Er zit inmiddels net zo lang tussen 1994 en 2019 als tussen 1994 en 1969. Vijfentwintig jaar. Een (muzikale) generatie. Een tijdsbestek waarin de CD langzaam vervangen werd door het illegaal downloaden van muziek via Napster en Limewire, (of legaal via iTunes). En weer een paar jaar de opkomst van streaming-diensten. Het ironische is ook dat parallel aan de opkomst van streaming-diensten ook het kopen en luisteren van vinyl weer een vlucht heeft genomen. Dus we zijn 25 jaar vooruit en terug in de tijd.
1994. Het jaar dat dEUS haar eerste album uitbracht. De precieze datum is altijd discutabel en zal van land tot land verschillen. Afgaan op de Engelstalige Wikipedia pagina is de datum van release 16 september 1994. En laten we daar dus maar vanuit gaan. Het is zeker geen dertien-in-een-dozijn album. Een album dat rommelig en ongepolijst is, waarin de creativiteit en het lef van twee totaal verschillende muzikanten samenkomen. De creatieve chaos van Stef Kamil en het meer strakke geluid van Tom. Een typisch voorbeeld van 1 + 1 = 3. En misschien nog wel een beetje meer.
Nu 25 jaar later vinden een aantal bloggers het tijd om de balans op te maken, (met weemoed) terug te kijken naar die tijd, persoonlijke anekdotes over albumtracks te delen. En vooruit te kijken. Want na ruim 7 jaar komt er hopelijk snel een nieuw album.
Keuze Guido de Greef: Suds & Soda
De cirkel is rond
Ik heb de eerst tien jaar van m’n leven vrijwel alleen klassieke muziek gehoord. Het was een goedbedoelde actie van m’n ouders, in de hoop dat ze die liefde op hun kinderen konden overbrengen. Aan die hoop kwam subiet een einde aan toen m’n twee oudere zussen ieder een dubbel cassettedeck kregen en de halve Top 40 opnamen. Ik deed mee, maar ruiger dan Roxette en alternatiever dan R.E.M. werd het niet; cassettebandjes met die muziek waren vaste bewoners van m’n knalgele Sony Sports walkman. Voor de rest was ik verslaafd aan MTV, waarbij ik stiekem een hang had naar de hardere muziek.
M’n oudste zus had een leuk, alternatief vriendinnetje. Ze was vijf jaar ouder dan ik, maar ik was altijd blij als ze over de vloer kwam. In tegenstelling tot andere vriendinnen maakte zij een praatje met me. Dat niet alleen, ze had een enorm coole muzieksmaak: Green Day, Jeff Buckley, Nirvana, eigenlijk alles wat een beetje alternatief was. En cool, want dat je mate van coolheid was af te meten aan welke muziek je luisterde, stond voor mij buiten kijf. Needless to say: ik was heimelijk verliefd.
Een keertje stond ze voor de deur, maar was m’n zus niet thuis. Wilde ze niet binnenkomen? We raakten weer aan de praat en, zoals wel vaker, ging het over muziek. Had ik dEUS al gehoord? Dat was goede muziek. Ik werd enthousiast, want ik had het clipje van Suds & Soda op MTV gezien en was omvergeblazen. Geen suffe strijkkwartetten, Klaas Janzoons bewees dat violen ook écht opwindend konden klinken. En dan die zang, die door Tom Barman onverstaanbaar geschreeuwde tekst. Nee, natuurlijk kende ik Suds & Soda. Wilde ze dat liedje niet voor me op een cassettebandje zetten? De rest van het album hoefde van mij niet.
Ze kopieerde Suds & Soda voor me. En als ik het op vol volume op m’n zolderkamertje door de speakers liet schallen straalde de coolheid van de vriendin van m’n zus op mij af. Wel riep het intro dat aan het liedje vooraf ging vragen bij me op. Dat klonk als iemand die aan een radioknop draaide, op zoek naar een Franstalige zender. Hoort erbij, dacht ik.
Jaren later kreeg ik voor het eerst een relatie. Nu ik eraan terugdenk leek m’n eerste vriendin sprekend op die vriendin van m’n oudste zus. Toen ik voor het eerst Sinterklaas met haar familie vierde, kreeg haar oudste broer een cd van dEUS cadeau: The Ideal Crash.
Die relatie liep vrij snel daarna stuk; ik had de symboliek niet in de albumtitel gezien. Maar de cirkel was rond.
Keuze Jeroen Mirck: W.C.S. (First Draft)
Chaos
Het ultieme nummer waar alles in zit dat dEUS maakt tot de unieke band die het rock-idioom herschreef, is toch echt het titelnummer van hun debuutalbum, afgekort tot W.C.S. (First Draft). Spannend, poëtisch en toewerkend naar zo’n kenmerkende climax. Helemaal dEUS. Op het album direct geplaceerd achter de hit Suds & Soda waarmee het album opent, dus op het eerste gezicht een kansloze missie. Toch kan W.C.S. die tweestrijd prima aan.
Net zo vol gekte als de hitsingle, maar bovenal vooral tekstueel uitdagender. De teksten zijn pure poëzie, geïnspireerd door beat poets als Allen Ginsberg, William Burroughs en Jack Kerouac. Het zijn stuk voor stuk prachtige oneliners, maar ze vertellen geen coherent verhaal. Ze zetten een sfeer en grijpen je bij de strot. Soms gezongen, soms gefluisterd, soms geschreeuwd. Daarbij vergeven we de verbale blunder waarbij Tom Barman het woord ‘epigram’ verkeerd uitspreekt.
The Greeks had it carved in a tombstone
‘Epigram’, they said, ‘last tribute to the dead’
Well, the horror, the pain and the alphabet
From A to migraine, from nausea to Z
Het album zit sowieso vol kleine foutjes die niet zijn gecorrigeerd – deels uit budget-overwegingen, deels om de puurheid van de opnames niet te doorbreken. Denk onder meer aan de ontploffende versterker in Hotellounge. Ook dat is typisch dEUS.
Opmerkelijk aan W.C.S. is dat het nummer twee samples bevat. De eerste is onmiskenbaar en met een speciale betekenis: het basloopje aan het begin stamt letterlijk uit Little Umbrellas, een jazzy compositie van Frank Zappa’s klassieker Hot Rats uit 1969. Het is een eerbetoon, want het nummer werd opgenomen op 4 december 1993, de dag dat Zappa overleed. Het nummer bevat naar verluidt verder nog een sample van jazzmuzikant Don Cherry, getiteld Bass Figure for Ballatune.
Dit alles maakt W.C.S. tot veel meer dan een ‘first draft’, want het is een gelaagd meesterwerkje van een jonge band die er vanaf dat eerste album direct stond. De oorspronkelijke bandformatie zou al gauw als een splinterbom uiteenspatten. Doodzonde, maar de extreem eclectische band was in die eerste vorm ook bijna niet bijeen te houden. Later zou het geluid van dEUS iets meer verschuiven naar georganiseerde chaos, maar het meest pure bandgeluid stamt toch echt uit de begintijd, met het toenmalige titelnummer als eigenzinnige basis.
Are you listening, you fool?
You magnificent liar!
Feel free, but don’t feel too comfortable.
Keuze Freek Janssen: Jigsaw You
Zwabberen op een jazzy manier
Net als voor de meeste bloggers hier heeft Worst Case Scenario destijds veel voor mij betekend. En nog steeds eigenlijk. Toen ik ’94-’95 nog voornamelijk naar grunge luisterde, was daar ineens die grillige, rare plaat uit België. Onweerstaanbaar in zijn raarheid. Voor mij was WCS het begin van een lange liefde voor dEUS die nooit meer over is gegaan. De mening dat de band hierna nooit meer hetzelfde niveau heeft gehaald, kan ik dan ook niet onderschrijven. Misschien zijn ze nooit meer zo origineel geweest, true, maar er zijn daarna platen gekomen die net zo goed waren of misschien zelfs beter.
Maar goed, ik moest hier een pleidooi houden voor Jigsaw You, niet voor het album. Jigsaw You is een jazzy adempauze in een verder alle kanten op stuiterende plaat. Je zou kunnen zeggen dat op WCS alle bouwstenen aanwezig waren voor het latere dEUS-werk. En jazz is altijd een belangrijke rol blijven spelen (luister maar eens naar Nine Threads of The Magic Hour).
Daarnaast is Jigsaw You toch een heel typisch dEUS-nummer, omdat het je constant op het verkeerde been zet. Het zwabbert, en dat behoort een goed dEUS-liedjes nu eenmaal te doen. De melodielijn gaat continu trappetje op, trappetje af, terwijl de stemming moeiteloos wisselt tussen melancholie, zwaarmoedigheid en gelatenheid.
Keuze Erwin Tijms: Via
Break My Heart With A Frying Pan
Worst Case Scenario was een belangrijke plaat voor me. Hoewel ik altijd verzot ben geweest op muziek, was ik zo rond ’92-’93 de interesse in actuele muziek verloren. Ik dook voornamelijk het verleden in, naar de Beatles en naar de eerdere albums van andere artiesten die ik al goed vond. Grunge vond ik wel aardig en anders, maar de impact ervan ging op dat moment geheel aan me voorbij. Björk zette in ’93 de deur weer op een kiertje, met haar geheel eigen stijl op haar Debut. En in de loop van 1994 werd mijn interesse verder gewekt door Tori Amos, Blur, Oasis en The Prodigy. Maar dEUS schopte die zomer met de single Suds & Soda en het album Worst Case Scenario de deur keihard in. Wat een heerlijke plaat. Hier moest ik meer van horen. Concertbezoek, festivalbezoek en ook de dEUS-mailing list (het waren de 90’s!) volgden. Erg leuk dus om vijfentwintig jaar en vast duizenden fantastische albums verder eens stil te staan bij de internationale release – de Belgen konden uiteraard al eerder genieten – van dat legendarische album waarmee het bij mij eigenlijk begon.
En dat met Via. De tweede single van het album, qua singles tussen de klassiekers Suds & Soda en Hotellounge (Be The Death Of Me) in. Met die gezinsleden om je heen heb je weinig in te brengen aan tafel. Een prima nummer dus om hier eens onder de aandacht te brengen.
Tekstueel lijkt het niet veel. Het is meer een aanzet tot een liedje dan dat het lijkt op de meer gepolijste, geheel uitgewerkte nummers op het album. In het emotieve Right As Rain of het kwetsbare Secret Hell wordt een stuk meer verteld.
I’m gonna hit it and against the rock, hit it.
I skipped the part about love
I’m gonna hit it and against the clock, hit it
Every minute and against the clock, hit it
Vier zinnen en daar moet je het mee doen. Maak er maar wat van. En oh ja, ergens wordt ook nog steeds Via geroepen. Dat lijkt dan wel weer op het Friday uit Suds & Soda. En roept hij nou I break my heart with a frying pan tussendoor? Het zal dus wel over relaties met wel of geen betekenis dan wel goede afloop voor deze of gene gaan.
Muzikaal is Via veel interessanter. Het lijkt heel rustig te beginnen, lieflijk zelfs. Maar al snel breken de snerpende gitaren door en verschijnt daar een van de leukste hobbelbasloopjes van het album. Dit is dEUS volle bak met de gaspedalen ingedrukt. Uitstekende muzikanten, meesters in de dynamiek van hard en zacht spelen. Brede muzikale interesse, van jazz tot punk. En dat is ook precies de kracht van het hele album. Deze mannen kunnen spelen. Luister naar hoe de vioolaccenten het nummer kracht bijzetten en nog net iets interessanter maken. Bepaald geen klassieke stijl, maar precies genoeg over de lijntjes om geen kakofonie van geluid te worden. Net genoeg gekte. En het motiefje uit het begin komt later ook weer terug, maar dan een stuk harder. Vanwege het tempo deed dit nummer het altijd goed op concerten. En zelfs op de festivals (waarvan Tom Barman een beruchte afkeer had) speelde de band het vol verve. Een ware crowdpleaser. Op die middelste single van het album was het goed springen. Hoog tijd om Via’s stoel eens mooi te versieren, Suds & Soda en Hotellounge even tot stilte te manen en welgemeende aandacht te geven aan dit middelste kind.
Keuze Marjolein van Elteren: Right As Rain
Het nummer is door een jonge Tom Barman geschreven over de dood van zijn vader, die hij naar eigen zeggen al kwijt was voor hij stierf
Eigenlijk is het niet te doen, een favoriet kiezen uit al het moois wat door dEUS gemaakt is, zeker niet omdat ik wat goed te maken heb met dEUS. Het is namelijk zo dat ik in 1996, bij een winkel in Utrecht die al lang niet meer bestaat (Many Colours, Oud Kerkhof 5… voor de Utrechters onder ons) een heel mooi shirt kocht. Een shirt van dEUS, de band kende ik niet maar het artwork was prachtig en daar kocht ik het voor. Ik geloof dat ik ruim een jaar heb rondgelopen met dat shirt voordat ik besloot bij de bieb maar eens een cd te lenen van dat bandje… dEUS. Een jaar lang heb ik ze ook op z’n Hollands ‘deus’ genoemd. Toen ik eenmaal de muziek hoorde was ik verkocht. Het was nog mooier dan het shirt.
Right As Rain is een oud, kort en ingetogen nummer van dEUS. Misschien niet een nummer met een echt herkenbaar dEUS geluid, en ook niet een nummer dat vaak te horen is, maar zo de moeite waard. Het nummer is door een jonge Tom Barman geschreven over de dood van zijn vader, die hij naar eigen zeggen al kwijt was voor hij stierf. Barman’s vader was namelijk 63 jaar ouder dan Tom. Hierover zegt Tom zelf: Als jongetje van tien lag ik te tellen in bed: Mijn vader is nu 73. Als hij nog tien jaar kan leven dan ben ik 20. Sterk genoeg om het zonder hem te kunnen. Uiteindelijk stierf Barmans vader terwijl Tom op een feest in een Antwerpse nachtclub was:
His only advice was that he died
While I did a little dance
From dust to dust the preacher sighted
I did a little cry
De versie van Right As Rain op de EP Zea én het album Worst Case Scenario is live opgenomen in een Antwerp’s café, zonder publiek.
Keuze Martijn Janssen: Let Go
In het oog van de storm
Ik heb al vaker aangegeven dat mijn geschiedenis met dEUS grillig en rafelig is, zowel in een oude battle alsook recentelijk in de Ondergewaardeerde Playlist podcast op KINK.nl. Wellicht dat daarom hun grillige en rafelige muziek mij ook zo weet te raken. Maar ik weet ook dat, na de hele tijd te zijn uitgedaagd, ik weer sterk de behoefte heb aan rust in mijn hoofd. Voordat de gekte en spanning ook kortsluiting in mijn hoofd veroorzaakt probeer ik weer reset-knop te vinden.
Wellicht dat ik daarom altijd werd geraakt door Let Go. Ingeklemd tussen de uitbundigheid van Via en voordat Mute weer op volle oorlogssterkte doorging was daar een kleine oase van rust. De diepere redenen van het nummer ken ik niet, wat de tekst betekent evenmin. Maar dat maakt niet uit, want als ik het nummer hoor dan weet ik het tóch. Ik heb het in ieder geval altijd opgevat als een aansporing om de blik omhoog te houden en verder te gaan.
Please don’t break your head
Look around instead
Let go
Muzikaal is het een verstild miniatuurtje. Gitaren worden zachtjes aangeslagen, drums zijn niet te vinden. Toch gebeurt er voldoende in het nummer om, hoewel misschien niet spannend, in ieder geval wel de aandacht erbij te houden. Je kan even op adem komen.
Trouwens, ik kan me voorstellen dat er lezers zijn die denken, Waar heeft die Martijn het over? Dit nummer staat helemaal niet op Worst Case Scenario, dat ik hier in de kast heb staan! Dat kan kloppen, want het nummer was oorspronkelijk alleen te vinden op de eerste uitgave op het onafhankelijke Bang! label. Toen het album opnieuw werd uitgebracht door Island kwam dit nummer helaas te vervallen. Right As Rain en Great American Nude, beiden van de eerste dEUS EP Zea, kwamen ervoor in de plaats. Let Go is nu te vinden op de bonus CD van de heruitgave van Worst Case Scenario uit 2009.
Keuze Martijn Vet: Mute
Reclame
Zo overdonderend, zo dwars, zo broeierig en zo goed als op het debuutalbum zou het nooit meer worden. Suds & Soda en Hotellounge waren de ‘hits’. Mute dook tot mijn verbijstering later nog eens op in een tv-reclame, maar ik kan me niet herinneren het ooit op de radio te hebben gehoord.
Keuze Marco Groen: Hotellounge (Be The Death Of Me)
Verwonde zielen
Elke zichzelf respecterende muziekliefhebber kan eigenlijk gewoon niet om het debuutalbum van onze Vlaamse vrienden van dEUS heen. In de optiek van velen dan ook meteen het beste werk dat Tom Barman en zijn kameraden hebben voortgebracht. Ook in de ogen des schrijver van dit stuk meteen het punt dat ze eigenlijk, op wat voor manier dan ook, nooit meer muziek hadden moeten maken. Dan waren ze namelijk gelijk goden geweest. Onsterfelijk en legendarisch. In dat geval zou de bandnaam volkomen accuraat geweest zijn.
Helaas voor de nummer 65 van de Grootste Belg (aller tijden) hebben ze die status nooit gehaald, wat mijn inziens voornamelijk te wijten valt aan het tweede album en waar ik hier verder geen woord aan vuil zal maken. We gaan ons focussen op dingen die wél op je gevoel inhakken. Dingen zoals het nummer dat geschreven werd door Tom Barman en Rudy Trouvé. De man die tevens een beetje naam maakte als kunstschilder, want sommige mensen kunnen nu eenmaal alles. Trouvé zat net lang genoeg bij de band om mee te werken aan een van zijn grootste kunststukken: Hotellounge (Be The Death O Me). Een nummer dat je hele wezen opzuigt en je als het ware meeneemt op een reis door het gestoorde brein van iemand als Dalí. Ook een kunstschilder trouwens. De reis zelf is er een van mistroostigheid op een wijze die waarschijnlijk het beste te beschrijven valt door iemand als Dmitri Verhulst. Het nummer lijkt namelijk te gaan over een troosteloos bezoek aan een prostituée, waarbij het opvalt dat het grootste deel vanuit het perspectief van de dame van lichte zeden wordt bekeken. Iemand die een vreugdeloos pad heeft gekozen naar een beter leven, maar ondertussen alles aan dat pad kleeft (de omgeving, de klanten) met afkeer beziet. Het enige vreugdevolle in het nummer is dat de vrouw in de stem van de Amerikaanse singer/songwriter Ricky Lee Jones een lichtpuntje ziet. Deze zangeres kennen we natuurlijk allemaal van het hitje Chuck E’s In Love.
Tussen de waanzin van het nummer door is duidelijk te horen hoe de versterker van Trouvé naar de vaantjes gaat. De keuze om dit niet naderhand op te kuisen is er eentje uit de categorie I’ve got blisters on my fingers: het is goed omdat het zo hoort. De subtitel (Be The Death Of Me) is overigens afkomstig het nummer Heroin van The Velvet Underground en een rare Duitse vrouw. Het is (mij) niet helemaal duidelijk wat Barman, Trouvé, Janzoons, de Borgher en ons Kamil hiermee bedoelden. Laatstgenoemde verliet de band na het uitkomen van In A Bar, Under The Sea om zich te gaan toeleggen op zijn eigen geesteskindjes Zita Swoon, nadat hij al eerder verantwoordelijk was voor Moondog jr. Trouvé verliet de band al eerder, Jules de Borghere was iets hardnekkiger.
Vreemd genoeg was Hotellounge slechts een zeer klein hitje en is in de Top 2000 van Radio 2 nooit hoger geëindigd dan een beschamende 1669ste plaats. In onze eigen Snob 2000 werd het werk met een plekje op nummer 180 een stuk beter beloond. En zo heurt het ook.
Keuze Henk Tijdink: Secret Hell
Deurtje
Hoe goed kennen mensen je eigenlijk? Mensen die dicht bij je staan. Goede vrienden. En hoe goed ken je jezelf eigenlijk? Wat zijn je grootste angsten? Ben je oprecht gelukkig met wat je doet? Wat voel je daadwerkelijk? Wat zien anderen wanneer je het dunne laagje vernis van ‘schone schijn’ weg schraapt en je je kwetsbaarheid laat zien?
De laatste jaren ben ik de kracht van kwetsbaarheid gaan zien. En af en toe maak ik een luikje open en durf ik mijn kwetsbaarheid te laten zien. Inmiddels heb ik wel geleerd dat je met hard werken, veel lachen en geïnteresseerd zijn in de medemens, je anderen prima voor de gek kan houden. En inmiddels heb ik ook wel geleerd dat je dat niet eeuwig volhoudt.
Secret Hell is een liedje waarvan de betekenis voor mij pas de laatste jaren duidelijker is geworden. Het is een zeer intiem nummer van Tom Barman. Het heeft daarom ook lang geduurd voor het live gespeeld werd.
Toen ik nog slechts 16 jaren oud was – waar blijft de tijd – vond ik het niet zo’n bijzondere track, hoewel ik die drievoudige rijm al wel mooi vond.
You know well
Just never tell
If someones got a secret hell
Maar de inhoud van het nummer…. Pfff. Met het vorderen van de jaren ben ik er wel achter dat ieder mens een eigen ‘secret hell’ heeft. De waan van de dag speelt soms een wedstrijdje met mijn gedachten en gevoelens. Soms wint de een, soms wint de ander. En vaak is het remise. Die ‘secret hell’ is vaak onzichtbaar, soms ver weg, maar zal nooit helemaal verdwijnen.
Bram Vermeulen schreef al in ‘Een doodgewone jongen’ is de kunst van het je staande houden in de maatschappij heel eenvoudig: Je moet net zo doen alsof je gewoon doet. Tom Barman zegt eigenlijk hetzelfde. Gewoon zijn is het onderdrukken en verstoppen van een deel van jezelf. Het deel waar je diepste angsten zitten.
So don’t I only scare myself?
So don’t I only scare myself?
So don’t I only scare myself?
So don’t I only scare myself?
Nawoord: Vlak voor de zomer hebben wij, in het kader van de Ondergewaardeerde Playlist, samen met KINK.nl een podcast gemaakt over de ongewaardeerde liedjes van dEUS. Het werd een uitgebreide rondreis door het oeuvre van de band. Wij vonden daarbij zeker leuk om te zien dat deze podcast ook door de band zelf werd gepromoot via de sociale media.
[polldaddy poll=10409677]
