Liquid Liquid – Cavern

In 1986 troonde mijn kunstacademie-vriendin me mee naar een lezing/performance van RAMM:ΣLL:ZΣΣ. Eén van haar docenten had de kans waargenomen om de destijds in kleine kring bekende New Yorkse graffiti kunstenaar uit te nodigen op de Tilburgse academie. Rammellzee oogde schuchter. Geen grofgebekte stoere rapper, maar eerder een wat dromerige filosoof. Hij hield een onbegrijpelijke theoretische beschouwing over de zelf geconstrueerde linguïstische gedachten achter zijn werk. Het geheel kwam op mij over als een bedenksel om een kunsthistorisch sausje over zijn tags te gieten. Toch was ik wel geboeid door het verhaal van straatkunstenaar die salonfähig wordt. Rammellzee paste in dat opzicht goed bij de tijdgeest in een periode waarin ook het werk van zijn plaatsgenoten Keith Haring en Jean-Michel Basquiat zijn weg vond naar hippe kunstgaleries.

In een tijd waarin we stilte op straat ervaren als een bedreiging van ons voortbestaan, komt de levendige uitwisseling van street-art uitingen in het New York van de begin jaren 1980 haast onwerkelijk voor. Het was er destijds niet veilig, lezen we steeds, maar wel goedkoop wonen in de Lower East Side. De vervallen buurt, voldoende ruimte en armoede blijken een recept voor creatieve rijkdom. Een rijkdom die zich bij uitstek op straat manifesteert, die bloeit en groeit in informele bijeenkomsten, die multidisciplinair is, die leeft in lofts, met illegale clubs als voedingsbodem. Kunst met de stad als canvas, de balkons als podium en de gevels als klankkast.

In die omgeving krijgt de punk van rond 1976-1977 (met de club CBGB als focuspunt), vanaf circa 1979 zijn contrapunt in de No Wave. De notie dat punk volstrekt niet vernieuwend is, maar vooral teruggrijpt op rock ‘n ‘roll clichés, vraagt om nieuwe wegen. No Wave artiesten als Teenage Jesus & The Jerks (met Lydia Lunch), Contortions, Swans en Lounge Lizards verkennen deze, met kille, kale ritmes en allerlei vormen van noise. Als thuishonk voor de stroming werpt zich de Mudd Club op, het verbazingwekkende tegengif voor de uptown glitter van Studio 54.

Nu weten we waar Sonic Youth de mosterd haalde. Maar de No Wave ontwikkelt zich ook in een andere, minder bekende richting. Exponenten daarvan zijn onder andere Lizzy Mercier Descloux en Liquid Liquid. Van die laatste band is het minimalistische dansnummer Cavern een klassieker. Bas, marimba, drums, percussie: met alleen die instrumenten ontvouwt zich een boeiend ritmelandschap dat subtiel verschuift en altijd swingt. De zang als uitroep, als oproep tot overgave aan de (verruimde) geest op de dansvloer. Die vloer vond je dan bijvoorbeeld in Club 57, waar DJ Afrika Bambaataa plaatjes draaide. Mogelijk heeft iemand van Sugar Hill Records het nummer daar opgepikt, hetgeen leidde tot White Lines (Don’t Don’t Do It) waarin Melle Mel rapt over een nauwkeurig nagespeelde versie van Cavern. White Lines werd een bescheiden hit (6 weken tipparade in Nederland). 99 Records, het label van Liquid Liquid, liet het er niet bij zitten en klaagde Sugar Hill aan. Ondanks de intimidaties van Sugar Hill – mensen werden bedreigd met machetes – won 99 Records. Maar het was te laat. Sugar Hill Records was failliet, 99 Records kon fluiten naar het geld en ging in 1984 ook ten onder.

De toekomst lag niettemin bij de rap, zoals we weten. Rammellzee en Basquiat brengen in 1983 de rapsingle Beat Bop uit. Een grap, volgens Rammellzee. Maar in de loop van de tijd is de plaat uitgegroeid tot één van de meest gezochte hiphop singles. Vooral vanwege het artwork van Basquiat, maar ook omdat de plaat als invloedrijk geldt voor het werk van Cypress Hill en Beastie Boys.

Het was een virus dat een einde maakte aan het tijdperk van de vrije uitwisseling van street-art disciplines in New York. In de stad wordt AIDS in de loop van de jaren 1980 de belangrijkste doodsoorzaak voor mannen tussen de 15 en 40 jaar. Rond 1985 zijn veel van de genoemde clubs gesloten en gaan de artiesten hun eigen weg in de beeldende kunst en de muziek.