Het is bijna niet te geloven dat het jaarlijkse muzikale gedrocht dat The Passion heet ooit is gestart als een machtig muzikaal idee. Het op BBC Three uitgezonden The Manchester Passion was in 2006 een TV-evenement waarin het verhaal van de laatste uren van Jezus werden verteld aan de hand van liedjes uit de Manchester scene. Joy Division’s Love Will Tear Us Apart als soundtrack bij het laatste avondmaal werkt prima. De door Tim Booth van de band James gespeelde Judas, die na zijn verraad met een blik bier in de hand The Smiths’ Heaven Knows I’m Miserable Now zingt fantastisch gevonden. Oasis, Happy Mondays, Buzzcocks, Robbie Williams, ze gebruiken hier het volledige muzikale spectrum dat Manchester te bieden heeft, met als klapper The Stone Roses’ I Am The Resurrection.
Een paar jaar later nam de EO het idee vrij letterlijk over, maar het Manchester-origineel is toch is toch behoorlijk andere koek dan de Nederlandse versie. Daarvoor worden ogenschijnlijk ieder jaar de verzamelde werken van Bløf, Borsato en Boeijen voor omgekeerd. Goed, het is een kijkcijferkanon waarvoor vanavond weer miljoenen aan de buis gekluisterd zitten. En sommige liedjes zijn ook echt mooi, maar zou het niet mooi zijn als men voor de The Passion eens uit het zelfopgelegde Nederlandstalige kader zou stappen? Kom eens met een alternatieve versie van het paasverhaal. The Passion met liedjes die daadwerkelijk over de laatste dagen van Jezus gaan, in plaats van Nederlandstalige teksten er met de haren bij te slepen.
Wat volgt is vooral een eerste aanzet, een idee hoe dat zou moeten of kunnen klinken. Of de liedjes ondergewaardeerd zijn, laat ik in deze even in het midden. Meestal niet namelijk, al zullen sommige luisteraars wellicht nooit de link met Jezus of de bijbel hebben gelegd.
Laten we beginnen bij de intocht in Jeruzalem. Jezus en zijn volgelingen veroorzaken een dusdanige ophef, dat ze een gevaar voor de gevestigde orde worden. Eerst dacht ik om hier I Would Die 4 U van Prince & The Revolution te plaatsen. Een uitermate religieuze track, gezongen vanuit het oogpunt van de Messias. No need to worry, no need to cry, I’m your messiah and you’re the reason why, zo klinkt het. I’m not a human, I am a dove, I’m your conscious I am love. All I really need is to know that U believe. Tegelijk mist het nummer de kracht om een op handen zijnde revolte te illustreren en dat is toch wat men in The Passion wil bereiken. Dus kom je al snel bij het veel dwingender Are You Gonna Go My Way van Lenny Kravitz uit. Eveneens volledig vanuit het oogpunt van Jezus gezongen.
I was born long ago, I am the chosen I’m the one!
I have come to save the day, and I won’t leave until I’m done!
Kijk, dát is de onruststoker die je als gevestigde orde uit de weg wil ruimen.
Door naar het laatste avondmaal. Jezus zit met zijn discipelen brood te eten en wijn te drinken. Hij voorspelt dat één van zijn naasten hem ergens in de komende 24 uur zal verraden en de anderen hem zullen afvallen. Er is maar één nummer dat hierbij past en dat is Until The End Of The World van U2. Gezongen vanuit het oogpunt van verrader Judas Iscariot is het nummer van U2 een vrij letterlijke weerslag van wat zich volgens de bijbel heeft afgespeeld. We ate the food, we drank the wine, everybody having a good time, aldus Judas, die Jezus maar vindt zaniken.
Except you. You were talking about the end of the world.
Het nummer loopt inhoudelijk wat op de zaken vooruit, want het verraad zit er ook al in verwerkt (In the garden I was playing the tart, I kissed your lips and broke your heart) en het onvermijdelijke moment dat Judas wordt verscheurd door zijn acties (Waves of regret and waves of joy, I reached out for the one I tried to destroy). Ik vind het een prachtig nummer van U2, zeker omdat het uitkwam in een periode dat Bono nog weleens werd verweten dat hij zich als een soort Jezus gedroeg. Hier zoekt hij opzichtig de andere kant van het spectrum op.
Na het laatste avondmaal verplaatsen Jezus en zijn discipelen zich naar de olijftuin van Getsemane. Hier vallen de discipelen in slaap. Dat krijg je als je teveel wijn drinkt en er niks substantieels qua voedsel tegenover zet. Onderwijl slaat Jezus in de angst om wat komen gaat aan het bidden. Het mooiste nummer daarover is Gethsemane (I Only Want to Say) uit de musical Jesus Christ Superstar. Maar dat telt niet vind ik, dan kan je die hele musical hier gebruiken. En hoewel de oerversie door Deep Purple-frontman Ian Gillan fantastisch is, heeft dit nummer voor mij ook afgedaan door de hoogst irritante TV-reclame over de huidige reeks opvoeringen in AFAS Live, waarin film-Jezus Ted Neeley met de uithaal uit dit nummer het beeldscherm van menig tv doet barsten.
Nee, dan laat ik liever Trent Reznor aan het woord. Terrible Lie van zijn Nine Inch Nails gaat nog een stap verder dan de openlijke twijfel aan Gods plan in Gethsemane (I Only Want to Say). Hier stoomt de woede en frustratie de speakers uit. Waarom ik!? Waarom doe je mij dit aan?! Heb ik je niet genoeg gegeven!? Volgens de overlevering zweette Jezus bloeddruppels op dit moment, zelfs dat zit in de tekst verwerkt.
You made me throw it all away, my morals left to decay
How many you betray you’ve taken everything
My head is filled with disease, my skin is begging you please
I’m on my hands and knees, I want so much to believe
Drama dus in die olijftuin en om het erger te maken. And he was praying for his life, zo zingt PJ Harvey daar over in het onheilspellende The Garden. Eerlijk is eerlijk, dit nummer zou ook kunnen gaan over een ontmoetingsplek in de bosjes waar mannen heen gaan voor vluchtig seksueel contact (Won’t you come and be my lover, let me give you a little kiss. And he came knelt down before him, and fell upon his knees…) maar in een andere setting zou het ook heel mooi kunnen passen. Want tijdens Jezus’ bidden komt Judas Iscariot de olijftuin in, met in zijn kielzog een troep soldaten en tempeldienaars. Door Jezus te kussen wijst hij aan wie te arresteren.
And there was trouble, taking place…
Trouble, taking place
Na zijn arrestatie wordt Jezus voor het Sanhedrin gebracht, waar hogepriester Kajafas hem verhoort. Jezus wordt wegens godslastering veroordeeld en de hamvraag in het verhoor is vooral wie of wat Jezus nu is. De zoon van God? Gewoon een mens? Hij laat het zelf in het midden in en dat is genoeg reden voor veroordeling. De ‘wie ben je’ vraag staat ook centraal in het fraaie If There Is A God van Smashing Pumpkins.
Who are you this time?
Are you one of us flying blind?
Because we’re down here throwing stones
While you’re so far from home
Nog even los van die vraag die centraal staat, dit nummer hoort eigenlijk alleen al in deze alternatieve versie van The Passion thuis vanwege de openingszin…
Onderwijl wordt de gevangen genomen Jezus door discipel Petrus verloochend. Had eigenlijk ook nog wel een ander liedje van The Smashing Pumpkins bij gepast, Jesus Is The Sun. Maar we moeten door… de setting verplaatst zich richting de Romeinse procurator Pontius Pilatus. Die moet de boel koest houden en volgde daarom doorgaans het advies van Kajafas, die in het geval Jezus van Nazareth de doodstraf eiste wegens godslastering. Pilates weet echter niet zo heel goed wat hij aanmoet met deze Koning Der Joden.
Volgens de Bijbelse evangeliën was het gratie verlenen aan een ter dood veroordeelde een jaarlijks terugkerende gebeurtenis die Pilatus in Jeruzalem rond feestdag Pascha had ingesteld. Jezus wordt voor de menigte gebracht samen met moordenaar Barabbas. Het volk mag kiezen, Pilates wast zijn handen in onschuld.
Hier wordt in The Passion al jaren Zwart Wit van Frank Boeijen Groep opgevoerd. Prachtnummer, maar de setting zou juist moeten kolken van emotie. Het volk brult. Opgehitst door de hogepriesters kiest men massaal voor de vrijlating van Barabbas. Hoewel verre van evangelisch bedoeld en eerder als metafoor werkend, sluit het woest kolkende Eulogy van Tool perfect aan.
To ascend you must die.
You must be crucified.
For our sins and our lies.
Goodbye…
Jezus wordt afgevoerd en gemarteld. Wie de film The Passion Of The Christ heeft gezien, zal met name de geseling nog op het netvlies staan. Regisseur Mel Gibson heeft er bijna een religieuze snuff-movie van gemaakt. Terwijl de Bijbel er behalve de melding van de geseling en het op zijn hoofd plaatsen van een doornenkroon vrij snel overheen stapt.
Hier wordt Jezus van al zijn menselijkheid ontdaan, waarna hij een kruis in zijn armen gedrukt krijgt om aan zijn laatste tocht naar executieplaats Golgotha te beginnen. Met Mark Lanegan op zang komt dat in het spookachtige Jesus Of Nothing van Soulsavers fraai tot uiting.
On my way, going out of my head.
My trail’s nearly ended…
Binnen The Passion is er op dit moment altijd ruimte voor een liedje vanuit het oogpunt van Jezus’ moeder Maria. Toch wil ik dat in deze versie door een man laten zingen. Bruce Springsteen bezingt in Jesus Was An Only Son heel mooi hoe moeilijk het voor een moeder moet zijn om haar zoon te zien volharden in zijn keuzes. Om daar uiteindelijk de ultieme prijs voor te moeten betalen.
Well Jesus kissed his mother’s hands
Whispered, ‘Mother, still your tears,
For remember the soul of the universe
Willed a world and it appeared
Kruisiging moet een uitermate pijnlijke aangelegenheid zijn geweest. Spijkers door je ledematen, omhoog gehesen worden en verder geen steun. Als je instinctief je pijnlijke polsen en armen wil ontlasten, schiet de pijn van de nagels in je voeten door je lijf en andersom. Al spartelend in die houding stierven veroordeelden in die dagen een nare verstikkingsdood. Er is maar één nummer waarin de doodskreet van Jezus authentiek klinkt, dat is het hysterische Chop Suey! van System Of A Down. In de track worden de laatste woorden van Jezus vrij letterlijk gebracht:
Father into your hands I commend my spirit.
Father in your hands…
Why have you forsaken me
Het eerste deel is volgens het evangelie van Lucas het laatste wat de stervende Jezus zei. Het tweede deel is de vertaling van‘Eloï, Eloï, lama sabachtani (Mijn God, mijn God, waarom hebt Gij Mij verlaten). Volgens de evangeliën van Mattheüs en Marcus is wat Jezus uitschreeuwde. Chop Suey! gaat vooral over een ‘kijk mij eens’ zelfmoordpoging (I don’t think you trust in my self righteous suicide). De Christelijke symboliek in het nummer doet je tevens nadenken. Is die hele volksoproer in Judea en Jeruzalem, uitmondend in de kruisiging waardoor we ruim tweeduizend jaar later nog steeds een minivakantie hebben, geen uit de hand gelopen martelaarschap is geweest? In plaats van een door God geregisseerde slachtpartij?
Het is en blijft bijzonder dat een verhaal van ruim tweeduizend jaar oud de wereld blijft bezighouden en ook populaire cultuur blijft beïnvloeden. Of we het als waarheid aan moeten nemen, is een tweede. Maar het concept dat een mens bereid was te sterven om zo de rest van de mensheid te redden, blijft voor velen inspirerend.
Omdat ik niet begonnen ben met Prince, kan ik wel mooi eindigen en dat doe ik niet met inkoppertje The Cross. Wel met een nummer dat werd opgenomen toen de hele Amerikaanse muziekwereld zich als Jezus begon te gedragen door met We Are The World de mensen in Afrika te willen redden. Prince voelde zich niet op zijn plek in die massa beroemdheden en nam voor het We Are The World-album samen met bandgenoten Wendy en Lisa en nummer over juist de overkoepelende boodschap van het lijdensverhaal en wat perfect en alternatieve versie van The Passion zou kunnen eindigen: 4 the Tears in Your Eyes. Welke omroep durft het aan?
Long ago there was a man
Changed stone to bread with one touch of his hand
He made the blind see and the dumb understand
He died for the tears in your eyes, your eyes
