Componist Ruud Bos is afgelopen week (juni 2023) op 87-jarige leeftijd overleden. Hij maakte veel muziek voor tv, van De Fabeltjeskrant tot Ook dat nog!. En voor het theater; denk aan André van Duin en Toon Hermans. Maar er is een muziekstuk dat iedereen in Nederland kent en nooit meer uit zijn hoofd krijgt: het muziekje van Carnaval Festival in pretpark De Efteling.
Hij was huiscomponist van De Efteling van 1984 tot 1998. En componeerde in die tijd naast Carnaval Festival (met diezelfde Toon Hermans) ook de muziek voor Fata Morgana, Droomvlucht, Villa Volta en Vogel Rok. In 2015 interviewde De Vijf Zintuigen Ruud Bos over zijn werk voor de Efteling. In 2019 kwam daar een mooie documentaire uit.
Persoonlijk is mijn Eftelingfavoriet van Ruud Bos: de muziek voor De Fata Morgana. De attractie waarvan ik tijdens mijn basisschoolspreekbeurt nog kon zeggen dat het met 18 miljoen gulden de duurste attractie was die de Efteling gebouwd had. Bij ontwerpen, het creatieve proces en het produceren van de muziek dacht ik toen nog niet na. Maar onbewust voelde ik natuurlijk wel hoe de muziek mij als bezoeker meeneemt in de Oosterse sferen van deze bootattractie. Hoe de muziek steeds van licht en vrolijk naar dreigend, donker en spannend verandert – aansluitend bij wat je in de scene van de attractie te zien krijgt. En altijd mengt de muziek zich natuurlijk met de attractiegeluiden. Oosterse kooplieden die tegen je praten, iemand die schiet, een krokodil in het water. De Fata Morgana is een rijke attractie. En dat heeft Ruud heel goed weten te vangen in de muziek.
In de documentaire zegt Ruud: Het ging altijd op de zelfde manier, op audiëntie bij Ton van de Ven die mij dan laat zien hoe hij denkt dat de attractie gaat worden. Omdat hij zo goed is in zijn vak, vond ik het heel makkelijk om daar dan muziek bij te bedenken. Wat hij maakte was al zo beeldend, dat is het halve werk. Toch vond Ton van de Ven de eerste opzet van Ruud te veel Bonanza, te veel western. Terug naar de tekentafel, en daar kwam de muziek uit die de vaste Eftelingbezoeker nog altijd hoort. Een opbouwend en wat opzwepend muziekstuk dat uit verschillende scenes bestaat, en in verschillende decors wordt afgespeeld. Een muziekstuk dat in onze oren Oosters klinkt, maar westerser is dan wij denken. Het is niet voor niks dat de ontwerpers destijds échte Oosterse muziek niet vonden werken.
Ruud Bos laat met zijn werk voor De Efteling zien hoe belangrijk attractiemuziek is, hoe sturend het kan zijn voor de beleving. In een attractie als Fata Morgana wordt geen expliciet verhaal verteld, het zijn de beelden en de muziek die samen jouw fantasie als bezoeker aanzetten. Het is de muziek die je al meeneemt nog voordat je iets van de attractie ziet. In de, best saaie, opstaphal hoor je het Harem-deuntje al. En eerlijk is eerlijk, dan sta ik al te dansen.
Als je meer wilt leren over hoe attractiemuziek gemaakt wordt dan raad ik je aan om naar een van de podcastafleveringen van Kleine Boodschap (de podcast over alles Efteling) te luisteren waarin zij in gesprek gaan met de huidige Efteling-componist: René Merkelbach. De aflevering over het ontwerpen van de muziek voor Sindbad sluit mooi aan bij dit stuk over Ruud Bos. Bij Sinbad moest René immers ook aan de slag met Oosterse muziek, en een beetje aansluiten bij Vogel Rok die op datzelfde Sinbad-plein staat. En bij Vogel Rok hoor je… juist een compositie van Ruud Bos.
