Jacques Brel – Les Marquises

Je kunt niet zeggen dat het overlijden van Jacques Brel in 1978 ontijdig was. De zanger leefde al jaren in geleende tijd, nadat in 1974 bij een operatie z’n linkerlong was verwijderd. Brel voer in de jaren zeventig op z’n zeiljacht Askoy II om de wereld en besloot op Hiva Oa, in de Marquesaseilanden, te blijven. Hier kende niemand hem. Niet dat z’n artsen gelukkig waren met dit verblijf in Frans-Polynesië; de vochtige, hete tropen zouden niet bevorderlijk zijn voor de toch al broze gezondheid van de chansonnier. Brel toonde zich eens te meer de non-conformist.

Brel had tien jaar geen plaat meer gemaakt, maar stond nog wel onder contract. Daarom schreef hij nieuwe chansons tijdens z’n verblijf op Hiva Oa. Hij maakte zeventien nieuwe liedjes, twaalf ervan zouden op z’n laatste elpee verschijnen. Het album werd met tussenpozen opgenomen, maximaal twee liedjes per dag; meer liet de slechte gezondheid van de zanger niet toe. Het is in alles een afscheidsplaat. Nog een laatste trap na aan z’n bekrompen landgenoten in Les F…, een droevig afscheid tussen geliefden op de Parijse luchthaven Orly in het gelijknamige chanson en een eerbetoon aan Jojo, z’n beste vriend die in 1974 was overleden, tevens de naam van het vliegtuigje waarmee hij tussen Hiva Oa en Tahiti vloog. Het bekendste is Voir Un Ami Pleurer, naar het Nederlands vertaald als Een Vriend zien Huilen.

De afsluitende track Les Marquises is m’n favoriet. Een ode aan de eilandengroep waar Hiva Oa deel van uitmaakt. Brel noemt in de tekst Paul Gauguin die, vloekend en tierend over het kolonialisme van z’n vaderland, als een straatarme bohémien eveneens z’n laatste jaren in Frans-Polynesië sleet. Een paar oude, witte paarden neuriën zelfs nog z’n naam.

Quelques vieux chevaux blancs qui fredonnent Gauguin

Niemand maakt zich druk over de dood in Polynesië, zingt Brel, op de Marquesaseilanden praten ze over de dood alsof het een stuk fruit is. De muzikale begeleiding is stemmig, met houtblazers, getokkel op strijkers en een glissando op de harp.

Brel deed geen enkele promotie voor het album. Op de dag dat het album verscheen, vertrok Brel naar de Marquesaseilanden. Een jaar later was hij dood. Brel ligt begraven in Atuona, op Hiva Oa, niet ver van het graf van Gauguin.

Et par manque de brise le temps s’immobilise aux Marquises

Waar geen wind waait, staat de tijd stil. Op de Marquesaseilanden kennen ze geen seizoen, het is er geen winter en geen zomer. Als je toch begraven moet worden, waarom dan niet op een plek waar de tijd stilstaat?