Battle: liedjes die nooit een studioalbum haalden

B-kantjes, bootlegs, demo-versies. Liedjes die live zijn gespeeld, maar nooit opgenomen.

Het zijn de échte fans die liedjes omarmen die nooit een studioalbum hebben gehaald. Fans die zich zo erg verdiepen in het oeuvre van een artiest, dat ze ook deze liedjes in hun hart sluiten. En daarom is dit de Ultieme Ondergewaardeerde Battle – met hoofdletters inderdaad.

Deze bloemlezing is anders dan andere battles. De lijst kan en zal nooit volledig kan zijn en daarom kunnen we hem niet afsluiten met een stemronde. Het is een levend overzicht dat altijd aangevuld kan worden, ook na vandaag. Bijdrages mogen worden gemaild. Heb je wel een liedje dat je onder de aandacht wilt brengen, maar je wilt er niet over schrijven? Voeg hem dan toen aan deze open Spotify-lijst.

De voorwaarden zijn simpel. Het liedje:

• Heeft nooit op de eerste release van een studioalbum gestaan. Latere re-issues met toegevoegde tracks tellen niet
• Mag wel op een verzamelalbum hebben gestaan van B-sides en zeldzame tracks
• Heeft nooit op een soundtrack van een film gestaan
• Is nooit een single geweest

Mocht je nog denken dat we alleen over rock schrijven: twee (2!) bloggers kiezen dit keer voor een liedje van Madonna!

Keuze Eric van den Kieboom: Fleetwood Mac – Silver Springs (1977)

Want er mochten maar drie Stevie Nicks-nummers op Rumours

Het moet 1976 zijn geweest, dat Stevie Nicks rijdende over een of andere highway in de VS de afslag Silver Springs Maryland zag. Ze vond het zo’n mooie naam dat ze besloot er een liedje over te schrijven. Ook dit lied gaat over Lyndsey Buckingham, toen al niet meer haar geliefde. You could be my Silver Springs, maar het mocht niet meer zo zijn.

Wat wel bleef was dus een schitterend nummer, dat tot overmaat van ramp niet op Rumours terecht kwam. De reden zou nu belachelijk klinken: het nummer was gewoon te lang. Het was in de tijd dat een LP-helft zo rond de twintig minuten moest duren  -althans, volgens de platenmaatschappijen, er kon echt wel meer op.

Inkorten was geen optie voor Stevie: ”Dat is hetzelfde als een boek schrijven en er dan een stel bladzijden uitscheuren”, zei ze. Op een parkeerplaats werd door Mick Fleetwood verteld dat Silver Springs niet op het album kwam en I Don’t Wanna Know wel en of Stevie dat even opnieuw wou inzingen. De deal was namelijk dat er drie nummers van haar op het album zouden komen. Silver Springs werd als B-kantje weggestopt op Go Your Own Way.

In 1990 was het voor Stevie zelfs reden om de band te verlaten, want zij wou het op haar Best Of-verzamelalbum Timespace hebben, maar dat mocht niet van Mick. Jaren later kwam het opnieuw in de belangstelling. Silver Springs werd toen voor de The Dance-tournee in een iets korter jasje werd gestoken.

Wat bleek? De oorspronkelijke 6’07 had wel wat korter gekund, want aan kracht had het niets ingeboet.

Keuze Edgar Kruize: Prince – 17 Days (1984)

In zijn creatieve periode (’83-’86) waren de B-kantjes vaak net zo goed als de singles

In 1993 verscheen de kloeke verzamelaar The Hits/The B-Sides van Prince. Een driedubbelaar die eens te meer bewees wat eigenlijk iedereen allang wist. De B-kantjes die Prince wegstopte op singles waren in zijn creatieve piekperiode (1983-1986 ruwweg) veelal net zo goed of zelfs beter dan de A-kant.

Welke te kiezen? Het opwindende Erotic City? Funky rampestamper Shockadelica? Het hartverscheurende Another Lonely Christmas? De lieflijke pop van She’s Always In My Hair? Allemaal behoorlijk briljant en nooit op album uitgebracht. Doe een maar greep en dan – in hemelsnaam – maar kiezen voor 17 Days. Een nummer dat makkelijk op een Prince-album had kunnen staan en daar een onbetwist hoogtepunt had kunnen zijn. Maar het is weggestopt als B-kantje van When Doves Cry. Tegen zo’n magistrale A-kant is niet op te boksen natuurlijk. Veel mensen zullen hun plakje vinyl niet eens hebben omgedraaid. En dat maakt 17 Days behoorlijk ondergewaardeerd. Niet in het minst omdat het zeker zo sterk is als de A-kant.

Het nummer was aanvankelijk bedoeld voor Vanity 6 (en later Apollonia 6) en werd aanvankelijk opgenomen met Brenda Bennett (de blanke dame uit beide lingerietrio’s) op zang. In januari 1984 werd de track opnieuw opgenomen, ditmaal met behulp van Wendy & Lisa. Daar A-kant When Doves Cry de eerste single van het Purple Rain-album was (min of meer een ‘afterthought’, het nummer is in de gelijknamige film in geen velden of wegen te bekennen) en dat nummer volledig aan Prince werd toegeschreven, is 17 Days officieel de eerste track die onder de vlag ‘Prince and the Revolution’ werd uitgebracht.

De track koppelt het kenmerkende en uitermate dansbare jaren ’80-geluid van Prince aan een tekst vol hartezeer. Opvallend is dat uit die tekst blijkt dat het nummer eigenlijk ook eigenlijk nooit voor Prince zelf bedoeld was. De hoofdpersoon mijmert in de track over zijn liefje die al zeventien dagen en nachten bij ‘m weg is en waarschijnlijk nu met een ander ligt te vozen. Waarbinnen de zinsnede but all I’ve got is two cigarettes/ and this broken heart of mine zit verwerkt. Prince is geen roker (niet in het openbaar tenminste) en laat zich in zijn teksten doorgaans nooit uit over het eigen gebruik van dergelijke genotsmiddelen. Neemt niet weg dat ook het ‘in karakter’ zingen hem prima af gaat. 17 Days is ondanks de inmiddels wat gedateerde productie nog altijd een perfecte popsingle.

Ondanks dat het nooit een single en al helemaal geen albumtrack was.

Keuze Freek Janssen: Guns N’ Roses – Crash Diet (1989)

Mocht van Slash niet op Use Your Illusion, want hij had het niet geschreven of ingespeeld

Het moet ergens begin jaren negentig zijn geweest. Mijn zeven jaar oudere broer mag wel al naar Pinkpop (de lucky bastard). En omdat ik later die maand jarig ben, koopt hij daar een cassettebandje voor me met demoversies en bootlegs van Guns N’ Roses.

Crash Diet viel me meteen al op en is het enige liedje dat me is bijgebleven van dat bandje. Hoe belabberd de kwaliteit van de opname ook is, je hoort dat hier in potentie één van de beste GNR-nummers is opgenomen.

De reden waarom de track nooit Use Your Illusion heeft gehaald, is typisch voor Guns N’ Roses. De ruzies tussen Axl Rose en Slash zorgden ervoor dat de bezetting van de band constant wijzigde. Crash Diet is geschreven door West Arkeen, een van de gitaristen die een beetje rondom heen cirkelden. Een andere gitarist, Zack Wylde, speelde op deze demo de lead gitaar.

Wie de cd-boekjes van Use Your Illusion I en II heeft bekeken, zal gniffelen om de credits die uitgebreid bij elk nummer zijn vermeld. De tekst is van Axl, de muziek van Izzy en Slash, de bas is van Duff, enzovoorts.

De band was gewoon één grote politieke rotzooi, waarin bandleden elkaar het licht in de ogen niet gunden. Dus no way dat Slash een liedje dat was geschreven door een andere gitarist en ingespeeld door nóg een andere zou tolereren op Use Your Illusion.

https://www.youtube.com/watch?v=yx0BZ-f5aVA

Keuze Robert Arnold: Madonna – Guilty By Association (1996)

Ze werkte wel vaker samen met haar zwager, maar nooit werd het zo mooi

Wow, Madonna in de ondergewaardeerde liedjes-battle, kan dat?

In 1996 nam Madonna een liedje op ten bate van het Victoria Williams’s Sweet Relief, een organisatie die zich bezighoudt met het ondersteunen van lichamelijk gehandicapte muzikanten. Zij deed dat samen met andere bekende muzikanten door liedjes van de Amerikaanse componist en singer-songwriter Vic Chesnutt te coveren. Chesnutt was zelf deels verlamd na een auto-ongeluk op z’n achttiende (Chesnutt overleed in 2009 na een overdosis spierverslappers).

Het liedje wat Madonna coverde was Guilty By Association, een nummer bedoeld als duet, getuige de samenwerking van Chesnutt met Michael Stipe op het origineel.

Madonna nam het duet op met Joe Henry, een Amerikaans singer- songwriter, gitarist en producer. Wat Joe Henry echter het meest kwalificeerde voor dit duet was het feit dat hij met de zus van Madonna is getrouwd. Het bijzondere aan deze samenwerking is toch wel dat Madonna’s stem ondergeschikt lijkt aan die van Joe Henry (althans in dit liedje). En dat zijn we niet gewend van Madonna.

Het grote publiek zal deze samenwerking zijn ontgaan, maar Madonna en haar schoonbroer gingen vaker samenwerken. Zo verbouwde Madge Henry’s Stop  – tot Don’t Tell Me (wie doet hier wie een gunst?). En volgens Wikipedia werkten ze ook nog samen op Madonna’s Jump van Confessions on a Dancefloor, Devil Wouldn’t Recognize You van Hard Candy en Falling Free van MDNA. Albums die wij uiteraard allemaal grijs hebben gedraaid.

Toch lijkt het me sterk dat deze liederen het prachtige Guilty By Association overtreffen. Maar dat zal waarschijnlijk wel met de componist van het liedje te maken hebben.

Keuze Rob Gommans: Madonna – Has To Be (1998)

Een soort oog in de orkaan die Ray Of Light heet – maar daar mochten maar dertien liedjes op staan

Tegenwoordig haalt ze vaker de publiciteit met het showen van haar doorgefitnesste derrière tijdens concerten dan met de nieuwe muziek die ze maakt. Maar er was een tijd dat publiek en critici reikhalzend uitkeken naar een nieuw album van Madonna. Ray Of Light (1998) was er zo een, en het is nog steeds terug te vinden in menig ‘beste albums aller tijden’-lijstje.

Het was de eerste keer dat Madonna muzikáál een nieuwe weg insloeg. De jaren ervoor was ze wel bekend komen te staan als iemand die zich elk jaar opnieuw uitvond, maar dat zat ‘m vooral in de keuzes zwart of peroxidehaar en wel of geen punt-bh. Met Ray Of Light veranderde dat: hier durfde een gevestigde popster af te stappen van haar vaste, mainstream hitgeluid en iets nieuws te proberen.

Daarvoor had ze wel de hulp van een toen nog onbekende Britse producer nodig: William Orbit. Een Brian Eno-achtig figuur: eerst in wat bandjes gezeten, en zich daarna vooral bezig gehouden met ambient-experimenten. Totdat Madonna belde dus. Het resultaat van hun samenwerking: alsof een chantende Maddy in een UFO was geland op het centrale plein van New Delhi. Een briljante combinatie van bliepende elektronica, stuwende ritmes, Bollywood-samples en Madonna die zich met haar fris getrainde stembanden waagde aan teksten over het moederschap, de duistere kant van de roem en, jaja: de kaballah. Want ze was nogal bezig met het bestuderen van die joodse filosofie. Inclusief rode armbandjes, een nieuwe naam (Esther) en talloze bezoekjes aan het kaballah-center, samen met collega’s Britney en Demi.

Hartstikke leuk allemaal, maar laat nou net ‘13’ een soort moeder-aller-getallen zijn binnen de kaballah. Dus werd het een probleem dat La Ciccione en Orbit veertien tracks klaar hadden voor Ray of Light. Eén zou er af moeten vallen, omdat de zangeres ongetwijfeld vreesde dat Barbra of Ashton haar voortaan met de nek aan zou kijken na dat soort heiligschennis. En zo moest Has To Be het ontgelden. En dat is eeuwig jammer. Het zou namelijk het sleutelnummer van het album zijn geweest, zowel muzikaal als tekstueel.

Zelden liet Maddy zo bij zich naar binnen kijken (nou ja, misschien in haar boek Sex ook, maar dan anders). Het ergste wat haar kan overkomen lijkt gebeurd te zijn: ze heeft geen invloed op een situatie. How the gods above could be so unfair. Nogal atypisch voor iemand met zo’n groot vertrouwen in haar eigen kunnen (If you want the job done right, do it yourself). Maar in plaats van woede klinkt er berusting door, misschien wel tegen de klippen op: I know there’s someone out there, waiting for me. (…) there just has to be.

William Orbit drapeert er zijn bliepjes, langsvliegende geluidjes en haperende beats omheen. Het resultaat is het meest naakte nummer van de Ray Of Light-sessies (en nee, niet zoals in dat eerder genoemde boek). Has To Be is de kern waar de andere dertien nummers omheen draaien. Een soort oog in een orkaan van wierook. Zonde dus, dat uitgerekend dat nummer van het album is weggelaten, terwijl bijvoorbeeld het slaapverwekkende To Have And Not To Hold de selectie wel overleefd heeft. Terugdraaien kunnen we het niet meer, net zo min als we kunnen verwachten dat Madonna nog ooit een album van deze kwaliteit uitbrengt.

Keuze Roel Kramer: R.E.M. – Fascinating (2001)

Het refrein kan zich meten met God Only Knows, maar het kwam nooit op Reveal terecht

Give me your love

And I’ll give you the perfect lovesong
With a devine Beatles bassline

And a big ol’ Beach Boy sound

Keuze Stefan Koopmanschap: Live – Purifier (2008)

Nog één keer pieken voordat de band uit elkaar valt

We schrijven juni en juli 2008: Live staat twee avonden in de Paradiso in Amsterdam om opnames te maken voor een later uit te brengen live-album en DVD. De eerste avond zou gericht zijn op publieksshots, en de tweede avond op opnames van de band. Ik was er beide avonden en heb de heren nog nooit zo strak zien spelen. En toch was het anders dan alle andere concerten die ik van Live heb gezien: Er was geen echte chemie op het podium, zelfs een duidelijke spanning. Een spanning die zicht later uitte in zanger Ed Kowalczyk die al dan niet vrijwilliger uit de band stapte, moddergooien op Twitter tussen met name Kowalczyk en gitarist Chad Taylor, en uiteindelijk een rechtszaak over een aantal niet nader te noemen naaistreken van Kowalczyk tegenover de rest van de band. Ondanks al die spanning bleken de opnames bijzonder fijn.

Mogelijk gerelateerd aan de spanning besloot de platenmaatschappij dat een album met alleen de bekende hits te weinig potentie tot verkoop had. Dus, zoals platenlabels helaas wel vaker doen, werden de live opnames aangevuld met een tweetal studiotracks. Toen het album uitkwam bleek dat één van de twee tracks, Forever, doorkabbelde op de saaie tour die Live in de laatste paar albums voor dit live album al hadden ingezet. Het andere nieuwe nummer bleek echter van ongekende stijl en originaliteit voor de band; het had een energieke stijl, mondharmonica, fijne gitaren en in z’n algemeen een sfeertje dat al lang miste in het recente Live materiaal. Purifier was de grote verrassing van het Live at the Paradiso album.

Het uiteenvallen van de band, gevolgd door veel solo-werk van Kowalczyk, die vooral op de akoestische tour verder ging, deed de aandacht voor Live en deze nieuwe nummers doodbloeden. De overige bandleden werkten iets later samen met een aantal bandleden van Candlebox als vervolg op Live aan een nieuwe band genaamd The Gracious Few, waardoor ook dat zorgde voor minder aandacht voor dat fantastische nummer. En hoewel Live inmiddels, voorzien van nieuwe zanger Chris Shinn, nieuw materiaal heeft en een album mogelijk nog dit jaar in de winkels zal liggen, is de kans maar heel klein dat Purifier ooit de aandacht zal krijgen die het verdient.

Keuze Victor Romijn: Röyksopp – This Space (2010)

Deze had niet verborgen mogen blijven

Track Of The Month van Augustus 2010 was This Space. Het is gebaseerd op een nummer van de onbekende groep Wolfy vs. Projection. This Space, niet te verwarren met albumtrack In Space, heeft het prettige ritme behouden van het origineel. Precies de juiste snelheid om je hoofd op mee te knikken en weg te dromen aan het eind van een mooie zomeravond. Daarnaast is er een melodie toegevoegd. En zoals je dat vaak ziet, die is prima mee te neuriën.

Persoonlijk hou ik heel erg van nummers die een soort verhaal vertellen. Met de instrumentkeuze kun je vaak al een sfeer neerzetten, zoals schilders dat met de verfkeuzes doen. This Space bouwt heel mooi op met een status quo, zwakt dan wat af zodat er ruimte komt voor de break, die precies aan de verwachtingen voldoet. Hij knalt lekker verder en een stukje verder komt die melodie erbij en voel je de reis verdergaan. Op het einde voel je dat de reis bijna voorbij is, en komen er weer korte fragmenten uit het begin langs, en wordt het nummer afgebouwd tot alleen de baslijn en de handclaps overblijven.

This Space is wat mijn betreft een heerlijk nummer om op hard te lopen met een bijna ondergaande zon voor je en had prima op welk album van Röyksopp dan ook gepast. Hij doet zeker niet onder voor andere meesterwerkjes als Alpha Male en Röyksopp’s Night Out en ik ben blij dat ze hem dus op deze manier toch beschikbaar hebben gemaakt. Deze had niet verborgen mogen blijven.