The Battle: Bob Dylan

Als je jezelf een uurtje wilt bezighouden op Spotify, doe dan het volgende spelletje.

1. Kies een liedje van je favoriete artiest
2. Klik op ‘Related artists’
3. Kies er eentje uit van je goesting
4. Zet een liedje van deze artiest in de wachtrij
5. Ga terug naar 2.

Wedden dat je binnen tien liedjes uitkomt bij Dylan?

Dat is natuurlijk niet zo vreemd, want Bob Dylan is een van de meest oorspronkelijke takken in de stamboom van de popmuziek. Iedereen die zich in 2013 singer-songwriter noemt is schatplichtig aan Robert Allen Zimmerman.

Toch heeft Dylan maar tien keer (solo) de Top 40 heeft gehaald en de laatste keer was alweer in 1971. Dit ware zijn meest succesvolle singles:

1.    Wigwam (nr. 3 in 1970)
2.    Like A Rolling Stone (nr. 7, 1965)
3.    Rainy Day Women Nos. 12 & 35 (nr. 9, 1966)
4.    George Jackson (nr. 12, 1972)
5.    I Threw It All Away (nr. 16, 1969)
6.    Positively 4th Street (nr. 24, 1965)
7.    I Want You (nr. 24, 1966)
8.    Watching The River Flow (nr. 24, 1971)
9.    Subterranean Homesick Blues / The Times They Are A-changin’ (nr. 26, 1965)
10.   Just Like A Woman (nr. 30, 1966)

Reden genoeg voor een battle. En dat deden we dit keer niet alleen, maar samen met Tom Willems, die een paar weken geleden een oproep op zijn site Bob Dylan in (het) Nederland(s) plaatste. Dat Willems een fervent Dylan-fan is, merkten we eerder al in de comments onder de protest-songs battle.

Keuze Frits Tromp: Seven Curses (1963)

Een hartverscheurende geschiedenis. Is er in die vijftig jaar iets veranderd?

Seven Curses werd al in 1963 opgenomen, voor het album The Times They Are a-Changin’, maar pas uitgebracht in 1991 op The Bootleg Series vol. 1 – 3.

Seven Curses vertelt het verhaal van Old Reilly, die een hengst heeft gestolen. Hij wordt gepakt, en moet als straf hangen. Letterlijk. De dochter van Old Reilly, die tijdens het lied geen naam heeft, hoort dat haar vader is opgepakt. Gelijk gaat ze naar hem toe, en ze neemt goud en zilver met zich mee. De dochter wil Old Reilly vrijkopen.

Maar de rechter, with his old eyes deepened in his head, heeft een heel ander plan met de dochter. Het gaat de rechter niet om geld of goed. The price my dear, is you instead.

Old Reilly probeert zijn dochter dit plan uit haar hoofd te praten. Hij ziet de bui al hangen. De rechter denkt er niet over om Old Reilly voor welke prijs dan ook vrij te laten. De rechter wil met de dochter naar bed. My skin will surely crawl if he touches you at all.

Maar naïef als ze is, besluit dochterlief haar maagdelijkheid in te zetten om zo haar vader los te kopen. Als ze niets probeert, zal haar vader zonder meer sterven, is haar redenatie.

In de nacht zal het gaan gebeuren. The gallows shadows shook the evening, (…)
in the night the price was paid.

Bij het ontwaken doet de dochter een gruwelijke ontdekking. Ze merkt dat de rechter heeft gelogen. She saw her father’s body broken.

En dan volgen de zeven vloeken. De eerste vloek is in het enkelvoud, de overige zes zijn allen in het meervoud opgeschreven. Seven curses on a judge so cruel. Uiteindelijk zullen zeven doden hem niet vermoorden.

Het is een weinig hoopvol einde van dit lied. Blijkbaar is het verhaal van Old Reilly en zijn dochter een verhaal dat steeds maar doorgaat. Zeven is een Bijbels getal van de volheid. Een voortdurende gebeurtenis.

Een ondergewaardeerd nummer, omdat de jonge Bob Dylan op een hartverscheurende wijze verslag doet van onrecht in de geciviliseerde samenleving. Zo gaan we dus met elkaar om, op deze manier wordt het recht verkracht.

In poëtische zinnen schetst Dylan een sfeer. De oude rechter, met zijn oude ogen ‘deepened in his head’. De schaduw van de galg, die de avond deed schudden. De dochter die ’s ochtends ontdekt dat haar vader toch gelijk had, maar die dat niet meer met hem kan delen.

Mijn hart brak toen ik deze tekst voor het eerst hoorde. Tegelijk vraag ik me af, of in die vijftig jaar dat dit lied bestaat, er iets is veranderd in ons rechtssysteem.

Keuze Freek Janssen: Ballad Of A Thin Man (1965)

Je hebt je nog nooit in je leven zo onbegrepen gevoeld. Do you, Mr. Jones?

Ik ben geen tekstenman. Woorden in de muziek zijn er omdat je nu eenmaal bepaalde klanken moet uitstoten, en het ook zo raar klinkt om ‘boediebadiebie’ te zingen.

Er zijn maar weinig zangers die mij dwingen om naar de tekst van een liedje te luisteren. Henk Westbroek is er een van, maar daarvoor is de uitknop op de radio uitgevonden. Maar de meest dwingende stem heeft Dylan. En hoewel ik mezelf geen kenner mag noemen, ben ik fan van zijn bijtende, snerpende stembanden.

Die komen pas echt goed tot zijn recht als hij zwaar pissed is. Zoals in Hurricane, maar dat liedje is te bekend om hier aan bod te mogen komen. Ballad Of A Thin Man is een goede tweede.

Je ziet hem al voor je: Mr. Jones, met zijn verontwaardigde blik in zijn ogen. Die binnenloopt in een kamer vol Andy Warhol-achtige hipsters en freaks en zich snuivend afvraagt wat er in godsnaam aan de hand is. En dan volgt de totale vervreemding. Hij heeft zich nog nooit in zijn leven zó onbegrepen gevoeld:

You raise up your head
And you ask, “Is this where it is?”
And somebody points to you and says
“It’s his”
And you say, “What’s mine?”
And somebody else says, “Where what is?”
And you say, “Oh my God
Am I here all alone?”

Because something is happening here
But you don’t know what it is
Do you, Mister Jones?

Keuze Hanno Maas: I Threw It All Away (1969)

De enige muziek bij ons thuis die wel indruk maakte – ondanks de kapotte naald

Ik kom niet uit een bijzonder muzikaal nest. Er stond wel eens wat muziek aan, dat varieerde van het gehele oeuvre van Heino, albums van Harry Belafonte en Simon & Garfunkel en bekendere nummers van Ray Peterson (Tell Laura I Love Her), Willie Nelson (To All The Girls I Loved Before), Charlie Rich (The Most Beautiful Girl In The World) en Neil Diamond (I Am I Said). In grote lijnen de nadruk op singer-songwriters met (in meer of mindere mate) melancholische nummers, dat wel. En voor zover ik me kan herinneren was de naald van onze platenspeler ook altijd kapot.

Alle bovengenoemde artiesten en nummers hebben nu vooral sentimentele waarde voor me. Maar er kwam nòg een melancholische singer-songwriter uit onze boxen. Bob Dylan. En die maakte wel indruk op me, in mijn jonge jaren tot op de dag van vandaag. Nummers uit de digitale discografie of, zoals het eigenlijk hoort, rechtstreeks vanaf het vinyl. Altijd scherpe teksten, die typische klemtoon in zijn zang en de herkenbare melodieën van zijn mondharmonica. Ik luister er graag naar, op elk moment van de dag.

Het oeuvre van Bob Dylan is groot. Een ondergewaardeerd nummer van hem kiezen is niet makkelijk, er zijn er genoeg. Een nummer dat in mijn ogen wel wat extra aandacht verdient is I Threw It All Away. Het nummer komt origineel van het veel geprezen album Nashville Skyline (1969) en is later nog een keer verschenen in een live-versie op Hard Rain (1976). Een typisch Bob Dylan-nummer; gevatte tekst, in dit geval over liefde. En gezongen zoals Dylan dat kan, bijzonder en oprecht. Hij heeft het nummer een hele tijd niet live gezongen. Misschien omdat het een autobiografisch karakter heeft, zoals sommigen beweren.

Het nummer is in 1997 nog gebruikt in de film To Have & To Hold van John Hillcoat, waarvoor de muziek onder andere samengesteld werd door Nick Cave, niet geheel toevallig een van mijn andere muzikale helden (en ja, ook lichtelijk melancholisch). Cave heeft het nummer zelf ook wel eens live gezongen in een platenwinkel in San Fransisco in 1986.

Ik ga verder niet uitweiden over de inhoud van de tekst. De boodschap is niet moeilijk, gewoon luisteren naar dit prachtige nummer. Hier als liveversie in de Johnny Cash show uit 1969. En doe er je voordeel mee, want het is een mooie les!

Keuze Tom Willems: Dirge (1974)

Een hartverscheurend voorbeeld van Dylan als gewoon mens

Wie de geschiedenisboekjes volgt en de radiomakers op hun zoet klinkende stemmen wil geloven, moet wel haast tot de conclusie komen dat Bob Dylan de grootste songwriter van de twintigste en begin eenentwintigste eeuw is. Die geschiedenisboekjes en radiomakers liegen niet, Bob Dylan is de grootste songwriter, daar is – in mijn wereld – geen twijfel over mogelijk. Maar zijn kwaliteiten als songwriter zijn voor mij niet de voornaamste reden om (bijna) dag en nacht met zijn muziek bezig te zijn. Bob Dylan is een briljant zanger, daarom luister ik naar zijn muziek.

Wie naar Dylan-de-zanger luistert, hoort een verhalenverteller. Zijn stem versnelt en vertraagt, hij kauwt de woorden voor ze zijn mond verlaten. Hij zegt vaak meer met zijn intonatie dan met de woorden waaraan hij die intonatie meegeeft. Wie nu denkt dat ik de waanzin nabij ben, moet eens naar ‘Dirge’ van het album Planet waves (1974) luisteren. Je hoeft niet eens het hele nummer te horen, alleen de eerste regel is afdoende om het te horen. I hate myself for loving you zingt Dylan, maar uit de manier waarop hij het zingt, spreekt geen zelfhaat, maar pijn. Diepgevoelde, alles verterende pijn.

Die eerste paar woorden worden gevolgd door … and the weakness that it showed. Deze woorden worden door Bob Dylan met veel meer berusting, met meer compassie gezongen dan die eerste paar woorden. En ook hier zegt de stem wat anders dan de woorden doen vermoeden. Er is geen ‘weakness’ in de intonatie, en al helemaal geen zelfhaat over de getoonde zwakte in die stem. Er is eerder verdriet, of nog beter: de berusting voorbij het verdriet. De realisatie dat het pijn heeft gedaan.

Wanneer je die twee elementen combineert – tekst en intonatie – dan merk je dat Bob Dylan met Dirge niet één verhaal vertelt, maar twee verhalen. Er is het verhaal – de tekst – en daarachter de emotie die een ander verhaal – de ware boodschap – vertelt. Bob Dylan-de-zanger brengt de gewone mens in de muziek naar voren. De gewone mens die op de vraag naar hoe het gaat, ‘goed hoor’ zegt terwijl je in de stem kunt horen dat de waarheid toch wat anders ligt.

Dirge is een hartverscheurend schoolvoorbeeld van Dylan-de-zanger, van de gewone mens in de muziek.

Keuze Erik Molkenboer: Blind Willie McTell (1983)

Een outtake. Uit de jaren tachtig. Met piano.

Blind Willie McTell is één van de mooiste liedjes die Bob Dylan ooit opnam. En meteen ook een van de meest ondergewaardeerde.

Het is een outtake, dat ten eerste. Een outtake van een Dylan-album uit de jaren tachtig bovendien – verre van ‘s mans beste periode. Een outtake ook waarin piano de boventoon voert – niet hét instrument waar je aan denkt als je het over Dylan hebt. En als klap op de vuurpijl tekent Mark Knopfler zowel voor het begeleidende gitaarspel als de productie. Tel dat bij elkaar op en Blind Wille McTell is niet direct het nummer dat je aan de top van het indrukwekkende oeuvre van Bob Dylan zou plaatsen.

Maar staat Blind Willie McTell dus lekker wel – in mijn geval gebroederlijk naast Sara, Girl From The North Country en If You See Her, Say Hello. Het is een prachtige ode aan een, jawel, blinde  meneer uit de jaren ’20 en ’30. Een meneer die heel goed blues kon zingen, volgens Bob. Nobody can sing the blues like Blind Willie McTell, zingt-ie aan het eind van elk couplet. En bij elke volgende keer dat die zinsnede herhaalt wordt, ga je Bob meer geloven. Drie woorden: prachtig, prachtig, prachtig.

En of die blinde Willie daadwerkelijk zo goed de blues kon zingen? Oordeel zelf.

[polldaddy poll=7059711]