Er zijn (heel) veel eufemismen in de Nederlandse taal te bedenken voor een scheve schaats rijden. In het licht hiervan krijgt een zwabberbeen ook ineens een andere lading.
Hoe dan ook, overspel is een dankbaar onderwerp in de muziekgeschiedenis. Regelrechte tranentrekkers zijn vaak het gevolg. Soms met subtiele verwijzing, soms met de botte bijl. We hebben een aantal minder bekende op een rijtje gezet.
Keuze Willem Kamps: The Who – A Quick One While He’s Away (1966)
Was zíj maar weggeweest
Overspel, rotzooien met een ander. Tja, dat doe je meestal als je eigen partner er niet is. Dat geeft de minste ellende, voor dat moment dan. Uiteindelijk, als het uitkomt, en dat is toch vaak het geval, dan komt de ellende alsnog. Tenzij het in dank wordt aanvaard; eindelijk een argument om de doodgelopen relatie te verbreken. Overspel is ook één van de meest bezongen onderwerpen in de popmuziek. Ik hou van jou en blijf je trouw is én minder spannend én minder inspirerend. Een song maken over liefdesverdriet, ontstaan omdat je belazerd bent, is nou eenmaal een mooie uitlaatklep.
Toen The Who in 1966 hun tweede album opnam, bleef er ruimte over op het vinyl. Of Pete Townsend maar even een song van tien minuten kon schrijven. Townsend protesteerde en zei dat een song gemiddeld 2.50 minuten hoort te duren, waarop de manager zei dan maak je maar een verhaal dat 2.50 songs omvat. Zo gezegd zo gedaan. Pete Townsend schreef een miniopera want alles was toen mini: rokjes, auto’s en ons budget. Dat beperkte budget was trouwens de oorzaak van het gezongen cello, cello, cello (rond minuut 7); er was geen geld voor echte cello’s.
In de opera introduceerde hij de ouders die hij later als Mr. en Mrs. Walker in 1969 Tommy verwekten. De in ‘66 nog naam- en kinderloze Mrs. Walker had haar man al bijna een jaar niet gezien. Verdrietig laat zij zich verleiden door machinist Ivor. Als later haar man eindelijk thuiskomt en hen betrapt, schopt hij Ivor eruit maar, vergevingsgezind, zijn vrouw niet en hij sluit haar in zijn armen. Dit omdat, zoals Townsend later in het London Coliseum grapt, de man likes to watch. Later, als Captain Walker, kent hij geen vergeving. Hij vermoordt voor de ogen van Tommy de nieuwe vriend van zijn vrouw, waarop Tommy, die er niet over mag praten, doof, stom en blind raakt.
In A Quick One While He’s Away loopt het overspel dus goed af. Het drama mocht dan ook geen naam hebben, aldus Townsend, vandaar ook die miniopera. Het belang van dit bijna tien minuten durende nummer is vooral de voedingsbodem die het was voor de grotere tragedie Tommy. Toch hebben andere bands het nummer met veel enthousiasme gecoverd. Geen kleine jongens zoals Greenday en My Morning Jacket met als gast Pearl Jam’s Eddie Vedder. Betere en leukere versies dan die van The Beatles.
Ja, ook zij hebben een onherkenbare poging gewaagd tijdens de Get Back-sessies. Met z’n drietjes dan, want het vertrek van George Harrison – wat doe ik hier nog?– was aanleiding dit nummer te spelen. John Lennon riep meteen dat ze Eric er maar bij moesten halen: Eric Clapton. Het moet een zeer ongemakkelijke en gespannen toestand zijn geweest in die studio, januari ‘69. Extra versterkt door de bemoeizuchtige Yoko Ono, die vervolgens ook nog eens haar klep niet kan houden bij A Quick One. Tja, ik denk nog wel eens hoe alles zou zijn geweest ‘while she had been away’.
Keuze Martijn Janssen: James Carr – The Dark End Of The Street (1967)
De ondraaglijke last van de zonde
Alle pijn en verdriet van overspel gevangen in tweeëneenhalve minuut. Niet vanuit het oogpunt van stellen die elkaar confronteren met het gedrag, maar vanuit de overspelige. Hij ziet alle aspecten net zo donker in als het gedeelte van de straat waar ze elkaar kunnen ontmoeten. Zo luidde mijn motivatie bij dit stemadvies voor de Snob 2000.
Het nummer gaat uitgebreid in op de hopeloosheid (They’re gonna find us) en de knagende moraliteit (It’s a sin and we know it’s wrong) van het overspel. Werkelijk niets positiefs wordt beschreven over de geheime verhouding. En dit alles wordt bezongen door een domineeszoon, die alle vrees voor en pijn van de zonde door zijn strot perst. Dan mag er wel een koortje in het nummer zitten, de emoties worden er niet minder heftig door.
In zijn boek Het Plaatjesboek beschrijft Leo Blokhuis uitgebreid de geschiedenis van het nummer en hoe James Carr in contact kwam met de songschrijvers Chips Moman en Dan Penn. Die twee zijn geen kleine namen, want samen of afzonderlijk komen onder andere Do Right Woman – Do Right Man (Aretha Franklin), Last Night (The Mar-Keys) en Don’t Give Up On Me (Solomon Burke) uit hun pennen. Penn en Moman wilden ditmaal het ultieme overspel-nummer schrijven. Wat mij betreft zijn ze daar in geslaagd.
Van The Dark End Of The Street bestaan vele covers. Een vlugge blik door mijn muziekcollectie brengt al versies door onder andere Elvis Costello, Aretha Franklin en Eels naar boven. Maar geen van die covers komt maar in de buurt van de wanhoop en pijn van het origineel. Dan Penn zei het zelf al eens, toen hij zijn eigen nummer wilde inzetten bij een optreden. Everybody’s keep asking me what’s my favourite version of Dark End Of The Street. As if there was any other than James Carr’s.
Keuze Hans Dautzenberg: Elvis Presley – Wearin’ That Loved On Look (1967)
Comeback
Niet zo lang geleden heb ik (hier) het nog over The Box Tops gehad en dat geweldige liefdesliedje The Letter. Nu hebben we het over de tegenhanger van dat liedje, of beter: het vervolg. De man die The Letter van zijn vriendin heeft ontvangen en niet kan wachten om zijn geliefde weer te zien, komt thuis. En dan ziet hij het meteen: ze is Wearin’ That Loved On Look.
Elvis Presley had zijn ziel verkocht aan de duivel. En die heette Dries van Kuijk, alias Colonel Tom Parker. In het verdienmodel van Parker was Elvis na zijn militaire dienst als een zingend gesuikerd kleipoppetje opgevoerd in tal van inferieure films. Iets wat in het begin van de jaren zestig misschien nog kon, maar toen de Beatlemania ook de Verenigde Staten had bereikt begon een steeds ongelukkiger Elvis te beseffen dat hij iets moest doen om niet nóg meer uit de tijd te raken. In 1968 greep hij zijn kans. Parker stemde in met een kerstspecial op het tv-net van NBC, niet beseffende dat hij daarmee de jonge rebel in Elvis wakker kuste. De zanger brak – met hulp van regisseur-van-dienst Steve Binder – uit zijn kleipoppetje, schudde de resten suiker van zich af en toonde zich herboren als magistrale rocker. Bezeten soms, losjes op andere momenten, altijd begeesterd.
De show ging de geschiedenis in als ’68 Comeback Special. En Elvis zette meteen door. Niet terug naar de traditionele RCA studios. Maar vooruit naar de American Sound Studio in Memphis voor een nieuw album, met nieuw materiaal. Achter de knoppen zit een man die op dat moment al behoorlijk zijn sporen heeft verdiend: Chips Moman. Begonnen als sessiegitarist, werkt Moman bij Stax studios en doet ook nog sessies in de beroemde FAME Studios in Muscle Shoals, voordat hij zijn eigen studio begint. Samen met Dann Penn schrijft hij nog Do Right Woman, Do Right Man voor Aretha Franklin en produceert hij in 1967…inderdaad…The Letter van de Box Tops. Als producer in zijn American Sound Studio helpt hij onder meer Dusty Springfield (Son of a Preacher Man) en Neil Diamond (Sweet Caroline) aan een mooi ‘Memphis Soul’ geluid. Zo ook Elvis.
Wearin’ That Loved On Look is de vette opener van het geweldige album From Elvis In Memphis dat Moman met de King opneemt. Het liedje is duidelijk: een man komt terug van een reis en onmiddellijk weet hij dat there’s been some carrying on kennelijk met a man downstairs with a long bushy hair. Nou dan weet je het wel.
Je kunt je ook afvragen of het lied staat voor de comeback van Elvis zelf; een interessante gedachte: ‘hier ben ik dan terug, en wat tref ik aan?’ Het nummer zet ook letterlijk de toon. Hier is een hele andere Elvis te horen. Warmer en soulvoller, moderner ook, met meer elektrische instrumenten (luister naar de baspartij!) en minder gladde strijkers en blazers.
Het album, dat ook nog de grote hit In the Ghetto bevatte, werd goed ontvangen en geldt tot op de dag van vandaag als één van de beste elpee’s van Presley. De man zelf wist echter zijn moment niet vast te houden en keerde in de armen van de gokverslaafde Van Kuijk terug naar Hollywood en Las Vegas. Nog even weet hij het nieuw ontstoken vuur ook live vast te houden, om zich in de daarop volgende jaren bijna letterlijk dood te werken met meerdere optredens per dag in de casino’s.
Keuze Tricky Dicky: Sanford Townshend – Smoke From A Distant Fire (1977)
Naakte feiten
Er zijn meer dieren die met meerdere partners paren dan (serieel) monogame dieren. Slechts een handvol dieren zoals zwanen, zeearenden, gibbons, tortelduiven en albatrossen zijn hun leven lang trouw. De mens hoort daar zeker niet bij, want volgens studies is circa de helft van de mannen ontrouw in hun relatie. Waarom? Ik zal het proberen uit te leggen middels een grapje. God zegt tegen Adam: ik heb je iets minder intelligent gemaakt dan Eva, maar hier is iets dat voor je kan denken! En hij geeft hem een penis.
Nu lopen niet alleen mannen hun geslachtdeel achterna, want overspel doe je met z’n tweëen. 39% van de vrouwen eet wel eens een stukje fruit buiten de deur. Minder dan de mannen, maar de meeste vrouwen gaan al na vijf jaar huwelijk op zoek (naar romantiek), terwijl de mannen er een jaartje langer over doen. En één op de 50 kinderen in de wereld wordt door een man opgevoed die (zonder het te weten) niet de biologische vader is. Een soort koekoekskind.
Er zijn natuurlijk zaken die een aardige indicatie zijn: lipstick op de kraag, een zweem van parfum, overmatig veel appen en regelmatig overwerken. Of een afwezige blik in de ogen.
You left me here on your way to paradise
You pulled the rug right out from under my life
I know where you goin’ to I knew when you came home last night
‘Cause your eyes had a mist from the smoke of a distant fire
In 1974 kwam Johnny Townshend regelmatig over de vloer bij zijn vrienden Ed Sanford en Steven Stewart. De laatste kon hele nachten gitaar spelen, want hij wilde een uitstekend klassiek gitarist worden. Helaas betekende dit slaapgebrek voor Ed, die na weer een lange nacht-sessie riep dat hij eens moest ophouden met die rommel en iets moest schrijven dat geld ging opleveren. En hop, binnen een paar minuten klonken de ruwe melodieën van Smoke From A Distant Fire door de kamer. Iedereen kan die rommel schrijven. Townshend schreef de tekst; de titel kwam van een gedicht dat Sanford ooit op school had geschreven. Ze waren overigens al verantwoordelijk voor composities voor Loggins & Messina (en later I Keep Forgettin’ van Michael McDonald). In de studio van Muscle Shoals Sound Studios in Sheffield (Alabama) werden de opnamen gemaakt voor hun titelloze debuutalbum. Nadat Smoke From A Distant Fire een jaar later een Top 25-notering scoorde, besloot de platenmaatschappij het album opnieuw uit te brengen met de naam van de hit.
Onduidelijk blijft of de componisten vanuit eigen ervaring schreven, maar ze weten de geest van een ruzie én scheiding perfect te omschrijven.
This lying, and cryin’, is upsettin’ and gettin’ ya no where
It don’t stack up, so slack up and pack up
I just don’t care
Don’t let the screen door hit you, on your way out.
Don’t you drown when your dream boat runs onto the ground
Keuze Eric van den Bosch: Meshell Ndegeocello – If That’s Your Boyfriend (He Wasn’t Last Night) (1993)
Scheve schaats buiten de hokjes
Ooit, lang geleden, toen 3FM nog leuk was, was er op die zender een hoorspelserie met onder andere Arjan Ederveen en Jeroen van Merwijk. Zij kwamen – of waarschijnlijker: Van Merwijk kwam – met dit pareltje: Overspel is zonde/ eraan denken net zo goed/ Dus als je denkt aan overspel/ is ‘t zónde als je ‘t niet doet! Overspel is de oudste hobby van de mens. Logisch dat dat ook een onderwerp is in de muziek.
Bij Meshell Ndegeocello bijvoorbeeld. Op Madonna’s label Maverick Records kreeg ze de mogelijkheid om in 1993 haar debuut te maken met Plantation Lullabies. Ze presenteerde zich direct als een muzikante die geen compromissen sloot. Ze maakte de muziek die ze wilde maken en niets anders.
Dat betekende alras overigens dat ze de nodige problemen met platenmaatschappijen kreeg. Haar platen zwierden door diverse genres heen en ze maakte zelfs een plaat als eerbetoon aan Nina Simone. In de zorgvuldig in hokjes verdeelde Amerikaanse muziekmarkt is dat lastig en platenmaatschappijen houden dientengevolge niet van muzikanten die zich niet aan de hokjes houden. Toch heeft ze een aantal indrukwekkende platen op haar naam staan. Door collegamuzikanten wordt ze gelukkig wèl op waarde geschat, wat al samenwerkingen opleverde met John Mellencamp, Herbie Hancock, Chaka Khan, Madonna en zelfs The Rolling Stones.
Op Plantation Lullabies stond If That’s Your Boyfriend (He Wasn’t Last Night), waarin de hoofdpersoon verre van verontschuldigend is voor haar overspelig gedrag. Maar ligt het wel zo simpel? Gaat het misschien juist over de vrouwen die bedrogen worden? De video lijkt het laatste te suggereren. Hoe dan ook is het een fijne funktrack.
Bijdrage Alex van der Meer: Grof Geschut – Heel Veel Hebben (1999)
“Vuile Huichelaar, Pak jij je Koffers Maar!”
Er zijn in het Nederlandse taalgebied heel veel klassieke liedjes over overspel te vinden. Ik moest bijvoorbeeld in ieder geval meteen denken aan Je Loog Tegen Mij, en aan Tearoom Tango, maar ook aan het “onvergetelijke” Vuile Huichelaar. Een minder bekend voorbeeld is wellicht het nummer Heel Veel Hebben van Grof Geschut.
Ik heb altijd een zwak gehad voor Grof Geschut. Met name ben ik een groot fan van het debuutalbum Meer uit 1999. Dat album smaakte zeker naar meer, maar na een tweede album Twaalf in 2000 was het eigenlijk als snel afgelopen in 2002. En een echte doorbraak heeft de band nooit gehad, al doet de debuutsingle, Moe, nog steeds enigszins een bel rinkelen bij een aantal mensen. En de regelmatige bezoekers van deze site hebben vast ook wel dat mooie stuk van Tricky Dicky over het liedje Molen gelezen.
Ik beschouw in ieder geval het album Meer als een regelrechte Nederlandse Rock Klassieker. De opener van dit album is dit Heel Veel Hebben. Tevens de tweede single van de band. De voordracht komt regelmatig uit de tenen qua intensiteit en tekstueel wordt er gepiekt met een paar heel goed gevonden zinnen, met name:
Eén en één blijft twee en is nooit meer
En nu blijkt dat jij niet tellen kan
Blijft gewoon al 18 jaar in mijn hoofd rondhangen, zo’n stuk tekst. En zonder dat het woord overspel letterlijk wordt genoemd weet je hierdoor direct waar we mee te maken hebben. Excellent gedaan. Tja, van dit nummer kan ik tekstueel en muzikaal gewoonweg niet genoeg krijgen. Kan er bij wijze van spreken heel veel van hebben.
Keuze Remco Smith: Damien Rice & Lisa Hannigan – 9 Crimes (2006)
Romantisch verzoekje of bekentenis?
Soms is er voor huiveringwekkend mooie muziek niet zo heel veel nodig. Piano, chello, zangstemmen. Dat is genoeg voor één van de mooiste liedjes sinds de eeuwwisseling. Lisa Hannigan; het contrast met de stem van Damien Rice geeft het liedje kracht. Haar stem brengt hetzelfde als die van Juliana Hatfield op It’s A Shame About Ray, Emmylou Harris op Sweet Carolina, Agnes Obel op Christmas Song van Smith & Burrows. Lucht. Ruimte. Het gevoel alsof er een engel langzaam op aarde komt.
Het samenspel van piano, chello en stemmen brengt de luisteraar in verwarring. Is dit een romantisch duet? 9 Crimes is al eens speciaal voor een liefje op de radio aangevraagd. Is het verzoekje romantisch bedoeld, bestudeer dan eerst de tekst:
Leave me out with the waste
This is not what I do
It’s the wrong kind of place
To be cheating on you
Of was het niet een romantisch verzoek, maar een bekentenis?
Keuze Alexander Honderd: Johan – She’s Got A Way With Men (2006)
Ondanks alles, was die verliefdheid het toch waard
Om gelijk maar even wat duidelijkheid te verschaffen voor de lezers die me persoonlijk kennen: nee, dit gaat niet over hoe mijn huwelijk strandde. Dit gaat over zo’n 20 jaar eerder. Het zou nog een jaar of 8 duren voordat het album THX JHN met daarop She’s Got A Way With Men uitkwam, maar het verhaal past precies. Hopeloos verliefd, in de wind geslagen waarschuwingen van een goede vriend en een einde waarbij hij gelijk bleek te hebben en ik niet de enige was. Wat betreft dat stukje herkenning in dit nummer zal ik ongetwijfeld ook niet de enige zijn. Herkenbaar en tijdloos: Johan blinkt er in uit.
Het nummer is heerlijk up-tempo, waardoor ik, ondanks de tekst en het vervelende gevoel wat daar bij hoort, toch altijd vrolijk word van dit lied. Het illustreert weer zo’n fijn contrast op een manier zoals alleen een liedje dat kan. De rottigheid van overspel in de tekst en die heerlijke initiële verliefdheid, die vooral in de opgewekte muziek doorklinkt. Op een andere manier zou het nummer snel een klaagzang kunnen worden, maar dat past gewoon niet. Ondanks alles, was die verliefdheid het toch waard.
She’s Got A Way With Men valt op zich best wel een hit te noemen voor Johan: op #1 in de Kink 40, op #34 in de Mega Top 50 en het stond zowaar in de voorselectie-lijst voor de Top 2000 editie 2017. Maar zoals met alle hitjes van Johan: het succes had eigenlijk zo veel groter moeten zijn. Wie weet gaat het dit jaar dan wel gebeuren, kom maar op met dat nieuwe album.
Keuze Ronald Eikelenboom: Jaap Boots & De Natte Honden – Kutwijf (2007)
Ongenuanceerd
Niet een lied, maar een heel album schreef VPRO presentator Jaap Boots nadat zijn vrouw er met een ander vandoor was gegaan. Een nummer springt er bovenuit: Kutwijf. Ongenuanceerd en errug vrouwvijandig zingt Boots zijn verdriet van zich af: wat was je toch een kutwijf.
Meer woorden moet je er niet aan vuil maken.
Keuze Freek Janssen: Beyoncé – Hold Up (2016)
Kijk maar eens naar dat gezicht als Beyoncé die auto aan gort slaat met een honkbalknuppel
Beyoncé is niet het soort zangeres dat al te vaak voorbij komt op Ondergewaardeerde Liedjes. De reden: ze is mainstreamer dan mainstream – de Madonna van deze tijd. Wat kan daar ondergewaardeerd aan zijn?
Nou, goed dat je het vraagt. Daar zou ik het wel even over willen hebben. Ik voel dat ook wel, dat je mainstream-artiesten niet meer zo heel erg nauwgezet volgt. Omdat, nou ja, iedereen er al naar luistert en je de liedjes al genoeg op de radio hoort, etcetera.
Maar er zijn gelukkig ook artiesten die, ook al zijn ze al helemaal binnen, nog genoeg creativiteit en lef hebben om het af en toe even helemaal over een andere boeg te gooien en met een gedurfd en origineel album te komen. Beyoncé, bijvoorbeeld.
Lemonade was een opvallend album; bij elk liedje nam Beyoncé een video op, qua stijlen schoot ze werkelijk alle kanten op en de toon was bij tijd en wijle behoorlijk grimmig. Zoals op Hold Up; hoewel de critici er nog niet helemaal over uit lijken te zijn, wil ik graag geloven dat dit liedje een wraakactie was op Jay-Z, die vreemd ging.
Kijk maar eens naar dat gezicht van Beyoncé als ze die auto aan gort slaat met die honkbalknuppel.
[polldaddy poll=9937039]
