Er zijn mensen die zweren bij aluminium cups, met iets dat lijkt op koffie. Bij pondspakken met gemalen gruis uit de supermarkt. Of, godbetert, een koffiepad waar derrie met een schuimlaagje uit komt. Nederland meent een koffieland te zijn, maar dat is natuurlijk schijn. Een gemiddelde Italiaan haalt zijn neus op voor dit soort koffie-oplossingen.
Doe jezelf een plezier. Koop een elektrische koffiemaler. Haal hele bonen bij een koffiespeciaalzaak, zoals in Rotterdam Theemaas. Maal je koffie vers in de ochtend, zodat de hele keuken er naar ruikt. En zet een lekker stevig bakkie pleur. Goede koffie in de morgen is een dag zonder zorgen. And life is too short to drink bad coffee.
Op 23 september is het Internationale Koffiedag. Alle reden om liedjes over het Zwarte Goud in het zonnetje te zetten.
Keuze Remco Smith: Ella Fitzgerald – Black Coffee (1960)
Zondagochtend
Ik ben gek op mijn kinderen. Echt. Het gekwebbel, het gevoel voor humor, de wonderlijke gedachtenkronkels. Het zijn pubers, het is geweldig om hen te zien ontwikkelen. Om te zien wat voor een prachtige mensen zij aan het worden zijn. Autonoom, hun eigen identiteit, en tegelijkertijd een spiegel van alle vreemde, mooie en wonderlijke eigenschappen van mij en mijn lief. Meestal is het geweldig om vader te zijn.
Wat de evolutie niet heeft geregeld, en dat is echt een gemis, is dat er geen ‘uit’-knop op kinderen zit. Waarin ouders kunnen bepalen dat het even genoeg is. Gewoon even een moment geen geluid. Even een moment voor mezelf. Laat ik nou de enige zijn in het gezin die niet uitslaapt. Zondagochtend om half 7, lekker rommelen in de keuken, brood bakken, krantje lezen en zwarte koffie. Stevige zwarte koffie. Met muziek die daarbij hoort. Rustig wakker worden, helemaal alleen, met de prachtige jazz van Ella Fitzgerald.
Keuze Quint Kik: Dory Previn – The Lady With The Braid (1971)
Schraal bakkie bouwvakkerstroost
Shall I make you in the morning
A cup of instant coffee
I will sweeten it with honey and with cream
Prins op het witte paard of een one night stand? Dit nummer voelt alsof je stiekem meeluistert met een gesprek, dat eigenlijk niet voor jouw oren bedoeld is. Een vrijgezelle vrouw gaat tot het uiterste om de man, die ze meenam naar haar appartement, op zijn gemak te stellen. Daarin schiet ze door. Creeeeam, sterft weg om plaats te maken voor een onverwachte muzikale wending en die ene zin:
When you sleep
Do you have dreams
Na dat schrale bakkie bouwvakkerstroost komt de (af)luisteraar lelijk op de koffie. Al die quasi verontschuldigende vragen als Blijf je tot de volgende ochtend? Mag ik het licht aan laten, zolang het niet te fel schijnt? Mag ik in je dromen kijken? (brrrr) stevenen onherroepelijk af op de vraag der vragen, waarmee de samengebalde eenzaamheid bijna tastbaar wordt (en daarmee ondraaglijk):
Isn’t going home is such a low and lonely ride
Dory Previn had een zenuwinzinking en elektroshocktherapie achter de rug, toen ze als 40-plusser aan haar solocarrière begon. Als wederhelft en samenwerkingspartner van componist André Previn had ze een stevige portie veeleisende mannen met opgeblazen ego’s voor de kiezen gekregen. En dan was ze ook nog in haar kinderjaren maandenlang gegijzeld gehouden door een vader met PTTS.
Zoiets laat natuurlijk diepe littekens achter, maar tegelijkertijd slaagde ze er in om aangrijpende teksten te voorzien van opgewekte of troostrijke melodieën. Een kruising tussen Janis Ian en Randy Newman werd ze daarom ook wel genoemd, al vatte überfan Jarvis Cocker van Pulp het beter samen: Als je haar hoort zingen, wordt je compleet overvallen en laat je alles uit je handen vallen.
Dat was de koffie, zou Harry Nak (uit Dik Voormekaar) zeggen.
Keuze Alex van der Heiden: Bob Dylan – One More Cup Of Coffee (1976)
Am G F E – Am G F E – F E – F E – Am G F E
Tijdens het luisteren van de Snob 2000 ontstond afgelopen jaar een korte discussie in onze bloggers-appgroep tussen Remco Smith en bovengetekende. Deze ging over One More Cup of Coffee van Bob Dylan. Remco vond het ondanks de achtergrondzang van Emmylou Harris verschrikkelijk en ik vond het briljant. Ik beloofde hem er ooit een blog over te schrijven. Het onderwerp koffie lijkt me een uitgelezen kans!
Ik kan me heel goed voorstellen dat je de zang van Dylan in dit nummer slecht trekt. Hij doet wat oosters aan en daarbij zijn er genoeg mensen die Dylans stem überhaupt niet trekken. Desondanks bereikte deze toch onze Snob 2000, dus er zijn liefhebbers genoeg! En terecht, want dit nummer One More Cup of Coffee is voor mij een soort oernummer om een basis neer te zetten voor een liedje.
Het is voor de beginnende gitarist goed te doen en op het couplet dat loopt van Am – G – F naar E kun je vrijwel iedere tekst zingen. Pak een boek, een gedicht of deze blog en probeer maar. Vervolgens komt het refrein met twee keer F – E om tenslotte het laatste woord op Am te doen en muzikaal terug te keren naar het couplet. En voilà, klaar is uw liedje.
Ik vind het in al zijn eenvoud briljant en ik heb zelf op deze akkoorden vroeger ook uren zitten jammen. Sterker nog: ik heb zelfs mijn huwelijkslied aan het einde van onze bruiloft op deze akkoorden ten gehore gebracht. Dan weet je: heel veel simpeler kan een lied niet zijn.
Keuze Leendert Douma: Prince – Starfish And Coffee (1987)
Pee pee werd coffee
Trrrrrringgg! Is het de wekker of de schoolbel? … Cynthia Rose, wat had jij als ontbijt? En Cynthia zei dan altijd: starfish and pee pee.
Het verhaal achter het liefste nummer op Prince’ magnum opus Sign O’ The Times is heel bijzonder. De credits gaan naar Susannah Melvoin, het tweelingzusje van Wendy. Susannah was het vriendinnetje van Prince destijds. Zij vertelde hem het verhaal over Cynthia Rose. Die zat bij Wendy en Susannah in de klas op de basisschool. Cynthia was wat je noemt een outsider: ze zag er gek uit, zei gekke dingen – een vrije geest – en had dus met niemand in de klas echt contact. Eigenlijk iemand die het leven kleur geeft, maar zo denken kinderen niet op hun tiende, elfde of twaalfde. Dan gaan ze plagen. Wat eet jíj, Cynthia? Ze pakten haar broodtrommel af en keken erin. Ze zagen echt een zeester.
Prince vond het een prachtig verhaal. Hij ging er een liedje van maken. Alleen dat pee pee moest er uit. Maak daar dan maar koffie van, zei Susannah. Ze ging slapen en Prince ging schrijven. Hij trok zich terug in zijn studio met zijn Fairlight en zijn Linn-drum en een tamboerijn. Toen Susannah wakker werd stond Prince glimlachend naast haar: Hier is het! Uit het verhaal van zijn vriendin had hij een ode aan de vrije geesten gedestilleerd.
If you set your mind free, honey
Maybe you’d understand
Starfish and coffee
Maple syrup and jam
Het hele verhaal heeft Susannah later verwerkt tot een website, eveneens een ode aan de mensen die het leven kleur geven, met daarop ook tekeningen van de echte Cynthia Rose.
(Natuurlijk zou ik de originele versie van Starfish And Coffee moeten indienen in deze battle, maar de clip die Prince jaren later maakte voor de Muppet Show is te leuk om jullie te onthouden.)
Keuze Joop Broekman: Faith No More – Caffeine (1992)
Wakker blijven
Suikerzoet, aalglad maar net zo makkelijk rammen ze je gezicht met een moker aan gort. Faith No More kan het. Of kon het, want het is de laatste jaren nogal stil rond het het vijftal. Frontman Mike Patton schijnt weinig tot vrijwel niet met de rest van de band te spreken. En komt hij in het nieuws, dan is dat meestal met een van zijn sideprojects (waarvan ik Dead Cross wel heel erg lekker vind).
Jammer, hoor. Laatste wapenfeit Sol Invictus is ook al weer van 2015.
Dan nog maar wat verder terug in de tijd, naar 1992. Met derde album Angel Dust geraakt Faith No More definitief tussen de giganten van de versterkte gitaren. Ik vind het nog steeds hun beste plaat, met The Real Thing en Sol Invictus op een erg fijne gedeelde tweede plek.
Op Angel Dust hoor je alles waar Faith No More qua sound voor staat. Dan weer hard, dan weer zacht en daartussen teasend. Ver weg van de toen nog heersende grunge, maar verder lijkt het alsof vrijwel elke muziekstijl voorbij komt.
Caffeine gaat over het menselijke gaan op de automatische piloot. Tijdens het schrijven van de lyrics zou Patton (volgens zeggen) alleen caffeïne als drug gebruiken. In coffeeshops en typische white-trash diner plekken vond hij meer dan genoeg inspiratie. Er komen citaten uit films voorbij en de gitaar van Jim Martin legt op de juiste momenten woest stampend de fundamenten neer. Bassist Billy Gould maakte er ook nog een sfeervolle remix van.
Keuze Michiel Borst: CAKE – The Distance (1996)
Een stoot cafeïne
U vraagt zich natuurlijk meteen af wat dit nummer met ons thema rondom koffie te maken heeft. Wel, een plakje van de fijnste CAKE hoort natuurlijk bij ieder lekker kopje koffie. Niet van die droge die je bij een uitvaart krijgt met een slap bakkie troost. Nee, dit is een verrukkelijke winnaar die je espresso, latte of cappuccino een ultieme beleving geeft.
Maar naast deze – wellicht wat vergezochte – reden is er nog een argument waarom CAKE in de koffie battle een podium verdiend. Hun laatste studio album dateert alweer uit 2011. Veel te lang geleden dus. Sindsdien is weinig meer van de band vernomen. Geen tekenen van een nieuw album dat aanstaande zou zijn, laat staan concerten om helemaal op los te gaan. In 2018 kwam de single We Are On A Sinking Ship uit. Een voorbode?
Daarom mijn pleidooi aan de mannen uit Sacramento om deze battle goed te lezen en beluisteren. Neem al die digitale kopjes leut tot jullie en laat de stoot cafeïne het zetje zijn om met nieuw prachtig werk uit te komen heren.
In de tussentijd genieten wij van hun prijsnummer The Distance. Laat het U vooral smaken! Zo rond een uurtje of 10.00 bij je eerste goede kop en je dag kan niet meer stuk.
Keuze Marco Groen: Blur – Coffee & TV (1999)
Sociability is hard enough for me
Bij een in Amsterdam woonachtige Friezin hangt een wijze spreuk aan de muur: foar de kofje net eamelje. Oftewel: voor de koffie geen gezeur aan m’n kop. Een gebod dat vrij serieus werd genomen. Nu had het bovenstaande een bruggetje moeten zijn naar het liedje Coffee & TV van Blur, maar dat krijg ik helaas niet voor elkaar. De bijbehorende songtekst heeft namelijk helemaal niets met het bovenstaande te maken. Of het moet zijn dat cafeïne een sociaal geaccepteerde drug is, net als alcohol. Beide drugs hebben niet zo’n prettige rol gespeeld in het leven van gitarist Graham Coxon. Zijn alcoholverslaving ging over in een andere gewoonte: de dag doorbrengen met televisiekijken, onder het genot van vele kopjes koffie. Coxon ziet zichzelf als sociaal onhandig, ongeaccepteerd en verkoos vervreemding boven dingen als sociale interactie en liedjes schrijven.
Uiteindelijk kwam Coxon zijn demonen onder ogen en schreef het nummer Coffee & TV. Een zelfspottende terugblik op zijn vroegere leven, zo blijkt uit de songtekst. Het is een zoveelste bewijs dat pure ellende een geweldige bron van inspiratie kan zijn voor goede muziek. Naar mijn bescheiden mening is Coffee & TV het beste nummer dat op het album ’13’ te vinden is. Veel beter in het gehoor liggend dan bijvoorbeeld het zuigende Tender. Dit heeft mede te maken met de verhalende toon van het nummer en de geniale, haast krankzinnige gitaarbreaks die in Coffee & TV te horen zijn. Coxon behoort dan ook tot beste gitaristen van zijn generatie. En nee; ik ben niet de enige die er zo over denkt. In een poll van de BBC over wie de beste gitarist van de afgelopen dertig jaar is, kwam Coxon op een keurige vijftiende plek uit, boven namen als Joey Santiago en Noel Gallagher, net onder Josh Homme.
De bijbehorende videoclip is eveneens een subtiele verwijzing naar het verslavingsverleden van Coxon. In de clip is hij vermist en gaat een pak melk naar hem op zoek. Uiteindelijk wordt Coxon gevonden en genezen door de melk. De symboliek is onmiskenbaar.
Keuze Johan Hol: The Cranberries – Wake Up And Smell The Coffee (2001)
Rituelen
Voor veel mensen is koffie onlosmakelijk verbonden met een vast ochtendritueel. Het is de spreekwoordelijke startmotor voor de dag.
Jaren geleden (ja ik ben inmiddels al zó oud) was er een tijd dat The Cranberries mijn muzikale startmotor van de dag waren. Het was de tijd waarin mijn toenmalige vriendin (inmiddels vrouw) en ik iedere ochtend vrijwillig aansloten in de dagelijkse file in het zuiden van het Brabantse land.
De onderliggende toon (en waarschijnlijk achterliggende gedachte) van Wake Up and Smell the Coffee is helaas ook vandaag nog ontzettend actueel. Die boodschap geeft de fijne geur van de koffie een wat bittere nasmaak.
Nog even terug naar wat er vooraf ging aan die dagelijkse files. In de euforie van een prille liefde kochten we samen een kaartje voor het concert van The Cranberries in Amsterdam. Het maakte onze liefde sterker en stiekem was mijn vrouw ook als de dood dat ze niet zou kunnen gaan als ik het uitmaakte.
Nou geen haar (worden er steeds minder) op mijn hoofd die daaraan dacht of denkt. Inmiddels zijn we 22 jaar verder en brengt de koffiegeur van deze battle weer oude herinneringen naar boven.
Keuze Henkjan Olthuis: Wimme Saari – Iððesdolla (2003)
Ochtendvuurtje
Zonder koffie in de ochtend zijn veel Nederlanders niet wakker. Veel Samen ook niet overigens. Wimme in de ochtend lijkt erg veel op Henkjan in de ochtend, maar de details verschillen: ik druk op een knop van een apparaat, Wimme gaat eerst een houtvuur maken, dan de koffieketel er op en wachten tot het water kookt om dan de koffie er in te doen en drinkt het uit z’n guksi. Zodat z’n slaperige ogen open gaan, dat is dan weer net als bij mij.
Bovenstaand is vrij vertaald het verhaal van de joik waarmee Wimme z’n solo album Gapmu opent. Joik is de traditionele zang van de Samen, en Wimme Saari is een van de bekendste hedendaagse vertolkers, als zanger van de band Wimme of solo. Ook internationaal is hij bekend, hij zong onder andere op het album Alankomaat van Nits.
Joik is vrij onbekend, je zal het niet vaak op de radio horen. Zelfs op deze site is het ondergewaardeerd, Alex van der Heiden schreef er twee keer een blog over, waarin hij zijn liefde voor de joik uitsprak. Ik hoop met het spreekwoordelijke scheepsrecht dat er meer mensen van deze muziekstijl gaan genieten.
Keuze Erwin Tijms: Sylvan Esso – Coffee (2014)
Net als waarschijnlijk veel andere bloggers heb ik een lijstje in mijn achterhoofd. Een lijstje met artiesten en nummers die ik graag nog eens onder de aandacht breng bij de lezers. Het is dan enkel een kwestie van de juiste gelegenheid afwachten om dat ook daadwerkelijk te doen.
Het thema koffie biedt de ruimte om Sylvan Esso eindelijk eens in het zonnetje te zetten. Want wat vind ik het al jaren een heerlijke band. De stem van Amelia Meath is wonderschoon en Nick Sanborn lijkt precies geïnspireerd door muzikanten die ik ook allemaal waardeer. Samen maken ze elektronische muziek met een alternatief, soms wat dromerig indie randje. De laatste jaren ook als echtpaar. En laat Coffee nou net gaan over het zoeken naar de juiste partner, wiens armen je om je heen wilt en waar je koffie mee wil drinken. Of is die koffie nodig om te ontnuchteren in de zoektocht?
Keuze Der Webmeister: Powfu ft. beabadoobee – Death Bed (Coffee For Your Head) (2019)
Koffie is liefde
Koffie is Oorlog. Je bent geneigd te denken dat samen “een bakkie doen” voor saamhorigheid of verbroedering zorgt, maar ik zie nergens zo’n hoog opgelopen polarisatie als in koffieland. Zeg nou zelf, de maatschappelijke kloof tussen een senseo en een havermelkcappucino is toch bijkans onoverbrugbaar?
Zelf ben ik -zoals iedereen met enige gezond verstand van koffie- van mening dat de Italianen het lichtend voorbeeld zijn van hoe het heurt: op iedere straathoek voor weinig geld een ambachtelijke espresso in een porseleinen kopje, waar je even de tijd voor neemt. In Nederland komt het allemaal uit lelijke kantoormachines in wegwerpbekers. Allemaal zeer matige koffie, maar nog altijd ver verheven boven het vergif dat Senseo heet.
In de kantine van de sportclub die ik frequenteer, is het het allemaal nog wat erger. Deze wordt gerund door een aantal vrijwilligers op hoge leeftijd die verknocht zijn aan hun bruin-oranje Philips filterapparaat uit 1973 (“Made in the DDR” staat er op de onderkant), die gevuld wordt met de snelfiltermaling die toevallig op dat moment ergens in de aanbieding is. Niet te zuipen maar wel de allergoedkoopste. Hollandscher dan dit krijg je het niet. Vervolgens gaat de filterkoffie in thermoskannen die zichtbaar hoogst zelden worden gereinigd. Nee, onze kantinemensen willen geen modern apparaat want ze verkopen sowieso nauwelijks koffie, iedereen neemt namelijk thee, was hen opgevallen. No further questions, your honor.
Maar toch kan koffie een brug slaan tussen mensen, een gevoel van verbinding geven zonder dat er woorden nodig zijn. De tekst van onderstaand nummer van de Canadese rapper Powfu suggereert dat de ik-persoon voor een terminale geliefde koffie wil maken, en mijmert over hoe het tot daar gekomen is en hoe het straks verder moet. In dit nummer wordt een sample van een piepjonge beabadoobee gebruikt, en ook in haar lied lijkt koffie dezelfde symboliek te geven. Koffie zetten is zorgen voor iemand. Al is het senseo of filterkoffie, iemand koffie aanbieden is een daad van verbondenheid. Koffie is liefde.
Keuze Jeroen Mirck: Sparks – The Girl Is Crying In Her Latte (2023)
Opgeklopte melk als metafoor
Ik zie het meteen voor me: een jonge vrouw die zo verdrietig is dat haar tranen druppelen in de latte macchiato die voor haar neus staat in zo’n hippe koffiebar. Een perfecte bijdrage aan deze koffie-battle, want er zijn natuurlijk veel meer smaken dan alleen zwarte koffie.
Net zoals die vertrouwde bak troebele leut zet ook een koffie met opgeklopte melk een beeld neer. Koffie is een sfeermaker en een ultieme metafoor. Dat de tijdloze band Sparks voor een latte kiest als beeldspraak, past helemaal bij hun recalcitrante en eigenzinnige manier van muziek maken.
De broers Ron en Russell Mael prikkelen al sinds 1971 de zintuigen met hun weirde teksten en composities. De titelsong van het 26e album The Girl Is Crying in Her Latte is daar geen uitzondering op. In hun eclectische stijl, die laveert tussen glamrock en Kraftwerk, schetsen ze een beeld van een vrouw die haar verdriet verbijt terwijl ze een koffie verkeerd bestelt.
De melancholie druipt er van af: alle dagen zijn hetzelfde, zingt Russell, en we bestellen allemaal hetzelfde. So many people are crying in their latte. Om het helemaal af te maken strikte het duo de bekende actrice Cate Blanchett voor een gek dansje in de video, van de wereld afgeschermd door een felrode koptelefoon.
Foto in de header door Auré Pereira (via Unsplash)
