Vanaf aankomende zondag vult hij twee avonden een uitverkocht Paradiso: Matt Johnson van The The. Voor het eerst in bijna 25 jaar zal hij het hoofdstedelijke podium aandoen. Als ik vandaag de dag met muziek zou beginnen, had ik wel twee keer nagedacht over zo’n bandnaam. Dat liet Johnson zich zeven jaar geleden al eens ontvallen, tijdens een interview met Uncut Magazine. Mezelf Googlen blijft lastig.
Alle gekheid op een stokje: de man leverde onlangs een plaat af die klinkt alsof de tijd heeft stil gestaan. De meeslepende zang en inktzwarte reflecties op de maatschappij zijn niet van de lucht op Ensoulment. Ondanks een keeloperatie klinkt hij nog praktisch hetzelfde als ten tijde van het meeslepende Uncertain Smile, zijn enige hitje in Nederland en een opvallende vaste waarde in de Top 2000, al vanaf de allereerste uitzending. Hoog tijd dus voor een ondergewaardeerde battle over The The.
Keuze Erik Stam: The The – This Is The Day (1983)
Vooral een gevoel
Eigenlijk ken ik The The niet zo heel goed, maar als er dan een optie tot bloggen voorbij komt is het altijd fijn om even in de muziek te duiken. En dan blijken er ineens toch wat puzzelstukjes in elkaar te passen. Niet per se de muziek, maar juist het gevoel rond de muziek ken ik maar al te goed. En juist vanuit de eerste periode van de band. Vanaf 1983 kwam The The regelmatig langs op Hilversum 3, zoals dat toen nog heette. Dinsdagmiddag, vanaf 16:00 dus net als ik thuiskwam van de MAVO bij de Verrukkelijke 15. Bands als Big Country, In Tua Nua, Fine young Cannibals en New Order. En dus ook The The, onder andere met This Is The Day. Ik kan mij zeker niet herinneren dat ik het nummer op een specifiek moment heb gehoord (hoe anders is dat voor Private Investigations van Dire Straits, een nummer dat nooit de Verrukkelijke 15 zou hebben gehaald), maar als ik The The hoor ben ik weer 16, loopt poes Jebus weer rond mijn benen en stoei ik weer met wiskunde of geschiedenis. Het blijft een grote kracht van muziek. Herinneringen onthouden en oproepen.
De verrukkelijke 15 bestaat sinds 2020 weer, nu op radio 2 en gepresenteerd door Leo Blokhuis. Misschien toch eens luisteren en kijken of ik nieuwe herinneringen kan maken.
Keuze Hans Dautzenberg: The The – Infected (1986)
Nog steeds besmettelijk
Infected, uitgebracht in 1986, is een nummer dat zijn kracht en relevantie behouden heeft. Het klinkt nog net zo fris en actueel als toen. De donkere, pulserende beat en de stem van Matt Johnson creëren een sfeer van urgentie en verlangen die nog steeds beklijft.
De titel van het nummer, Infected, kunnen we niet los zien van de aids-epidemie. Hoewel Johnson zelf nooit expliciet heeft verklaard dat het nummer over aids gaat, is het moeilijk om de parallellen te negeren. Het nummer combineert aantrekkingskracht en gevaar op briljante wijze. Misschien gaat het zelfs over de menselijke conditie in het algemeen: verlangens, angsten, en de zoektocht naar betekenis in een wereld die vaak onvoorspelbaar en wreed blijkt.
Wat maakt dat Infected nog steeds zo fris klinkt? De combinatie van experimentele elektronica, pop en rock, gepaard met de intense performance van Johnson, zorgt voor een tijdloze sound. Het is een stukje muziekgeschiedenis dat besmettelijk blijft.
Keuze Leendert Douma: The The – Sweet Bird Of Truth (1986)
Brave hendrik in de ban
Vorig jaar publiceerde journalist Wesley Doyle het boek Conform To Deform over het leven van Stevo, wildebras en labelbaas van het onwaarschijnlijke Some Bizzare. Het boek bestaat louter uit quotes van artiesten uit de stal van Stevo. Dat waren een stel subversieven! Zo zongen Marc Almond en Soft Cell over sex dwarfs, seedy films en de zelfkant van de maatschappij. Het duo Coil liet zich inspireren door homoporno vol sperma, bloed en poep. Noise-terrorist Michael Gira van Swans zong over het vermoorden van agenten en het verkrachten van slaven. Jim Thirlwell bracht platen uit onder pseudoniemen als You’ve Got Foetus On Your Breath en Scraping Foetus Off The Wheel en ontwierp platenhoezen in de stijl van communistische en nazi-propaganda. Genesis P-Orrdidge maakte het helemaal bont. Hen werd in Engeland officieel tot Enemy of the State verklaard, onder andere door diens onfrisse sekte The Temple Ov Psychick Youth. Tussen al dat ‘gajes’ was Matt Johnson alias The The natuurlijk een brave hendrik. Toch was het juist zijn plaat die in de ban werd gedaan door de BBC.
In 1986 zette hij zijn fantasie over een Amerikaanse oorlogspiloot boven een Arabisch land op muziek. Let wel: dat was jaren voordat de Eerste Golfoorlog uitbrak! Het unheimische Sweet Bird Of Truth zit vol Amerikaanse samples en Arabische klanken, en drijft op een stuwende groove. Pampam paam! Pampam paam! Ik hoorde het als 16-jarige jongen. Het was mijn eerste kennismaking met The The. Ik was helemaal verkocht.
Maar The The’s timing was ongelukkig. Sweet Bird Of Truth kwam net uit voor het Amerikaanse bombardement op Libië in april 1986… It wasn’t my intention to cause controversy, zegt Matt Johnson vele jaren later in Conform To Deform. I was just writing about war, aggressive American imperialism, and, you know, the nature of man’s relationship with God and morality. All reasonable things to be interested in at the time, I thought. Toch ging zijn single bij de BBC in de ban. Zo liet brave hendrik alle subversieven achter zich. En Stevo? Die vond het allemaal net zo prachtig als wij.
Keuze Quint Kik: The The ft. Neneh Cherry – Slow Train To Dawn (1986)
Astronomisch promotiebudget
Een man met een morsig shirt scharrelt rond op het emplacement, tussen twee stilstaande stoomtreinen. De verbetenheid druipt van zijn gezicht, zweet parelt van zijn voorhoofd. Of komt het door de stoom, die altijd zo overdadig aanwezig leek te zijn in video’s uit de jaren 80? Alles geschoten in stemmig zwartwit. Er ligt ook nog een vrouw vastgebonden op de rails. Wacht even, is dat niet?
Looking good, maar bepaald niet in a buffalo stance: Neneh Cherry. De clip moet een keer voorbij gekomen zijn na haar doorbraak begin ’89, anders zou ik haar nooit hebben herkend. Het nummer Slow Train To Dawn is namelijk afkomstig van het derde album van Matt Johnson aka The The. Behalve voor het prachtige artwork van diens broer was er ook ruimschoots budget voor videoclips.
Johnson liet er voor elk van de acht nummers op Infected eentje maken en spendeerde 350K. Bovenop de 150K die hij – met Tom Waits als inspirator – al had stukgeslagen op het album. Net als bij voorganger Soul Mining (1983) zag hij het niet zitten om op tournee te gaan. Voor de promotie wist Johnson’s manager en Some Bizarre-labelbaas Stevo een astronomisch bedrag los te peuteren.
In de jungle van Peru en de achterbuurten van New York werden onder levensbedreigende omstandigheden halve arthousefilms geschoten. Slow Train To Dawn vormde daarop een uitzondering. Opgenomen in de UK met de videoclipregisseur Tim Pope (Soft Cell, The Cure), die het achteraf nogal pretentieus vond (en Johnson een arrogante eikel). Dat weerhield hem er niet van om ook latere clips voor The The te vervaardigen.
Keuze Jeroen Mirck: The The – Love is Stronger Than Death (1993)
Emotionele paradox
Het oeuvre van The The staat niet te boek als licht en luchtig, maar tegelijk schreef Matt Johnson toch enorm opbeurende melodieën als Uncertain Smile (1983), The Beat(en) Generation (1989) en Slow Emotion Replay (1993). Deze emotionele paradox vormt een rode draad door Johnsons werk.
Persoonlijk kies ik voor deze battle iets uit het zwaardere register. Het album Dusk uit 1993 is wat dat betreft een perfect voorbeeld: duister en somber in zowel muziek als tekst. De single Dogs of Lust zet de toon, maar wordt op de plaat voorafgegaan door twee nog veel zwaardere tracks. Eerst toont Johnson zich uitermate cynisch over de liefde in True Happiness This Way Lies (lees de tekst!), waarna hij stilstaat bij de dood van zijn broer Eugene (niet te verwarren met zijn andere broer Andrew, die onder het pseudoniem Andy Dog trouw alle cover-art verzorgde). Met name die laatste song komt hard binnen. Melancholiek en poëtisch, getuige dit fraaie couplet:
In our lives we hunger for those we cannot touch
All the thoughts unuttered and all the feelings unexpressed
Play upon our hearts like the mist upon our breath
But awoke by grief, our spirits speak
How could you believe that the life within the seed
That grew arms that reached, and a heart that beat
And lips that smiled, and eyes that cried could ever die?
Matt Johnson is een veelzijdige componist, die zowel muzikaal als tekstueel een compleet eigen universum heeft uitgebouwd. Dat bewijst hij ook dit jaar weer, nu hij na een kwart eeuw radiostilte (op wat filmscores na) terugkeert met muziek die naadloos aansluit bij zijn oudere werk. Toch overtreft niets de oude albums Soul Mining en Dusk. Hoe zwaar ze ook mogen klinken.
Keuze Michiel Borst: The The – Cognitive Dissident (2024)
De tijd staat even stil
Een vreemde gewaarwording dit popjaar. Nieuwe hits van bands uit vervlogen tijden duiken zomaar ineens op alsof ze nooit weg zijn geweest. Ze voeren ons terug naar het vorige millennium wat de melancholie doet opwekken. Zo waren daar de Pixies, Daryll Ann, The Beatles en dus ook The The. Zij kwamen met Cognitive Dissident dat werd gelanceerd als vooruitlopende single voor het eerste officiële studioalbum sinds 2000.
Matt Johnson heeft zijn oude maten weer bij elkaar gezet en alleen een nieuwe gitarist aan het stel toegevoegd. Wat ook niet is veranderd zijn de donkere klanken en sombere – op momenten wappie-achtige – teksten. Dat laatste is misschien wat nieuw maar niet geheel verrassend. Met zijn 63 jaar aan levenservaring kan hij bogen op heel wat wereldse ellende en dan raak je het spoor ook wel eens bijster.
Muzikaal is dat echter geenszins het geval. Dit is een heerlijk nummer dat de weemoed naar de jaren 80 doet opkomen. Het heeft een lekkere melodie die swingt, het toegankelijk maakt en bijna luchtig laat klinken. Maar de teksten zijn vloekend en tierend om alles wat niet waar kan zijn, maar dat toch is. The lies are on the throne. Alsof de tijd heeft stilgestaan.
Keuze Remco Smith: The The – Some Days I Drink My Coffee By The Grave Of William Blake (2024)
Bezorgde burger?
Sinds mijn kennismaking met The The, op een studentenfeest in Eindhoven rond 1992, heb ik The The een warm hart toegedragen. Muziek die ik wel eens een tijdje vergeet en dan zomaar weer een tijd niet zonder kan. De bezwerende stem van Matt Johnson, waarin het zo heerlijk omwentelen is, biedt warmte en troost.
Op de stem heeft de tijd geen vat gehad. Dat blijkt bij beluistering van de dit jaar verschenen plaat Ensoulment. Het is nog steeds heerlijk toeven in de fraaie liedjes met hele zorgvuldige arrangementen. Het is dan wel even schrikken als de recensies binnen komen. Niet over de muziek, maar over de boodschap die Johnson uitdraagt. “ohnson toont zich in meerdere songs een bezorgde burger van het onprettige soort, en aanhanger van complottheorieën. Doet dat wat af aan de waardering voor zijn prachtige muziek? Ik ben toch al nooit van de teksten en hem me voorgenomen die er maar niet bij te pakken. Zou alleen maar afleiden van de prachtige muziek, waar The The inmiddels al meer dan veertig jaar garant voor staat.
