van het Christic Institute-benefiet (16 en 17 november 1990) hoor je een heel ander nummer. Je hoort een man die vecht om niet weg te zakken in depressie.

Het is een naakte uitvoering, Springsteen speelt piano en lijkt de tekstregels uit te willen schreeuwen.

Well tonight I just wanna shout
I feel my soul waist deep and sinkin’
Into this black river of doubt
I just wanna rise and walk along the riverside
And when the morning comes I don’t wanna hide
I’ll stand right by your side with my arms open wide

Het is Springsteen meest ondergewaardeerde nummer ooit en dat heeft hij geheel aan zichzelf te danken. Hij had het nummer nooit op Human Touch moeten zetten, en na 1990 niet meer moeten uitvoeren. Soms is emotie eenmalig.

Keuze Martijn Janssen: U2 – Mercy (2004)

Het klassieke verhaal van het beste nummer dat van het album af wordt gegooid. Het zou verboden moeten worden

In de zomer van 2004 probeerde U2 de laatste hand te leggen aan hun album How To Dismantle An Atomic Bomb. Ze waren er bijna, maar waren nog niet helemaal tevreden. Het was te lang, de juiste kadans was er nog niet. Dus wat doe je in zo’n geval? Je discussieert wat en dan is het meestal het geval dat het beste nummer dat je hebt opgenomen afvalt. Het is de klassieke val waar artiesten regelmatig in trappen. En zelfs na een carrière van 25 jaar ontkwam U2 er ook niet aan.

Het betreffende liedje is dus Mercy. Het is een typisch U2-nummer, groots en meeslepend. En het klinkt geweldig. Met zijn 6 minuut 30 neemt U2 de tijd om een sfeer neer te zetten, om je mee te laten trekken door de gitaren en naar voren de duwen door het ritme.

Na de beslissing te hebben genomen om het nummer van het album te schrappen zou je verwachten dat het veilig werd opgeborgen. Wellicht uitbrengen als B-kantje, aparte single of misschien op een volgend album. Niets van dit alles in dit geval. Nog voor de release van het album waar het op hoorde te staan begon het nummer rond te zwerven op het internet. Volgens de overlevering stond het nummer op een kopie van het album dat Bono weggaf aan iemand om alvast te beluisteren. En die persoon was hoogstverbaasd om op het einde van het album nog dit pareltje aan te treffen. En niet te beroerd om het meteen door te geven, waarna het razendsnel werd gedeeld met de hele wereld.

Ook in artikelen in verschillende tijdschriften werd melding gemaakt van Mercy en hoe het uiteindelijk niet op het album terecht kwam. De tekst van het nummer werd zelfs afgedrukt in het boekwerk dat bij (de luxe uitgave van) het album zat. Het lijkt er dus op dat de band het nummer eigenlijk wel erbij wilde hebben. Het zou zeker een verbetering zijn geweest voor het album. Want in mijn oren klinkt How To Dismantle An Atomic Bomb nog steeds niet als een goed album. Het beste nummer er af laten was dus volkomen nutteloos.

 

P.S. Jaren later krijgt het verhaal rondom Mercy nog een vervolg. Geheel onverwacht begint de band het nummer te spelen tijdens hun 360° Tour. Het Internet ontploft weer, in ieder geval het gedeelte waar U2 fans zich ophouden. Zou het er dan toch van komen dat het nummer officieel wordt uitgebracht? Ja, in 2010 komt er een release van het nummer. De live versie. Alleen op vinyl. Exclusief in de Verenigde Staten. In een beperkte oplage van 1500 stuks. Zucht…

[polldaddy poll=8294377]