Over drie dagen (8 maart) is het de Internationale Vrouwendag. In de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens is vastgesteld dat mannen en vrouwen dezelfde rechten hebben, maar in de praktijk blijkt de theorie vaak te kort te schieten of zelfs vast te lopen. Deze dag staat voor het gevoel van solidariteit en strijdbaarheid van vrouwen overal ter wereld.
Ondergewaardeerde Liedjes haakt aan bij de gedachte dat vrouwen evenveel kansen moeten krijgen als mannen, om mee te beslissen binnen de politiek, de economie en het openbare leven. Landen moeten specifiek beleid maken en wetten aannemen die vrouwen en meisjes gelijke rechten geven op alle gebieden. Ook moet er een einde komen aan al het geweld tegen vrouwen en meisjes.
Een selectie van liedjes over dit onderwerp of gezongen door sterke vrouwen.
Keuze Danny den Boef: Barbra Streisand – My Man (1965)
Groot
Sommige noemen Barbra Streisand één van de grootste vormen van edelkitsch. Het huilende zigeunerjongetje met traan komt nog dichterbij de status ‘kunst’ dan de muziek van Barbra. Anderen noemen haar een (half)god, schieten al vol bij enkel haar naam en slaan een kruisje.
Ik val er een beetje tussenin. Feit voor mij is dat deze powervrouw een fenomenaal multi-talent is. Zelf ben ik groot fan (wat haat ik het woord, maar goed) van twee momenten in haar carrière. De eerste is de film Funny Girl, de tweede het album Guilty, samen met Barry Gibb. Die laatste een klassieker van formaat, vooral af te lezen aan de verkrijgbaarheid bij elke willekeurige Kringloop. Er zijn een aantal albums die je overal terug kunt vinden. James Last in Holland is daar een vaste waarde, net als dus Guilty. Wie had hem niet? En wie heeft hem niet. Je kunt je zelf geen muziekliefhebber noemen als dit prachtige stuk vinyl niet in de collectie aanwezig is.
En dan Funny Girl. Funny Girl is één van de beste musicalfilm ooit gemaakt. Streisand speelt een geweldige rol als de ietwat hyperactieve, overenthousiaste dromer Fanny Brice, een meisje uit New York die niets liever wil dan een groot musicalsucces worden. Het lukt haar uiteindelijk, inclusief het lief en leed dat ze deelt met haar zwendelende liefde, een geweldige rol van Omar Sharif. Het is een heerlijke film die de balans tussen humor, muziek en drama exact weet te bewaren. Een genot, ook al zie je hem voor de twaalfde keer. Het was de eerste stap als actrice voor Streisand, haar eerste filmrol. Ze won er een Oscar voor.
Laten we naast de prachtrol van La Barb, ook zeker de muziek niet vergeten. Nummers als People (al eerder uitgebracht door Streisand, maar aangepast en opnieuw opgenomen voor de film), Don’t Rain On My Parade, Funny Girl en de epische afsluiter My Man. En wat een afsluiter is dát zeg. Alleen staat ze op het podium. Gebroken door verdriet. Verdriet om haar man die vastzit. Verdriet om haar in elkaar gestorte leven. Verdriet om alles. En daar staat ze. Alleen op het podium. Ze bezingt de liefde voor de man die haar alles afnam. Oh My Man I Love Him So…
Het is een adembenemende scene. Het kippenvel trekt vanuit de nek het lijf over. Het intense verdriet dat aan haar gezicht is af te lezen veranderd langzaam gedurende het shot in strijdlustig en zeker. Het is waanzinnig om te zien, een les acteren waar menigeen nog iets van op kan steken. Als je dit neer kunt zetten in je eerste film, dan verdien je de Oscar ook meer dan anderen.
Ik hou van Barbra. Muzikaal, maar ook zeker als actrice. Hoe dan ook, ze is een fenomeen waar te vaak neerbuigend naar gekeken wordt. Maar Barb lacht het laatst, stralend tussen haar twee Oscars, tien Grammy’s, vijf Emmy’s, een Tony Award, Een AFI award, vier Peabody Awards, een Kennedy Center Honor, negen Golden Globes én de Presidential Medal Of Freedom, omgehangen door Obama, De mensen die een Oscar, Emmy, Grammy én Tony hebben gewonnen, zijn op minder dan één hand te tellen.
Barbra Joan Streisand. Heel veel groter worden ze echt niet.
Keuze Kari-Anne Fygi: Big Brother & The Holding Company (ft. Janis Joplin) – Women Is Losers (1967)
Winnaar
Internationale Vrouwendag. En dan met een muzieklaag er overheen. Je kunt dan met vrouwen op de proppen komen die zich hebben ingezet voor de vrouwenrechten en de gelijkwaardigheid aan de mannen (echt, meer is er niet aan gelegen als we het over feminisme hebben).
Maar mijn gedachten gaan uit naar één van de allereerste vrouwen die zich kon meten met al die machomuziekmannen in de jaren zestig. Jazeker, Janis Joplin. Ze zong groots, ze schreef groots en leefde groots volgens de regels van rock ‘n roll die toen werden geschreven. In haar periode waren vrouwen nog bij lange na niet gelijk aan mannen (ik laat even buiten beschouwing of dat vandaag de dag wel het geval is). In de muziekwereld waren vrouwen de groupies, vaak maar goed voor één (oké, twee) dingen.
Janis Joplin nam het heft in eigen handen en had meer rock ‘n roll-bloed in haar pink dan een Mick Jagger in zijn hele (oké, toegegeven, kleine) lijf. Joplin wás rock ‘n roll. En blues en soul. En zoals het een rock ‘n roll-dier betaamt, ging ze achter het vlees aan. Zo joeg ze naar verluidt een negentienjarige Bruce Springsteen de stuipen op het lijf door te overduidelijk avances te maken, waar hij zo van schrok dat hij door een branddeur naar buiten vluchtte.
En ze schreef ook eigen songs. Zoals dit nummer. Women Is Losers van het album Big Brother & The Holding Company, waarin ze aangaf precies te begrijpen hoe de man-vrouwkaarten in haar tijdperk waren geschud.
Women is losers
Women is losers
Women is losers, oh,
Say honey women is losers.
Well, I know you must have heard it all,
And everywhere
Men always seem to end up on top
Joplin forever!
Keuze Remco Smith: Tom & Dick – Bloody Mary (1969)
Standing on the shoulders of giants
Mannen weten al lang dat we het onderspit delven. Rechters, artsen, bankiers: het zijn in de regel vrouwen. Vrouwen zijn het sterke geslacht; dat is al tijden bekend.
Het is wel goed om je er van bewust te zijn dat deze vrouwen op ‘the shoulders of giants’ staan . Vrouwen die zich er niets van aantrokken dat het een ‘men’s world’ was, maar dwars door conventies hun eigen pad zochten. Vrouwen als Aletta Jabobs, Madame Curie, Indira Gandi. Vrouwen die het verschil hebben gemaakt, ook al was dat voor de maatschappij van toen een dramatische verandering.
Zo moet het een schok zijn geweest voor de piraterij toen Bloody Mary zich deed gelden. Mary was niet alleen pirate, zij was meteen ‘de schrik der zee’. Prachtig bezongen door Tom en Dick in hun tikkie valse walsje. Volledig tweestemmig, waar ik een groot liefhebber van ben. Een prachtige Nederlandstalige klassieker. Zonder opgelegde dramatiek worden de verwikkelingen rondom Mary zakelijk bezongen. Tot aan haar tragische dood aan toe:
Maar op zek’ren dag ‘t was net na ‘t eten
Viel Mary overboord en ging toen heen
Ze kon niet zwemmen dat was ze vergeten
Daarom zonk ze naar de diepte gelijk een steen
Dat was dan Bloody Mary
Keuze Ronald Eikelenboom: Barbra Streisand & Donna Summer – No More Tears (Enough Is Enough) (1979)
Genoeg en genoeglijk
Tot een aantal jaar geleden organiseerde vriendin A. hier in Alkmaar de festiviteiten rond internationale vrouwendag. Met een high-heel-run en met vrouwen uit diverse culturen. Maar vriendin A. werd ook een dagje ouder en droeg het stokje over aan een jongere generatie. Nu wordt er niks meer georganiseerd, en mocht dat wel het geval zijn, dan weten ze de media niet te vinden. Of misschien is die hele strijd wel gestreden, misschien is het wel genoeg. In ieder geval in Alkmaar, zo lijkt het.
Zoek dan daar maar eens een liedje bij. Uiteindelijk kwam ik bij het onwaarschijnlijke duo Barbra Streisand en Donna Summer uit, met een liedje over slechte relaties en hoe je als vrouw het initiatief in eigen hand moet nemen. Dat is van alle tijden, en van alle culturen, ook in Alkmaar.
Tell him to just get out.
Nothing left to talk about.
Pack his raincoat show him out.
Just look him in the eye and simply shout: Enough is enough
Best een bijzonder liedje. Het begint als een echt Barbra Streisand liedje en eindigt als een onvervalste Donna Summer disco stamper. En dan zijn er nog eens drie versies van het lied. Een single edit van vier minuut zesenveertig, de album versie van Streisand duurt acht minuut negentien en Donna Summer haalde Harold Faltermeyer erbij om er elf minuut zesenveertig van te maken. Wordt die internationale vrouwendag toch weer een feestje.
Keuze Alex van der Meer: Liz Phair – Stratford-on-Guy (1993)
Hoogvlieger
Dit jaar is het 25 jaar geleden dat het is uitgekomen. Maar de tijd heeft er nog geen vat op gehad. Sterker nog, het album Exile in Guyville, het debuut van Liz Phair, wordt eigenlijk alleen maar steeds meer gewaardeerd en bewonderd. Niet alleen spreekt men van een meer dan uitstekend debuut, ook wordt het beschouwd als een feministisch hoogtepunt. Ik waag dat laatste zeker ook voor waar aan te nemen. In ieder geval hoor ik nog steeds een erg eerlijk, direct en expliciet album. Iets wat er 25 jaar geleden voor mij al heel erg uitsprong.
Ik was toen meteen erg onder de indruk van de zeggingskracht van deze artiest. En ik was niet de enige. Liz Phair heeft met het werk uit haar beginperiode veel mensen weten te inspireren. Sommige teksten van haar zijn mij dan ook nog lang bijgebleven. Ik betrap mezelf erop dat ik bijvoorbeeld het nummer Fuck And Run nog regelmatig zachtjes voor me uit aan het zingen ben. Hetgeen best wel raar klinkt, zo uit de mond van een 45-jarige kerel:
And I want a boyfriend
I want a boyfriend
I want all that stupid old shit
Like letters and sodas
En dan de muziek! Liz Phair maakte aan het begin van haar carrière heerlijke lo-fi indie-rock, dat heel erg goed paste binnen de tijdsgeest van toen maar ook nu nog staat als een huis. Met name geldt dat voor mijn keus Stratford-on-Guy. Een song over een vliegtuigreis-ervaring. Letterlijk dus een hoogvlieger, maar ook een nummer met een zekere mate van toegankelijkheid die dit zeer geschikt maakt voor een instapmoment, als je het werk van Liz Phair nog niet zou kennen.
Haar latere werk kon me tot nu toe wat minder bekoren, maar ik wacht nog met spanning op nieuw werk die ze samen met Ryan Adams aan het maken was begin 2017, en die terug zou grijpen naar de sound van 25 jaar geleden. Laat maar komen zou ik zeggen.
I want all that stupid old shit.
Keuze Erwin Tijms: Janelle Monáe ft. Erykah Badu – Q.U.E.E.N. (2013)
Recht om jezelf te kunnen definiëren
Janelle Monáe wordt in de V.S. als één van de belangrijkste artiesten van het afgelopen decennium beschouwd, maar ik heb de indruk dat ze er hier qua aandacht wat bekaaid van af komt. Hoog tijd om daar wat aan te doen.
Monáe is een alleskunner: ze zingt, rapt, schrijft haar nummers zelf, acteert en heeft ook nog eens een eigen platenlabel. Qua muziekstijl is ze zowel heel soulvol als funky. De lijst van artiesten waar ze mee wordt vergeleken, is lang: van James Brown tot Judy Garland. Door de thematiek van haar albums wordt ze ook wel in de traditie van Sun Ra en George Clinton gezet. Net als deze artiesten gebruikt ze invloeden uit science fiction in haar muziek. Haar twee fantastische albums – The ArchAndroid en The Electric Lady – zijn geschreven vanuit het perspectief van een android uit de toekomst. Deze android is ‘The Other’: iemand die afwijkt van anderen. Deze ‘other’ zet ze in om hedendaagse vooroordelen te bespreken. Vooroordelen op basis van geslacht, etniciteit of geaardheid.
Are we a lost generation of our people?
Add us to equations but they’ll never make us equal
She who writes the movie owns the script and the sequel
So why ain’t the stealing of my rights made illegal?
Het nummer Q.U.E.E.N. komt van het album The Electric Lady, wat vol nummers staat over empowerment van vrouwen. Janelle Monáe eist het recht op voor vrouwen om zichzelf te kunnen definiëren, los van de mening of invloed van anderen. Op Q.U.E.E.N. (Queer, Untouchable, Emigrants, Excommunicated, Negroid) gaat ze verder dan enkel opkomen voor vrouwenrechten. Ze trekt de strijd breder en komt op voor een rechtvaardige behandeling van gemarginaliseerde groepen.
Even if it makes others uncomfortable
I wanna love who I am
Even if it makes other uncomfortable
I will love who I am
Het nummer is ondertussen alweer 5 jaar oud. De laatste jaren lijkt Monáe druk te zijn geweest te zijn met haar platenlabel en acteercarrière. Er gaat echter een verhaal dat op zeer korte termijn haar nieuwe album uitkomt. Een album waarop ze zelfs nog met Prince heeft gewerkt. Een nieuw album van Janelle Monáe, in dit tijdsgewricht … ik kan niet wachten!
Keuze Marcel Klein: Lily & Madeleine – Devil We Know (2013)
Jonge vrouwen op de bres voor vrouwenrechten
Het blijft toch raar. In mijn muziekcollectie is de vrouw en de vrouwenstem toch redelijk ondergewaardeerd. De overhand hebben toch mannelijke bands of zangers. Is hier nu echt een verklaring voor? Ik zou het eerlijk gezegd niet weten.
Natuurlijk zijn er voorbeelden van vrouwen die ik hoog heb zitten. Kate Bush bijvoorbeeld, of Stevie Nicks van Fleetwood Mac. Ook Judee Sill is een mooi voorbeeld en op zaterdagmorgen zet ik graag een album van Sade op. Maar toch, het blijven uitzonderingen en dat is eigenlijk wel apart.
Mooi dat we in deze battle dan wel bewust naar de vrouwenstem gaan luisteren. Ik kies voor 2 zussen uit Amerika. Het duo Lily & Madeleine kwamen in 2013 met hun titelloze debuut en inmiddels heeft het duo al 3 albums uitgebracht. Hun muziek is gitaar en piano georiënteerd en hun stemmen passen uitstekend bij elkaar. Heeft een beetje weg van First Aid Kid (qua stemmen) maar de muziek gaat meer de folkkant uit.
Beide dames hebben ook een stevige mening als het gaat over vrouwenrechten en de rol van de vrouw in de moderne maatschappij. Diverse malen hebben ze de afgelopen jaren op hun Facebook account hier aandacht voor gevraagd en de reacties onder hun stukken logen er soms ook niet om. Inmiddels zijn ze er ook mee gestopt en houden ze zich in de ‘officiële’ communicatie alleen nog bezig met hun muzikale uitstapjes.
Hun debuutalbum sloeg bij mij zeker aan. De manier waarop de stemmen samensmolten, de warme klanken van piano en gitaar maakten dit album een kleurrijk geheel. Voor mij springt het nummer Devil We Know eruit. Het nummer geeft aan wat de dames in huis hebben en wat ze kunnen. Maar luister ook eens naar de andere nummers op dit album: dan ben je First Aid Kit zo vergeten.
Keuze Tricky Dicky: Het Goede Doel – Ruk Af (2015)
Juk
Er is door de eeuwen heen ongelofelijke onzin over vrouwen (door mannen) beweerd, waaronder door de hoe genaamde grote denkers zoals Aristoteles, Maarten Luther, Rousseau, Darwin, Freud en Nietzsche. De laatste twee staan als de grondleggers van de moderne psychiatrie te boek. Dat geeft te denken. Bovendien loopt in elk menselijk brein de bedrading anders en blijft de manier van functioneren in de meeste gevallen een raadsel. En toch worden hele volksstammen pillen voorgeschreven of veilig ‘opgeborgen’ uitsluitend omdat ze een ander denkbeeld hebben. Eenmaal het stempel gek en niemand vindt je nog geloofwaardig.
Er werd zelfs beweerd dat vrouwen mislukte mannen zijn. Hypothetisch betekent dit dus dat alle mannen homoseksueel zijn. Ja, grote denkers en religieuze leiders (eigenlijk twee uitersten); dat levert een compleet ander beeld op. Maar waarom menen mannen met andere maten te moeten meten? Laten we de statistieken eens op een rijtje zetten; er zijn meer mannen dan vrouwen op deze wereld. 60 miljoen om precies te zijn op een totale wereldbevolking van 7,6 miljard. Dat lijkt heel erg veel, maar procentueel is dat maar 1½ procent. Bovendien is dat voor 80% toe te rekenen aan China en India, waar veel meer meisjes dan jongens geaborteerd worden of zelfs gedood worden na de geboorte.
Mannen maakte het geluk dat vrouwen niet mochten delen
Alleen als statistisch gezien zouden vrouwen dezelfde rechten en inkomsten hebben en maatschappelijke posities moeten vertegenwoordigen. Waarom zou een vrouw minder moeten verdienen dan een man? Intelligentie heeft er niets mee te maken en de eeuwenoude dooddoener dat vrouwen voor het nageslacht zorgen en daarom minder carrière-gedreven zouden zijn is een verzinsel van mannen. Zeg nou gewoon dat je geen zin hebt om de hele dag op het grut te passen en het huis schoon te houden.
De tijd is eindelijk voorbij dat de vrouw alleen maar zweeg
Gedurende de decennia heb ik één keer een vrouw als baas gehad en ik moet in alle eerlijkheid zeggen dat ik haar een pokkewijf vond; op het arrogante af. Maar hierin scheelde ze helemaal niets met een aantal baasjes die zich achterbaks omhoog likten of op de palmares van hun personeel positieverbeteringen realiseerden. Dus waarom geen gelijke kansen voor vrouwen? Ook in de politiek zouden meer vrouwen de scepter moeten zwaaien, want inmiddels is gebleken dat ze net zo goed kunnen liegen en bedriegen als mannen. Gelijke monniken, gelijke kappen.
Maar ze vechten voor hun rechten, en ze hebben gelijk
Ze zijn niet langer knechten, geluk ligt binnen handbereik
In 2015 kwam Overwerk van Het Goede Doel uit; een uitgesproken album vol van meesterwerkjes met vlijmscherpe teksten. Zo ook de bonustrack; over de rol van de vrouw.
Ruf af. Ruk af dat juk.
Keuze Willem Kamps: First Aid Kit – You Are The Problem Here (2017)
Godvergeten lul
De Zweedse zusjes Johanna en Klara Söderberg staan bekend om hun mooie en uit duizenden herkenbare tweestemmige samenzang. Vaak folky liedjes over de donkere kant van de liefde. Vorig jaar maakten ze zich echter kwaad. Flink kwaad. De zoveelste milde straf voor de zoveelste verkrachter maakte hen niet alleen wanhopig, maar ook boos en wraakzuchtig. Waarom wordt er toch telkens scheef naar de slachtoffers gekeken, alsof het hún schuld is, alsof zíj aanleiding hebben gegeven. Waarom kun je als man niet gewoon met je poten van een meisje, een vrouw afblijven?
When did you come to think refusal was sexy?
Can’t you see the tears in her eyes?
How did you ever think you had the right to
Put your entitled hands up her thighs?
You Are the Problem Here. Jij, godvergeten lul van een vent. Jíj bent het probleem. Jíj kan je poten niet thuishouden. Jíj denkt het recht te hebben aan iemand anders te zitten. Zomaar. Omdat ze toevallig langsloopt, naast je staat of, misschien uit aardigheid, zonder enige bijbedoeling naar je heeft geglimlacht. Gewoon omdat dat haar aard is. Vriendelijk. Attent. Hartelijk. Totdat allebei je hersencellen denken dat ze er wel zin in heeft en jij haar begint te bepotelen. En als ze er geen zin in heeft jammer dan. Jij hebt er wél zin in dus ze moet niet zo moeilijk doen.
Johanna en Klara maken zich terecht boos. Als man ben je inderdaad het probleem. Veel van de dragers van het Y-chromosoom gaan over de schreef. Zie #MeToo, dat vorig najaar het probleem wereldwijd doordringend op de kaart zette en menige beroemde recidivist ten val bracht. Maar ook de onbekende billenknijper moet gestraft en bovenal leren dat ie zijn handen thuishoudt. En dáár gaat dit liedje over van First Aid Kit. Om nou te zeggen dat de zusjes Söderberg zijn ondergewaardeerd, nee, maar hun protestlied, vorig jaar verschenen op Internationale Vrouwendag, verdient voorlopig nog alle aandacht.
[polldaddy poll=9952176]
One comment