Heb je altijd al een Noord-Koreaanse partijbijeenkomst willen bijwonen? Bezoek een concert van Laibach! Het spelen met het vuur van de geschiedenis lijkt deze band op het lijf te zijn geschreven. Provocatie is hun handelsmerk. Tijdens optredens komt van alles voorbij waarvan je zoiets hebt van hm, dit is misschien niet helemaal koosjer. Uitingen die sterk doen denken aan nazisme, maoïsme en stalinisme wordt niet geschuwd door de band. Sterker nog; ze lopen ermee te koop. Het vage, cryptofascistische imago houden ze doelbewust in stand en tijdens interviews doen ze geen enkele moeite om dat onderuit te halen. Zijn het daarmee ook echte cryptofascisten?
Vermoedelijk niet. Laibach is onderdeel van de Neue Slowenische Kunst. Dit is een politieke kunstbeweging die is ontstaan in het Slovenië van de jaren tachtig, dat destijds nog een onderdeel van Joegoslavië was. Met verschillende kunstuitingen ging de NSK in op de ingewikkelde relatie tussen cultuur en identiteit die herhaaldelijk in gevaar is geweest door verschillende bezettingen van het land. Tevens stak men met het overdreven totalitaire karakter van de groep een dikke middelvinger op richting het Belgrado van Tito en zijn opvolgers.
Dat laatste werkte uitstekend. De Joegoslavische regering verbood optredens van het collectief en het woordje Laibach werd zelfs verboden. Laibach is het Duitse woord voor de Sloveense hoofdstad Ljubljana. Het was vooral tijdens de nazi-bezetting in gebruik.
Gebruikte ik het woordje collectief? De NSK heeft ideeën die sterk doen denken aan de Borg zoals we die kennen uit de Star Trek-series. Binnen de opgerichte NSK-staat was er geen ruimte voor het individu; het collectief staat voorop. Daar moet alles aan ondergeschikt zijn. Resistance is futile.
Dit laatstgenoemde komt erg sterk naar voren in One Vision van Queen.
Ja, je leest het goed: Queen. U weet wel: het openingsnummer van het album A Kind of Magic, dat de soundtrack is van de film Highlander. (Nee, niet deel 1; er is maar één deel. De andere films over dit onderwerp zijn niets meer dan uitmelkspin-offs van het verhaal).
Ik heb wel eens iemand horen zeggen dat taal ertoe doet. Nu wist ik niet dat ze het over landstaal had. Want One Vision in het Engels, is een compleet ander verhaal dan One Vision in het Duits. Vooral wanneer je de bijbehorende muziek omzet naar Wagneriaanse bombastische geluiden. Dan wordt dat leuke, ietwat strijdbare lied van Queen ineens een zeer dubieus nazistisch klinkend nummer. Wat bijvoorbeeld te denken van deze tekstsnede:
Ein Fleisch, ein Blut
Ein wahrer Glaube
Eine Rasse und ein Traum
Bovenstaande tekst komt uit Geburt Einer Nation van Laibach, een nummer dat een vrij letterlijke vertaling is van One Vision van Queen. Die laatste klinkt om een of andere reden dan weer nét wat vriendelijker:
One flesh, one bone
one true religion
One race, one hope
Wie is hier de cryptofascist? Laibach die bestaande teksten naar het Duits overzet, of de leden van Queen die verantwoordelijk zijn voor het bedenken van deze twijfelachtige teksten? Of is het de toon die de muziek maakt?
Net zoals Freddy Mercury zijn ze bij Laibach gek van verkleedpartijen. Maar waar de sympathieke Brit/Zanzibarrista zich nog weleens stak in outfits die de mondhoeken omhoog deden krullen, doet Laibach het tegenovergestelde. Nazi-achtige kostuums zijn heel gewoon bij de band. Vier keer Roger Waters op rij. Een geloofwaardige verklaring voor dergelijk gedrag komt van de performance-artist/journalist Richard Wolfson: De methode van Laibach is uiterst eenvoudig, effectief en vreselijk vatbaar voor verkeerde interpretaties. Ten eerste absorberen ze de maniertjes van de vijand, nemen ze alle verleidelijke attributen en symbolen van de staatsmacht over, en dan overdrijven ze alles tot op het randje van parodie. Vervolgens richten ze hun aandacht op zeer beladen kwesties – de angst van het Westen voor immigranten uit Oost-Europa, de machtsspelletjes van de EU, de analogieën tussen de westerse democratie en totalitarisme.
Het is een parodie die daadwerkelijk totalitaire landen blijkbaar volkomen ontgaat. In 2015 gaf Laibach als eerste westerse band een optreden in Noord-Korea. Dit voor het oog van diverse partijleden. Hier is een documentaire van gemaakt die best gezien mag worden.
Schrijf maar Freddie.