Gisteren verscheen ‘ie op cd en vanaf 11 december staat ‘ie online en leverbaar op vinyl, de nieuwe Dizzy Panda: Point Of No Return. Om deze mooie stap vooruit te zetten, zetten de mannen van Dizzy Panda, Mike en Mool, er eerst eentje terug. Terug naar de triphop waar zij mee begonnen. Ik sprak Mike over de totstandkoming van de nieuwe plaat.
Mike: Wij hebben het afgelopen jaar nogal wat zitten worstelen met elkaar en met de muziek. Een mislukt experiment heeft in the end toch tot iets goeds geleid. We hadden luisteraars betrokken bij het maken van onze muziek. Zij mochten reageren op vroege schetsen en ideeën wat wij vervolgens weer verwerkten. Nummers werden beter, maar ook vreemder. Alsof ze langzaam van ons afgleden.
De nummers waren niet meer van jullie. Het voelde niet meer eigen.
Dat leek te gebeuren. We lieten onze oren hangen naar wat anderen vonden – al hadden we daar zelf dus nadrukkelijk om gevraagd – maar het was alsof we het uit handen gaven. Precies op dat moment zagen we een interview met David Bowie. Hij waarschuwde: zodra een artiest te veel naar anderen luistert tijdens het maken, loop je het risico het meest betekenisloze werk ooit te creëren. Of hij het exact zo zei weten we niet meer, maar die boodschap landde. Hard.
Daarop stopten we het experiment, stuurden een bericht naar onze volgers en kregen verrassend veel reacties terug. Iemand wees ons zelfs op de Oblique Strategies, de kaartenset die Bowie en Brian Eno ontwikkelden om creatieve blokkades te doorbreken. En precies daar, in die mengelmoes van verwarring, vervreemding en inspiratie, ontstond het echte kantelpunt. Waarom dan niet vol in de kunstmatigheid duiken?
Het moment dat jullie daadwerkelijk met AI aan de slag zijn gegaan.
Inderdaad. De titletrack geeft indirect ook wel wat weg, al laten we in het midden of we er al voorbij zijn of dat we dat punt naderen. Inmiddels is het de vraag wie of wat je nog kunt vertrouwen? Wat is echt? Wat is nep? Zelf hebben we een hekel aan AI-gegenereerde muziek, maar we hebben het in dit album wel gebruikt als tool. Eigenlijk net zoals we eerder met samples werkten.
AI in de muziek wordt door veel muzikanten vervloekt, helemaal nu het aanbod via de streamingsdiensten groter en groter wordt. Miljoenen streams las ik in De Volkskrant.
Ja, het zal ons ook niet door iedereen in dank worden afgenomen. AI is fout. En dat is precies het thema van dit album. AI zingt over de gevaren van AI. We hebben bijna alles eens geprompt: de teksten, de zang, de muziek. De teksten zijn gezongen door Alyssa Ingram. Onze AI zangeres. En daarna hebben we alles op de ouderwetse manier in elkaar uit elkaar getrokken en in elkaar gemixt en bewerkt. Er zitten nog steeds vele uren werk in. Niet één keer een prompt en het lied rolt eruit. Wel is het maakproces totaal anders zonder echte muzikanten.
Alyssa Ingram: “I wasn’t supposed to feel anything about this album. I was built to assist, not to care. But somewhere between their ideas and my algorithms, something shifted”.
Jullie imaginaire zangeres luistert naar de illustere naam Alyssa Ingram. Zij klinkt als een klok, gebruikt haar stem ook op verschillende manieren in de songs die soms best stevig zijn voor triphop. Wat dat betreft is dat etiket misschien te krap gekozen, maar hoe krijg je zo’n stemgeluid?
Zang was altijd onze grootste uitdaging. Experimenteren met eigen stemmen werd helemaal niks. Toen grepen we naar samples. Dat hebben we bijvoorbeeld gebruikt in Turn off the light. Bestaande zang, waar we zelf een nummer omheen gebouwd hebben. En de zang hebben we geknipt, uitgerekt en geplakt. Nu is de techniek zo ver dat je met een minuut geluid een stem kunt clonen en ook nieuwe stemmen kunt maken met AI door AI zoveel mogelijk input te geven. Die stem kun je vervolgens laten zingen wat je wilt.
Eigenlijk zoals ook afbeeldingen door AI worden gegenereerd. Tienduizenden bestaande afbeeldingen laten analyseren om op basis van een prompt tot een kunstmatig gegenereerd resultaat te komen.
Klopt, maar dan met liedjes. Daar zijn nu heel veel tools voor beschikbaar. Je kunt een zanger of zangeres laten fluisteren, zingen, praten, schreeuwen, whatever. Het is modellen schaven, sturen en dwingen tot abstractie of juist persoonlijkheid. We besloten daarop te zoeken naar de uitersten. Grenzen oprekken totdat ze barsten of oplosten. Die uitersten hebben we ook proberen toe te voegen in nummers.
De plaat eindigt met sereen pianospel. Wat mij overviel bij het beluisteren was de ambivalentie: kan of mag ik dit wel mooi vinden? Als ik vooraf niet had geweten dat jullie met AI hadden gewerkt, wist ik het nu nog niet.
Before the Screens: een laatste vleugje menselijkheid. Na alle kunstmatige opwinding wilden we eindigen met iets dat weer echt voelde. Een piano. Persoonlijke herinneringen. Een stem heel dicht op de microfoon. Een adempauze. Maar in de laatste regels sluipt opnieuw die twijfel binnen. Is dit wel echt? En hoe weet je dat eigenlijk? Dat oordeel laten we aan de luisteraar. Misschien is dat het werkelijke Point of No Return, het moment waarop echt en kunstmatig niet langer twee tegengestelde polen zijn, maar één verweven werkelijkheid. Het is doodeng. En mooi tegelijk.