Zanger Amadou Bagayoko is in zijn geboorteland Mali overleden op 4 april 2025. Het nieuws kwam vrij snel binnen, aangezien mijn schoonfamilie grotendeels in dit land woont. Ondanks dat de zanger al een poosje ziek was, is het bericht toch een schok. Uit appjes van onze familie blijkt ook dat Mariam Doumbia, zijn echtgenote, echt gebroken is van verdriet.
Uiteraard is dit logisch als je meest dierbare persoon op aarde komt te overlijden. Toch ligt dit bij hen nóg iets gevoeliger. Het echtpaar is sinds hun kindertijd blind. Amadou werd dit op zijn 16e, terwijl Mariam sinds haar 5e levensjaar al blind werd. De nauwe band die ze als partners al hadden werd hiermee vele malen krachtiger. Je zag ze publiekelijk dan ook eigenlijk nooit ‘los van elkaar’.
Amadou en Mariam hebben elkaar ontmoet tijdens samenkomsten bij het Jongeren Instituut voor Blinden in Mali. Daar kwamen ze erachter dat ze naast liefde voor elkaar ook de liefde voor muziek deelden. Amadou speelde toen al behoorlijk gitaar, waarin hij mede werd beïnvloed door de Britse gitarist van Pink Floyd, David Gilmour. Samen met de stem van Mariam werd het duo al vrij snel erg populair in eigen land.
Begin jaren ‘80 van de vorige eeuw traden ze dan ook veel op met wat later bekend zou worden als hun kenmerkende Mali-blues. Ze zongen naast de Franse taal ook vooral in hun eigen taal: het Bambara. Tevens gingen ze op tournee langs omliggende landen in West-Afrika. Dit klinkt als een mooie opwaartse muzikale carrière. Maar als je bedenkt dat Mali altijd al één van de armste landen van de wereld is geweest, is dit een behoorlijk knappe prestatie van hen. Een tour in deze regio betekent alles in een zesde-hands VW-busje waarin alle instrumenten en spullen over slecht begaanbare wegen vervoerd moeten worden. Dit allemaal begeleid door familie die het blinde echtpaar letterlijk op weg hielp.
De eerste paar albums werden met vrij gammel materiaal opgenomen op cassettes. Hier werden al de samenzang en het gitaarspel van Amadou belangrijke onderdelen van hun muziek. Ik heb even gezocht naar vroege opnames, maar kon deze (tot dit schrijven) nog niet vinden. Amadou had voordat ze als duo gingen optreden al solomateriaal gemaakt, wat weer werd gebruikt tijdens hun gezamenlijke optredens. Op Spotify staan wel albums uit hun begintijd die opnieuw zijn opgenomen begin jaren ‘90.
Al reizend door het land en buurlanden is een echte West-Afrikaanse traditie die door griots groot is gemaakt. Zingend en spelen op een kora verhalen vertellen over wat er in de regio gebeurt. Bekende voorbeelden die de traditie meer bij het grote publiek hebben gebracht zijn o.a. Mory Kanté (van die wereldhit Yéke yéké) en Toumani Diabaté. Amadou en Mariam werden door hun doorzettingsvermogen om hun muziek overal waar maar kon ten gehore te brengen, steeds populairder. Iets wat bij de ‘Westerse wereld’ ook niet onopgemerkt was gebleven.
Zo werd Stevie Wonder eind jaren ‘80 met Amadou in contact gebracht om eens te brainstormen over hoe ze eventueel samen muziek konden maken. Ook wisselden ze hun ervaring uit over hoe het is om als blind persoon rond te reizen en overal waar kan muziek te maken. Dit resulteerde uiteindelijk in het feit dat het duo onder contract werd gezet bij een Franse tak van Polygram. Het deed hen verhuizen naar Parijs. Hier konden ze in een land waar ze dezelfde taal spraken nog meer bekendheid genereren.
Een klein sprong in de tijd maakt dat we aankomen bij het punt waar de muziek van Amadou en Mariam in een stroomversnelling komt. In 2003 komen ze Manu Chao tegen, die inmiddels als World Music-artiest wereldwijd al een bekende en gevestigde naam was. Het contact was dusdanig goed dat ze besloten dat Chao het in 2005 uitgebrachte album Dimanche À Bamako door hem werd geproduceerd. Het album bleek een schot in de roos. Wereldwijd werd dit album geloofd en ontving zelfs een Grammy-nominatie.
Dimanche À Bamako zorgde voor een kettingreactie waarin bekende artiesten over elkaar heen tuimelden om met het echtpaar samen te werken. Damon Albarn, Coldplay en zelfs David Gilmour (Bagayoko’s grote voorbeeld) maakten samen platen of gingen samen op tour. In de jaren die volgden vlogen ze heel de wereld over om samen op de meeste grote festivals te spelen. Ze bleven dit volhouden tot de dood van Amadou eind vorige week. Sterker nog, voor hun huidige tour stond nog een drietal optredens gepland in Nederland. In mei van dit jaar zou ik naar Tivoli, Utrecht, om hen ook eens in ons land te aanschouwen. Het mag niet zo zijn.
Wel ben ik de muziek van Amadou en Mariam eeuwig dankbaar. In 2005, ten tijde van Dimanche À Bamako leerde ik mijn vrouw kennen. Mede door de muziek en teksten van dit album leerde ik de beginselen van hun Malinese moedertaal, het Bambara. En één van de eerste zinnen was M’ Bi Fe. Wat betekent: ik hou van jou. De liefde overwint alles, zelfs tot na de dood. Het nummer M’ Bi Fe is geschreven door Mariam als loftuiting voor haar man. Laten we hopen dat zij troost kan vinden in al die prachtige muziek die ze samen hebben gemaakt. Wij doen dat in ieder geval wel.