Een van de bekendste troeven van Ondergewaardeerde Liedjes is de Snob 2000. Al jaren zijn eind december de ondergewaardeerde pareltjes van de snobs te beluisteren. Rond die tijd verschijnen er ook bijdrages op de website over de liedjes die in deze lijst der lijsten genoteerd staan. Toen hopman Tricky Dicky voor het eerst ook naar mij een vraag om zo’n bijdrage stuurde, was mijn keuze snel gemaakt. Hyperballad van Björk natuurlijk. Absoluut een van de mooiste nummers ooit gemaakt. Misschien wel de allermooiste. Zijn respons kwam per kerende post: die is al een keer gedaan, dus wil je over een van je andere voorstellen schrijven? En daarmee was de kous af voor Hyperballad en mij op dit platform. Of leek het in ieder geval te zijn. Nu, jaren later, komt dan eindelijk toch de kans. De herkansing voor Hyperballad.
Om het nummer een beetje te kunnen plaatsen, zo ruim een kwart eeuw na verschijnen, is het goed om even stil te staan bij Björk anno 1995. Ze was tegen de dertig jaar oud en maakte het overgrote deel van haar leven al muziek. Met The Sugarcubes was ze de wereld over geweest en ze had zich ondertussen gevestigd in Londen. Met House-act 808 State had ze samengewerkt op hun album Ex:el. Haar eerste solo-album – Debut – was een succes. Het album bevatte zowel nummers waar ze als tiener en begin twintiger aan had gewerkt als versere nummers. Haar tweede album moest iets anders worden. Een bredere staalkaart van haar kunnen. Waarop haar zangtalent en haar gelaagde teksten goed uit zouden komen. Ze werkte op Post, want zo heette de opvolger van Debut, met de interessantste mensen samen. De Bristolse triphopgrootheid Tricky bijvoorbeeld, net internationaal doorgebroken. Graham Massey van 808 State. En producer Howie B., die haar aanmoedigde om vooral ook zelf achter de knoppen te gaan zitten. Samen maakten ze een album waar haar liefde voor de hipste elektronische muziek in doorklinkt.
Met Enjoy en Army Of Me bevat Post nummers die wat rauwer klinken. Industrieel bijna. Possibly Maybe is dan weer een wat rustiger nummer met triphopinvloeden. Muzikaal het meest veelzijdige nummer is wat mij betreft Hyperballad. Een nummer dat rustig begint, met sfeervolle, elektronische pianoklanken, drum en prachtige strijkers. Elektronische muziek, maar warm en dat is bij uitstek ook de kwaliteit van het hele album.
Soms klinkt ze bijna samenzweerderig fluisterend op het nummer, zo intiem. En even later brult ze alles bij elkaar. Die stem kan alles, zo emotief is ze. Na de spannendste teksten ontaardt het muzikaal in een orgastisch trancenummer dat heel toegankelijk is.
We live on a mountain
Right at the top
There’s a beautiful view
From the top of the mountain
Every morning I walk towards the edge
And throw little things off
Like car-parts, bottles and cutlery
Or whatever I find lying around
It’s become a habit
A way to start the dayI go through all this
Before you wake up
So I can feel happier
To be safe up here with you
Die tekst, daar valt nog wel wat over te zeggen. Het gaat over iemand die fijn bovenop een berg woont met haar partner en iedere ochtend, voordat haar partner ontwaakt, als gewoonte dingen van de kliffen afgooit en zich op het laatst afvraagt wat er zou gebeuren als ze zichzelf naar beneden gooit. Maar dit is Björk, dus je weet dat ieder woord een metafoor is en er ook ergens nog wat raadsels op te lossen zijn. Zelf zei ze over dit nummer dat ze het idee heeft dat je soms delen van jezelf loslaat om in een gelukkige relatie te zijn, omdat de relatie als geheel belangrijker is dan jij als individu. Maar dat je niet moet vergeten dat je ook een individu bent, met een eigen connectie met de wereld. Je moet wel je zelfs wat duistere eigenaardigheden behouden, ook al houd je ze soms achter voor de ander. Dat zie terug in de gebruikte symboliek. De berg staat dan voor de stabiliteit van de rotsvaste relatie met een prachtig (voor)uitzicht. En ze gooit niet zomaar wat zaken van de kliffen af de relatie uit, maar het zijn auto-onderdelen (dus vluchten kan niet meer), flessen (ook niet in middelen) en messen (vechten is ook geen optie).’s Ochtends in de vroegte, zodat de ander niet doorheeft wie ze werkelijk is. Dat alles om maar veilig in de relatie te blijven. Maar dat leidt er wel toe dat ze zich op het laatst afvraagt of het echt haar einde is als ze uit de relatie stapt, of dat er dan juist weer een wereld voor haar opengaat.
It’s real early morning
No-one is awake
I’m back at my cliff
Still throwing things off
I listen to the sounds they make
On their way down
I follow with my eyes ’til they crash
Imagine what my body would sound like
Slamming against those rocks
When it lands
Will my eyes
Be closed or open?
Dat is in ieder geval wat ik van de tekst kan maken als ik Björk’s eigen uitleg in de pers volg. Maar als je een nummer honderden keren hoort, dan luister je soms net wat anders naar de woorden. En associeer je ook naar andere betekenissen. Het is wel Björk, waarbij je je altijd moet afvragen of ze in interviews wel het hele verhaal vertelt of dat er nog meer te ontdekken valt. Een eigen theorie is dat de berg niet een metafoor is voor een relatie met een ander, maar juist voor het eigen ego. En dat ze zich afvraagt hoe je je eigen ego nou eigenlijk opzij kán zetten voor een relatie. Net even een andere draai, maar de prachtige universele thematiek blijft.
Het nummer werd na verloop van tijd de grote fan-favourite. Toen begin deze eeuw een Greatest Hits album samengesteld werd (zo’n verzamelalbum met aan het eind één nieuw nummer erop zodat iedereen toch de CD kocht), konden fans stemmen op de nummers die op de plaat terecht konden komen. Hyperballad was de terechte grote winnaar van die verkiezingen.
In tien jaar Ondergewaardeerde Liedjes hebben onze bloggers onvoorstelbaar veel liedjes bewierookt: 4.659 om precies te zijn (allemaal verzameld in de Ultieme Ondergewaardeerde Liedjes-playlist). Deze zomer kiezen we hieruit de Ondergewaardeerdste Liedjes: welk liedje heeft echt nooit de waardering gekregen die het zou moeten krijgen en willen we dus alsnog in de popgeschiedenisboeken krijgen?
In juli kiezen onze bloggers er elke dag eentje uit; soms een liedje dat ze zelf ooit hebben gekozen, soms een liedje dat ze hebben leren kennen door een andere blogger. In augustus doen we een mooie strik om deze serie met een podcast in samenwerking met KINK, waarin deze pareltjes (en de verhalen erachter) voorbij komen.
