De Dag van de Democratie zou eigenlijk een maand of een jaar moeten duren, nu deze bestuursvorm wereldwijd steeds meer onder druk komt te staan. De democratie – letterlijk volksheerschappij – wordt in steeds meer landen met voeten getreden. Neem alleen al de absurde situatie in de V.S. Razzia’s, herschrijven van de geschiedenis, afbraak van de wetenschap en de vrije pers om maar een paar zaken te noemen. Ook in eigen land is het een bende met een Kamer die alleen bezig lijkt met oneliners en elkaar af- en aanvallen en een kabinet (inmiddels twee keer gevallen) waarbij bij de coalitiebesprekingen nota bene afspraken moesten worden gemaakt over “de gemeenschappelijke basislijn voor het waarborgen van de grondwet, de grondrechten en de democratische rechtsstaat”. Het leed proberen we vandaag te verzachten met liedjes over de democratie, want veel muzikanten onderschrijven gelukkig nog steeds deze staatsvorm. Vriendelijk verzoek om vervolgens democratisch uw keuze te maken welk liedje of blog u het meest waardeert en onderaan op het stembiljet aan te kruisen.
Keuze Willem Kamps: Country Joe McDonald & The Fish – I-Feel-Like-I’m-Fixing-To-Die-Rag (1966)
Gimme an F
Artikel 9 van onze Grondwet betreft het demonstratierecht. Een recht dat past binnen een gezonde democratie. Helaas wordt daar in ons land door een aantal partijen aan getornd. Demonstreren is prima, maar liever niet tegen zaken waar zij vóór zijn en helemaal niet op een manier die hen onwelgevallig is. Het demonstratierecht beperken is ook niets anders dan zagen aan de stoelpoten van onze democratie. Zie ook de VS. Daar laat Trump de Nationale Garde los op demonstranten.
Bij demonstreren komt ook vaak muziek kijken en dat leidt bij geval tot fijne protestsongs. Een memorabele is I-Feel-Like-I’m-Fixing-To-Die-Rag van Country Joe & The Fish. Oud GI Joe schreef het al in 1965 als protestlied tegen de Vietnamoorlog en het is dan ook bekend onder de titel Vietnam-song. Het lied heeft een wat sarcastische tekst die volgens Joe op GI-humor is gebaseerd. Zo praten soldaten onderling nou eenmaal gemakkelijk over de dood: Whoopee! We’re All Gonna Die.
Begon het lied oorspronkelijk met de Fish-cheer (Gimme an F, Gimme a I…), op zeker moment maakten ze er F-U-C-K van, de Fuck-cheer. Het leidde tot een hoop gedoe. Geen uitnodigingen meer voor tv, ontslagen DJ’s omdat ze de Woodstock (fuck)versie draaiden en McDonald die voor de rechter moest verschijnen, al werd dat later geseponeerd. Kortom, nog zo’n onderdeel van de democratie wat sommigen willen beperken, de vrijheid van meningsuiting.
Natuurlijk kun je twisten over wat wel en niet kan, maar van Gimme an F, a U, a C en a K ligt gelukkig niemand meer wakker. Nu het Whoopee!-gevoel zien terug te vinden voor de democratie.
De keuze van Erik Stam: The Specials – It’s Up To You (1979)
De keuze is aan jou
Er is vast iemand in deze battle die uitlegt wat het woord democratie betekent, dat zal ik dus niet doen. Voor mij staat democratie voor keuzevrijheid en direct daaraan gekoppeld een beperking om die keuzes mogelijk te maken. Klinkt ingewikkeld? Een voorbeeld: je kunt in Nederland reizen te voet, per openbaar vervoer, fiets of met de auto. Heel veel keuzevrijheid maar als je ervoor kiest om in de auto te stappen kan je niet met 160 over de snelweg racen. Niet om jou te pesten maar om de keuze (ook met de auto reizen) voor anderen veilig mogelijk te maken. Het belang van het collectief gaat meestal boven dat van het individu.
In Nederland lijkt de laatste tijd de keuze voor het ‘ik’ het steeds vaker te winnen van het ‘ons’. Daarmee komt de essentie van de democratie onder druk. Wat voor het individu van belang is wordt gesteld boven het belang van het collectief. The Specials waren er niet vies van een mening te geven in hun nummers. Liedjes over geboortebeperking, racistisch geweld, en de gevangenschap van Nelson Mandela behoren tot het repertoire. Eén van de minder bekende nummers is It’s Up To You. Eigenlijk precies waar het in een democratie over gaat. Het is aan ons om een keuze te maken.
Vooralsnog past een tekst uit 1979 naadloos op het heden:
Looks like a case of the blind leading the deaf to me
En later:
What do you do, when morons come for you They won’t go away, they want the whole world painted grey
It’s up to you. Ook op 29 oktober…
Keuze Quint Kik: Arcadia – Election Day (1985)
Coalitie
A dark, romantic and politically charged song that reflects the uncertainty and potential for confusion surrounding elections – ze hadden wel een handje van cryptische teksten, maar kom nou AI: alle liedje van Duran Duran gaan toch zeker over meisjes en zeilboten? Als 11-jarige ontgingen zowel seks als politiek me: ik werd gegrepen door de raadselachtige videoclips.
Met het kortstondige zijproject Arcadia trok de helft van de band de art pop van The Chauffeur en Union Of The Snake door tot in het extreme. Compleet met een door Jean Cocteau geïnspireerde minispeelfilm van 9 minuten, waarin het enkel aan een cameo voor de orakelende Grace Jones ontbrak. Het had er alle schijn van, dat ze hiermee de strijd wilden aanbinden met hun collega’s. Ontevreden met de al te pretentieuze koers van Duran Duran introduceerden John en Andy Taylor in het voorjaar van 1985 met hulp van Chic de funkrock van de The Power Station. Het hielp dat de campagnekas na twee succesvolle Duran Duran-albums goed gevuld was; de coke kwam de makers bijgevolg letterlijk de neus uit.
Het exorbitante productiekostenplaatje van een half miljoen viel echter in het niet bij de dubbele cijfers die collega’s Nick Rhodes, Simon Le Bon en Roger Taylor schreven. Arcadia beschikte niet over een kneiter als Some Like It Hot, hun Election Day – The lyrics suggest a feeling of being overwhelmed by signs and propaganda, a confusion of directions and a narrator who is either a part of or observerving a tense, somewhat erotic situation – was veel te hoog gegrepen voor het grote publiek. Beide nummers vonden even goed hun weg naar de setlist van enkele Duran Duran-shows.
Een coalitie van Nick, Simon en John bleek uiteindelijk de beste garantie op het voortbestaan van het moederschip, in het najaar van ’86 resulterend in het door Nile Rodgers geproduceerde Notorious.
Keuze Leendert Douma: Mark Stewart – As The Veneer Of Democracy Starts To Fade (1985)
Je kieskompas
Wat als het fineerlaagje van de democratie begint te verdwijnen? Halverwege de jaren tachtig was dat een legitieme vraag. Het wereldwijde antwoord kwam in de twintiger jaren van de eenentwintigste eeuw. De Trumps, Poetins, Wildersen, Orbáns, Bolsonaros en Mileis onder ons zijn vakkundig elke fijnzinnigheid uit ons democratische systeem aan het verwijderen. De reden? Ze vinden instituten die ons moeten beschermen eigenlijk te woke. Dus die moeten kapot.
Denk niet dat het in Nederland zo’n vaart niet zal lopen. In de Groene Amsterdammer van vorige week stond uitgebreid beschreven (achter een betaalmuur) hoe het extreemrechtse kabinet PVV/VVD/NSC/BBB onherstelbare schade heeft toegebracht aan universiteiten, internationale ontwikkelingsprojecten en instituten als bijvoorbeeld de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme. De populisten (ja, ook VVD en NSC zijn dat) hebben zelfs à la Trump verboden woorden benoemt. Begrippen als ‘gendergelijkheid’, ‘non-binair’ en ‘intersectionaliteit’ mogen niet meer in beleidsstukken worden opgenomen. Zelfs een term als ‘femicide’ wordt niet meer gebruikt.
De soundtrack van de dystopische wereld waarin we nu leven, werd al in 1985 gemaakt. Toen nam postpunk-icoon Mark Stewart (god hebbe zijn ziel) samen met meesterproducer Adrian Sherwood het album As The Veneer Of Democracy Starts To Fade op. Het titelnummer klinkt dreigend en industrieel. Koud en desolaat. Vol repressie en repercussie. Helikopters cirkelen boven de massa. Elke vrolijkheid is verdwenen.
Wil je voorkomen dat Mark Stewart’s nachtmerries bewaarheid worden? Over zeven weken kun je stemmen. Laat dit nummer dan je kieskompas zijn. Stem de populisten uit de Tweede Kamer. Laat het broodnodige fineerlaagje weer terugkomen in de democratie!
Keuze: Mers: Patti Labelle – Oh, People (1986)
Oh, people, het is lastig
Waar denk ik momenteel aan als ik aan democratie denk? Aan Melissa Hortman (27 mei 1970 – 14 juni 2025) en Charlie Kirk (14 oktober 1993 – 10 september 2025). Aan dit rijtje kan ik helaas veel namen toevoegen, alleen dit jaar al. Mensen die zijn vermoord omdat ze bepaalde opvattingen hadden die niet iedereen aanstonden. Door velen wordt de moord op Charlie Kirk zelfs gevierd, te bizar voor woorden! Sigrid Kaag zei als reactie op de moord van Kirk dat woorden ertoe doen. Dit vond ik opvallend. Wat probeerde zij hiermee te zeggen?
Een ander actueel thema is de vrijheid van de media. Ik grijp terug op de moord van Kirk omdat de gebeurtenis zo actueel is. Er wordt een, in mijn ogen op kwalijke wijze, enorm ongenuanceerd en eenzijdig beeld van hem geschetst in verschillende media. De media horen vrij te zijn maar hierbij moet niet worden vergeten dat de media veel invloed hebben op de publieke opinie. Ik kan hier nog veel langer over doorgaan maar dit is een muziekblog en geen politieke blog en ik heb al teveel woorden gebruikt (sorry battle redacteur!). De kern van mijn verhaal is: als ik denk aan democratie dan denk ik vooral aan onrust.
Gelet op deze onrust dacht ik aan Oh, People, van Patti Labelle. Andy Goldmark en Bruce Roberts schreven het. Oh, People is een krachtige, sociaal bewuste ballad die oproept tot eenheid, medeleven en samenwerking. De tekst is een pleidooi aan mensen overal ter wereld om samen te komen en een betere wereld te bouwen. Het lied benadrukt dat we als mensen samen verantwoordelijk zijn voor de wereld waarin we leven. Het spoort luisteraars aan om niet passief toe te kijken, maar actief bij te dragen aan een betere samenleving. De tekst vraagt om meer begrip en compassie tussen mensen, ongeacht achtergrond of afkomst.
Doe ik dit allemaal perfect? Nee. Ik denk dat niemand dat doet. Maar ik denk toch graag dat we dit willen bereiken met democratie, hoe lastig het ook is. De boodschap van het nummer is in ieder geval zeer relevant en Labelle zingt het schitterend en aangrijpend.
Keuze Henkjan Olthuis: Joe Jackson – Right and Wrong (1986)
Niet voor slimme mensen
In 1986 brengt Joe Jackson het album “Big World” uit, een live opgenomen album met nieuw materiaal. Het werd door Allmusic een van zijn beste en zeker meest ondergewaardeerde albums genoemd. Maar dat is niet de enige reden waarom ik kies voor Right and Wrong (de eerste single van het album) voor deze battle, dat is vooral omdat de tekst een pracht voorbeeld is van Jackson’s scherpe blik en pen, en dat het nog steeds relevant is.
I think I hear the President The pied piper of the TV screen
In 1986 woont Jackson in New York, het is midden in de regeerperiode van Ronald Reagan, die dingen graag simpel voorstelde. Als hij in een toespraak voorstelt om de ‘Contras’ (Nicaraguaanse rechtse guerrilla’s) te steunen doet hij de uitspraak dat het niet gaat om links of rechts, maar om goed of fout. Omdat Jackson het hier duidelijk niet mee eens is, kanaliseert hij z’n woede hierover in dit lied.
All illustrated with cartoons So when they come with that opinion poll Yeah, they better not use words like: Ideology… Or try to tell me ’bout the issues Whose side are you on ‘Cause we’re talkin’ ’bout… Right and wrong – do you know the difference
Door alles te versimpelen tot een eendimensionale vraag als “goed of fout” of “minder” wordt de aandacht afgeleid van de echte zaken waarop we politieke keuzes zouden moeten maken, namelijk beleid en de onderliggende ideologie.
Is gonna make it simple And he’s got it all mapped out And illustrated with cartoons Too hard for clever folks to understand Yeah, they’re more used to words like: Ideology… But they say it’s not the issue Ideology…
Fast forward naar vandaag, waar we de huidige US president horen zeggen dat slimme mensen ‘m niet aardig vinden, en niet houden van waar hij over praat… Ook deze 80’s plaat is helaas niet alleen nog steeds erg relevant, maar had voorspellende waarde.
Keuze Naomi Mertens: Leonard Cohen – Democracy (1992)
Als we de democratie niet bevechten, raken we die kwijt
Vrijheid is het zekere bezit van hen die de moed hebben haar te verdedigen, zo vertaalt Bas Heijne de woorden van Perikles (431 vC, Staatsman van Athene) in het essay Voor de democratie dat deze week uitkomt. In dit essay trekt Heijne deze gedachte door naar de huidige tijd. Ook nu is de democratie het weer waard om voor te vechten. Gevraagd naar een nummer dat hier goed bij aansluit, gaf hij ons de tip om Democracy van Leonard Cohen eens onder de loep te nemen.
Het nummer, van het album The Future uit 1992, gaat over de (wankele) positie van de democratie in de VS, maar ook over de protesten in Beijing in 1989 en de strijd die werknemers van Chevrolet moesten leveren voor hun arbeidsrechten. Cohen schreef het ten tijde van de val van de muur. Hij vroeg zich af wat democratie eigenlijk betekende in de VS en voor wie die gold.
From the wells of disappointment Where the woman kneel to pray For the grace of God in the desert here And the desert far away Democracy is coming to the USA
Dat vrouwen, mensen in de LGBTA+ community, mensen van kleur en mensen zonder geld of status harder moeten vechten om hun stem gehoord te krijgen, is een kwestie die niet alleen van nu is, maar volgens Cohen van alledag. Democratie is niet vanzelfsprekend, ook niet in welvarende landen die er al een lange ervaring mee hebben en dus ook niet in Nederland. En als we die niet bevechten, kunnen we die zomaar kwijtraken.
Keuze Remco Smith: Lucky Dube – Respect (2006)
Probeer gewoon eens moedig te zijn
Van alle filmpjes die ik de laatste tijd op YouTube bekijk (en dat zijn er best wel wat) staat deze ferm bovenaan. Het filmpje waarin aanhangers van McCain tijdens de presidentsverkiezingen van 2008 zeggen dat zij vrezen dat Obama alleen maar kwaad brengt, dat hij een Arabier is. Het antwoord van McCain (samengevat): Obama en ik zijn het over veel dingen oneens maar ik ben er van overtuigd dat Obama een fatsoenlijk man is, een familieman, die het beste met de Verenigde Staten voor heeft.
Ik kan keer op keer naar dit filmpje kijken. De moed om zijn eigen aanhanger tegen te spreken. De moed om geen misbruik te maken van het moment. De moed om een tegenstander met respect te bejegenen. Beste dames en heren politici: over exact 45 dagen zijn er Tweede Kamer verkiezingen. Probeer uw inner McCain eens aan te wakkeren. Probeer het gewoon eens: moedig te zijn. De ander te respecteren zoals u ook wilt dat u wordt gerespecteerd.
Lucky Dube zingt het mooi: Respect me for who I am and not what I am.
Probeer het gewoon eens. Wie weet komt er iets moois uit.
Keuze Jeroen Mirck: Regina Spektor – Ballad of a Politician (2012)
Achterbakse politieke spelletjes
Het vertrouwen in de politiek kan bijna niet meer verder door de ondergrens zakken. EenVandaag peilde het onlangs in eigen land op slechts 4 procent. Ontluisterend. Zeker als je bedenkt hoe belangrijk het democratische recht is dat we binnenkort weer mogen uitoefenen. Door dit chronische wantrouwen ontkom ik in deze battle niet aan een kritische bijdrage.
Het liedje van mijn keuze is geschreven door Regina Spektor, die ooit de ondemocratische Sovjet-Unie ontvluchtte om zich te vestigen in het progressieve New York. Daar groeide ze op in de anti-folk-scene en bouwde een verdienstelijke carrière op. En nee, ze is geen familie van producer Phil Spektor. Het meest politieke nummer van Regina heet Ballad of a Politician en geeft een ontluisterend beeld van de politieke elite en diens achterbakse spelletjes.
A man inside a room is shaking hands with other men
This is how it happens
Our world under command
Spektor heeft weinig woorden nodig om de politiek te bekritiseren. In de bovenstaande drie regels herkennen we de vriendjespolitiek, de achterkamertjes, het handjeklap en het dedain voor het gewone volk. In het refrein zingt ze Shake It Baby en vergelijkt ze politici met prostituees en strippers. Met dien verstande dat die dames veelal door armoede en misbruik in hun werk terecht zijn gekomen, terwijl politici hun eigen moraal vaak moeiteloos verkopen ten behoeve van macht. Aan jou de keuze om op 29 oktober te kiezen voor politici die er wel echt zijn voor het volk.
Keuze Johan Hol: Flyte – Everyone’s a Winner (2021)
Lang leve de democratie
Nog anderhalve maand en dan mogen we weer; voor de zoveelste keer. De peilingen zullen opnieuw weer alle kanten op schieten en menigeen zal extra zijn best doen om de stem van de zwevende kiezer binnen te halen. Wat in de weken na de verkiezingen vaak overblijft is een container vol met gebroken beloften.
Én toch, ondanks alles mogen we blij zijn met de democratie waarin we leven en zouden we dat eens wat meer moeten koesteren. Zo gek veel verschillen we eigenlijk niet van elkaar en wat is het dan zonde als (kleine) verschillen extreem uitvergroot worden dat het zelfs niet lukt om vanuit de overeenkomsten die er wel zijn datgene te doen waar iedereen in ons kikkerlandje profijt van heeft.
Qua beeldvorming zal de landelijke media er alvast goed aan doen om voor dit nummer van Flyte te kiezen als anthem voor de lijsttrekkersdebatten en talkshows. En mag het dan ook vooral een opiniebreker en eye-opener zijn zodat we alvast tot inkeer komen vóórdat we het stemhokje in gaan?
Keuze Freek Janssen: Typhoon – Niets Verwacht (live) (2024)
Een hartstochtelijk pleidooi voor wederzijds begrip, alleen zo kunnen we de vrede bewaren
We zijn de democratie in de wereld langzaam maar zeker gaan omarmen na de verlichting, de Franse revolutie. Vrijheid, gelijkheid, broederschap. Waarbij de liberalen iets meer belang hechten aan vrijheid, de socialisten aan gelijkheid. Maar we zijn het er allemaal over eens: zonder broederschap is een democratie of verlichte samenleving niet mogelijk.
De staat waarin onze democratie nu verkeert is er één waarin we vooral allemaal ons eigen gelijk willen halen. We praten te veel, luisteren te weinig. Dat is niet de schuld van de inwoners van de democratische samenlevingen (billions of people can’t be wrong), maar een onvermijdelijk gevolg van het systeem van (sociale) media waarin we terecht zijn gekomen, waarin alleen uiterste standpunten nog worden gehoord. Als een journalist de straat op gaat voor een ‘vox pop’, dan sneuvelt de nuance, want wie wil er nog naar mitsen en maren luisteren, naar enerzijds en anderzijds? De genuanceerde denkers in het midden van het politieke spectrum worden gegijzeld door de hard roepende fracties aan de flanken.
Ik snak werkelijk naar een samenleving waarin we ons weer echt proberen te verplaatsen in de ander. Ook in de PVV’er en de BBB’er. Niets Verwacht van Typhoon komt van zijn legendarische album Lobi Da Basi (liefde is baas) uit 2014. Vorig jaar bracht hij een live-album uit waar het liedje ook op stond. Maar dan twee keer zo lang. Hij plakte er een preek achteraan die je maar als een ding kan opvatten: een hartstochtelijk pleidooi voor liefde en begrip voor elkaar, want alleen zo kunnen we de vrede behouden. Blijf praten, mensen.
Want we stonden en staan soms lijnrecht tegenover elkaar.
Woke, slapend.
Gevaccineerd, ongevaccineerd.
Klimaatactivist, klimaatontkenner.
Platteland, stad.
Black lives matter, all lives matter.
Wereldburgers, eigen volk eerst.Als je het mij vraagt, is het allemaal te verwaarlozen als wij echt gaan kijken. Wat gaat men over ons vertellen als we er allemaal niet meer zijn? Ik hoop, en ik hoop echt, dat ze ons stuk voor stuk zullen herinneren aan dat ene, ene woord: vrede.