Welke popmuziek heeft eeuwigheidswaarde, en welke liedjes zullen we onherroepelijk vergeten? En waarom? Naar welke muziek uit 2014 luisteren we in 2064 nog steeds? Dat is de vraag die we proberen te beantwoorden in de blogserie Eeuwigheidswaarde. Vandaag deel 2: Hoe wordt muziek overgedragen op volgende generaties? Oftewel: hoe Buddy Holly lijkt te verdwijnen van het popgeschiedenis-toneel.
Deze week maakte het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid een ambitieus project bekend: ze wil de Nederlandse muziek uit de jaren 1900-1940 bewaren voor het nageslacht, door kennis over deze muziek vast te leggen op Wikipedia. In een edit-a-thon worden muziekliefhebbers uitgedaagd om zo veel mogelijk relevante informatie (digitaal) te bewaren voor het nageslacht.
Over die timing is ongetwijfeld goed nagedacht. De Nederlanders destijds de muziek uit de jaren dertig als puber hebben meegemaakt, zijn inmiddels zeldzaam. Over een paar decennia gebeurt hetzelfde met de generatie die de eerste lichting rock ‘n roll heeft meegemaakt. Er zijn dan dus geen mensen meer in leven die de muziek uit de jaren vijftig hebben meegemaakt op het moment dat deze uitkwam, en alleen de liedjes die overgedragen worden aan de volgende generaties blijven bewaard.
Laten we even Rock Around The Clock van Bill Haley and his Comets als startpunt nemen. Wie 16 jaar oud was in 1955, is nu 75. Dat betekent dat de muziek uit jaren vijftig over een paar jaar alleen nog maar wordt geluisterd door mensen die deze muziek hebben geërfd van eerdere generaties.
Nu is dat niet nieuw: klassieke muziek wordt al eeuwen lang overgedragen van generatie op generatie. Mozart, Bach en Beethoven worden nog steeds veelvuldig gespeeld en geluisterd, zelfs zonder dat we precies weten hoe de componist het bedoeld heeft – we hebben alleen de bladmuziek nog. Van elk popliedje hebben we tenminste de opname nog.
Er wordt wel eens gezegd dat lijsten als de Top 2000 bijdragen aan het overdragen van liedjes op een volgende generatie, niet in de laatste plaats door de samenstellers van deze lijsten. Het wordt interessant om de komende jaren de liedjes en artiesten uit de fifties de komende jaren eens te volgen in de Top 2000. Neem een artiest als Buddy Holly: tien jaar geleden stond hij nog met drie liedjes (Peggy Sue, That’ll Be The Day en Well Allright) bij de bovenste 1000. In 2013 was hij nog maar met twee liedjes vertegenwoordigd, en wel in de laagste regionen (op nummer 1507 en 1901).
Heeft Buddy Holly afgedaan als belangrijke jaren 50-artiest? En zo ja, hoe komt dat? Waren zijn liedjes niet sterk genoeg, heeft hij te weinig invloed gehad op de huidige artiesten?
Het gekke is dat Buddy Holly’s verhaal nog immer wordt doorverteld. De musical (met Tim Akkerman in de hoofdrol in de Nederlandse versie) loopt wereldwijd nog steeds en al vele jaren. Maar blijkbaar betekent dit niet dat de muziek ook weerklank vindt onder jongeren.
Als we het bij Akkerman houden, die heeft er zelfs geen inspiratie uit gehaald voor zijn nieuwe album. Muzikaal dan: “Dat Buddy Holly-project stond los van mij als muzikant, maar ik vond wel weer de prikkel van de rock ’n roll die ik op mijn vorige cd miste.” Die lijn is met soortgelijke producties (Jersey Boys) door te trekken. Die muziek ‘pakt’ de moderne luisteraar niet meer en teert volledig op nostalgische gevoelens. Wat je dan wel ziet in het publiek is dat er gezinnen heen gaan, maar het maakt dus duidelijk niet genoeg indruk dat de jongste bezoekers zeggen ‘dat ga ik ook maken’.
Maar stel nou dat Buddy Holly in de jaren vijftig een tape in handen zou krijgen van Jake Bugg. “Luister eens, Buddy, hier luisteren de mensen naar in 2014.”
Wat zou hij dan denken?
De volgende keer storten we ons op de vraag: blijft invloedrijke muziek langer hangen?
Er zijn eigenlijk twee vragen: 1. wordt er na verloop van tijd nog naar een artiest geluisterd? en 2. is de muziek nog van invloed op de muziek van volgende generaties? (Nog even afgezien van een belangrijk onderscheid, namelijk dat tussen muziekconsumenten – die luisteren naar wat ze voorgeschoteld krijgen – en muziekliefhebbers – die actief op zoek gaan naar muziek die hen aanspreekt.)
Jimi Hendrix bijvoorbeeld: hij heeft weinig muziek uitgebracht en het meeste is voor de doorsnee luisteraar te wild en te rauw. Maar hij is van invloed geweest op alles wat in de hardrock en heavy metal is uitgekomen. Oók als iemand hem niet speciaal als invloed noemt.
Bovendien is het vaak nog afhankelijk van genres. In de blues is het allesbehalve ongewoon om oud materiaal op te nemen – al dan niet in sterk gewijzigde versies. Robert Johnson nam in de jaren dertig een handvol songs op en die worden tot op de dag van vandaag door grote namen ten gehore gebracht.
Tot slot heb je te maken met heel specifieke stijlen die na verloop van tijd gedateerd gaan klinken – het vroege ABBA of hairmetal, bijvoorbeeld – terwijl andere stijlen veel beter bestand zijn tegen de tand des tijds, zoals soul of blues. De kans dat Otis Redding over een paar decennia nog veel beluisterd wordt, lijkt me groter dan de kans dat ABBA of Whitesnake nog een groot publiek hebben.
Verdomd, Eric, ik zie je reactie nu pas. En ik denk dat je gelijk hebt; met name de oervaders en -moeders van verschillende genres zullen onthouden worden – Jimi vanwege de hardrock, Dylan als vader aller singer-songwriters, en The Beatles als beïnvloeders van alles wat pop is. Ik twijfel over je inschatting van ABBA; voor mijn gevoel worden die nu juist serieuzer genomen (en niet minder beluisterd) dan pakweg twintig jaar geleden. Rest de vraag: waarop heeft ABBA specifiek invloed gehad? Op alles en iedereen een beetje, maar op geen een stroming specifiek, of je moet top 40-pop een stroming vinden.
Enfin, het ligt dus allemaal behoord ingewikkeld en genuanceerd…
Overigens is het publiek voor musicals volgens nou typisch muziekconsumentenpubliek. Geinteresseerd in de merchandise rond de musical, maar absoluut niet in de originelen. Zoals Songfestivalkijkers de plaat van de Common Linnets nog wel zullen kopen, maar niet die van Robert Plant & Alison Krauss, waarvan het kunstje is afgekeken.
Die top-2000 van Hilversum 2 is nou net totaal geen maatstaf voor de onvergetelijkheid van liedjes. Anouk staat er een keer of dertien in, Gordon ook. Dan mag je blij zijn dat Buddy Holly juist ontbreekt.