Laat ik eens beginnen met een spoiler alert. Nou nee, ik maak er een dubbele waarschuwing van. Je kan maar beter goed voorbereid zijn. Echt waar. Fiona Apple leverde met Fetch The Bold Cutters in 2020 haar beste plaat af. En het is ook nog haar minst toegankelijke werk, by far. Dus de recensenten die haar hoog in hun jaarlijstjes hebben staan, moeten er wel kijk op hebben (lees: haar muziek goed kennen).
Nog effe een weetje: Fetch the Bold Cutters is pas Fiona’s vijfde album in 24 jaar tijd. Kiest ze haar momenten uit? Ja en nee. Gedoe met haar platenlabel is een paar keer reden voor uitstel. En soms spookte het in haar hoofd. Uiteindelijk komt het dan wel weer goed, en maakt ze prachtige liedjes, ondanks de donkere teksten.
Fiona groeit op in een muzikale familie en speelt al heel vroeg piano. Ze is een natuurtalent, op weg naar een mooie toekomst maar wordt op haar twaalfde verkracht. Een gebeurtenis die van invloed is op haar puberteit, toch gaat ze uiteindelijk de muziekwereld in. Haar demotape met drie liedjes belandt in 1994 via via op de juiste plek, en twee jaar later is debuutalbum Tidal meteen raak. Bijna drie miljoen stuks worden ervan weggezet, en bij MTV pakt ze de prijs voor beste nieuwkomer. Tijdens haar onvoorbereide acceptance speech wint ze nog meer zielen, en zijn er uiteraard wat lange tenen.
Drie jaar later. De titel van plaat nummer twee is een gedicht, geïnspireerd door een wat negatief artikel in muziekblad Spin. Voor het gemak tot When the Pawn… afgekort verkoopt dit album beduidend minder, ondanks het succes van single Fast As You Can. Toch is de pers over het algemeen vrij positief in de recensies. Na een tour vindt Fiona het even genoeg. Tijd voor een lange pauze, die ze alleen onderbreekt voor voor een paar duetten met Johnny Cash.
Tegen de zomer van 2003 moest Extraordinary Machines uitkomen, qua stijl een beetje in het verlengde van de voorganger. Maar dan orchestraler, eigenzinniger, jazzier; het moest Fiona’s wereldwijde doorbraak worden. Het bleef stil. Platenlabel Epic deed niks en er lekten nummers uit. Uiteindelijk bleek Fiona zelf diegene die de boel tegenhield, ontevreden als ze was. Producer van het eerste uur Jon Brion die haar eerste twee platen zo fijn had geproduceerd en ook zijn ziel en zaligheid legde in het nieuwe album, kon wieberen. Met Mike Elizondo werden bijna alle songs opnieuw opgenomen. Extraordinary Machines verschijnt dan eindelijk in oktober 2005. En niet iedere fan kon de make-over waarderen. Een soort Rivella-gevoel, met af en toe een raar bijsmaakje.
Zes jaar later. Fiona is flink bezig geweest met muziek maken en optreden. In het voorjaar van 2011 moet haar vierde plaat uitkomen, maar ze is de boel aan het rekken. Het zit al een tijdje niet zo goed in haar hoofd. Eerst wil ze dat platenlabel Epic een andere directeur krijgt (bang als ze is voor commerciële verkwanseling van haar muziek). Ze worstelt vooral met haar geestelijke gezondheid, en ook haar lichaam gaat uiteindelijk flink protesteren. Op 19 juni 2012 wordt The Idler Wheel Is Wiser Than The Driver Of The Screw And Whipping Cords Will Serve You More Than The Ropes Will Ever Do uitgebracht. De meningen zijn verdeeld onder de recensenten. Raar, want ondanks alles is het een krachtige plaat met volwassen teksten.
Daarna duurt het weer even voor er nieuw werk volgt. Ze wordt behandeld voor OCD (angststoornis) en stopt met drinken. Muziek maken met anderen doet ze nog steeds erg graag. Ze zingt een leuk duet met Andrew Bird in het nummer Left Handed Kisses (van zijn fijne schijf Are You Serious). In het najaar van 2019 laat ze weten dat ze bijna klaar is met de opnames voor het nieuwe album. Fetch The Bolt Cutters ziet in april van dit jaar het licht. Het is even wennen bij de eerste draaibeurt. Al tijdens opener I Want You To Love You wordt de luisteraar uitgeprobeerd, maar gaandeweg kom je er achter dat dit een briljante plaat is. Ze geeft zich bloot in erg persoonlijke teksten, waarbij ze zelfs terugkijkt op haar middelbare schooltijd. De muziek gaat van grappig naar agressief en weer terug, zonder dat het ontspoort. Alle dertien tracks werden opgenomen in haar huis in Venice Beach, en het is de eerste keer dat ze van begin tot eind volledig betrokken was bij het opnameproces. Als co-producer voelt het voor haar ook als een artistieke doorbraak. En, anders dan bij haar vorige platen, ook als een therapie voor een hoop van haar geestelijke problemen. Lovende recensies zijn haar deel. Fetch The Bolt Cutters komt in menig jaarlijstje voor. Terecht.
Om haar muziek te leren kennen en te begrijpen, moet je zeker niet bij haar recente werk beginnen. Nee, dan wordt het niks. Pak Tidal er bij, een mooie instapplaat. De single Criminal lokte me voor een luisterbeurt naar de platenzaak. En bij Shadowboxer wist ik genoeg. Heerlijk verpakte eigenzinnigheid. Ik ben na 24 jaar nog steeds verliefd, ondanks haar ups en downs. Maar ze heeft keihard gevochten, en dat moet je koesteren.
