Bij het schrijven van een murder ballad komt nog best wel wat kijken. En dan hebben we het niet alleen over de verbeeldingskracht om je te verplaatsen in een moordenaar. Ja, nee, natuurlijk. Maar een échte, klassieke murder ballad is een bijna een complete rechtszaak, waarbij je uitvoerig uiteen zet:
- Wie het slachtoffer was
- Waarom hij of zij moest sterven
- Hoe de moordenaar zijn voorbereidingen pleegde
- De moord zelf (natuurlijk, en bespaar ons de details niet)
- De ontsnapping óf arrestatie van de killer
- Een beschrijving van de moordenaar in de gevangenis of zijn weg naar de galg
Wie het helemaal goed af wilde maken, eindigde zijn murder ballad met een waarschuwing om niet dezelfde weg in te slaan als de moordenaar.
Maar weet je: zo nauw nemen we het hier niet. Als het een ballade is en er wordt iemand om zeep gebracht, dan zijn wij al lang blij. Met deze definitie in het achterhoofd zijn dit onze favoriete, ondergewaardeerde moordballades.
Keuze Jaap Bartelds: Zangeres Zonder Naam – En Ze Lachte (1975)
Hele albums zong zij vol waarin tientallen slachtoffers vielen
Velen kennen de Zangeres Zonder Naam van haar vakantiekrakers ‘t Was Aan de Costa del Sol, Mandolinen in Nicosia en natuurlijk de meezinger Mexico. Anderen weten droeviger repertoire op te lepelen als Vragende Kinderogen of Ach Vaderlief, Toe Drink Niet Meer. Wat niet veel mensen weten is dat de ZZN de grootmeesteres was van de Nederlandse moordballade. Hele albums zong zij vol waarin tientallen slachtoffers vielen. Het Moederhart bijvoorbeeld, is een crime passionel op een zoet walsdeuntje dat was gebaseerd op een parabel van Goethe. Hier een tekstfragment:
Er was eens een jongen, zo goedig en trouw
Die veel van een meisje hield dat ‘m niet wou
Ze zei: ga naar huis toe en breng me terstond
‘t Hart van je moeder en geef ‘t m’n hond
Hij ging naar z’n moeder en heeft haar vermoord
Toen nam hij haar hart en hij vlucht’ ‘r mee voort
Tja. Dat het toch nog bitterzoet afloopt lees je hier. Want we gaan door naar misschien wel het zwartste lied uit de carrière van Mary Servaes (die dus stiekem toch gewoon een naam had). Het gaat om het sadistische En Ze Lachte. Alleen al van de tekst krijg je kippenvel.
Hij was een schooier en zij was een slet
Maar zij was de sterkste van beiden
Ze spoorde en hitste tot misdaad hem aan
Zij, de knapste en mooiste der meiden
Ze dreef hem tot diefstal, ze dreef hem tot moord
Hij moest er op uit, alle nachten
En kwam hij dan bij haar, beladen met buit
Dan nam ze het aan, en ze lachteHet mooiste en duurste was haar nog te min
‘t Begon haar dan ook te vervelen
Ze vroeg nooit hoe hij aan die sieraden kwam
Wat kon haar zijn liefde ook schelen
Zijn zoenen en smeken, ze lieten haar koud
En als hij naar liefde soms smachtte
Haar smeekte, zeg toch dat je veel van mij houdt
Dan keek ze hem aan, en ze lachteZe dreef hem tot wanhoop en tot razernij
Hij moordde toen zonder genade
Ze wist waar hij was en toen men hem zocht
Toen heeft ze zijn schuilplaats verraden
Men wachtte hem op en hij liep in de val
Toen zij naar ‘t gerechtshof hem brachten
Stond zij aan de deur, sjiek gekleed en gekapt
Hij ging haar voorbij, en ze lachteHij zat in de cel, dagen, weken lang
Totdat hem de dood zou bevrijden
Hij schreef haar een brief: ‘k wil nog eenmaal je zien
Hoe kun je me zo laten lijden
Al was je een duivel, toch hield ik van jou
Als je wist hoe ik nu naar je smachtte
Het was zijn laatste brief, ze las hem kalm door
Toen scheurde ze hem stuk, en ze lachteDes morgens om vijf uur toen werd hij gehaald
Naar ‘t schavot wat daar stond opgeslagen
Een rilling ging door de mensenrij heen
Toen men hem de trap op zag dragen
En bij de guillotine, vlakbij stond een vrouw
Die kalm zag hoe men hem slachtte
Een snerpende gil en toen viel het mes
Ze keek naar het lijk, en ze lachte
Keuze Eric van den Bosch: Tom Waits – Franks Wild Years (1983)
Huisje-boompje-beestje met een blinde chihuahua met huidaandoening; dat gaat wringen
Gek genoeg staat Franks Wild Years niet op Tom Waits’ gelijknamige album, maar op het vier jaar eerder verschenen Swordfishtrombones. Een kort nummer, waarin Waits over de akoestische bas van Larry Taylor en het heerlijke buitelende Hammondorgel van Dr. John-toetsenist Ronnie Barron vertelt over Frank. In twee minuten tijd komt er een complete Quentin Tarantino-film voorbij.
Frank lijkt een vrij saaie man geworden, getrouwd met een voormalig stewardess, niet heel vleiend omschreven als a spent piece of used jet trash. En dan heeft ze ook nog een blinde chihuahua met een huidaandoening. They were so happy, zo sluit het eerste couplet af, maar dat het huisje-boompje-beestje wringt is duidelijk.
Wat er is gebeurd wordt nergens uitgelegd, maar in het tweede couplet koopt hij drank, doet benzine in een jerrycan en zet het huis in de fik, terwijl hij in de auto toekijkt. Was er iemand in het huis? Wat is er met zijn vrouw gebeurd? Het wordt nergens uitgelegd, maar het laatste zinnetje belooft niet veel goeds…:
Well Frank settled down in the Valley
and hung his wild years
on a nail that he drove through
his wife’s forehead
he sold used office furniture
out there on San Fernando Road
and assumed a $30,000 loan
at 15 1/4 % and put down payment
on a little two bedroom place
his wife was a spent piece of used jet trash
made good bloody marys
kept her mouth shut most of the time
had a little Chihuahua named Carlos
that had some kind of skin disease
and was totally blind. They had a
thoroughly modern kitchen
self-cleaning oven (the whole bit)
Frank drove a little sedan
they were so happyOne night Frank was on his way home
from work, stopped at the liquor store,
picked up a couple Mickey’s Big Mouths
drank ’em in the car on his way
to the Shell station, he got a gallon of
gas in a can, drove home, doused
everything in the house, torched it,
parked across the street, laughing,
watching it burn, all Halloween
orange and chimney red then
Frank put on a top forty station
got on the Hollywood Freeway
headed northNever could stand that dog
Keuze Martijn Janssen: Johnny Cash – Delia’s Gone (1994)
Van arrogante naar berouwvolle rebel
Johnny Cash heeft altijd het imago gehad van een rebel. Bij hem had het country-genre nooit een softe reputatie. Hij nam live-albums op in gevangenissen, zoals het onvolprezen Live At Folsom Prison. Bij het openingsnummer krijgt hij de gevangenen al mee met de regels But I shot a man in Reno just to watch him die. Toen dit live-album werd opgenomen was dat betreffende nummer Folsom Prison Blues al ruim tien jaar oud. Ja, zelfs al midden jaren vijftig verhaalde Johnny Cash over de andere kant van de wet.
Meer dan 25 jaren later kwam Johnny Cash weer terug in de publieke belangstelling. Na zijn zwalkende jaren tachtig werd hij ineens weer tot coole rebel bestempeld. Aanleiding was zijn album American Recordings, geproduceerd door de coole producer Rick Rubin (voorheen van Slayer, Run-D.M.C. tot Red Hot Chili Peppers). En de openingstrack was weer net zo rebels als voorheen. Want Delia’s Gone was een onvervalste murder ballad waarin de hoofdpersoon koelbloedig een vrouw vermoord. In de videoclip, geregiseerd door Anton Corbijn, mocht Johnny Cash dit doen met supermodel Kate Moss.
First time I shot her
I shot her in the side
Hard to watch her suffer
But with the second shot she died
Delia’s gone, one more round Delia’s gone
Het nummer is niet door Johnny Cash zelf geschreven, maar is een folksong. Het is gebaseerd op de geweldadige dood van Delia Green, neergeschoten in 1900. Frappant is dat er twee versies van songs zijn over haar dood. Delia’s Gone is een murder ballad vanuit het oogpunt van Delia’s moordenaar. Een andere versie heet simpelweg Delia, is meer observerend en minder expliciet in de gebeurtenissen. Deze versie wordt toegeschreven aan Blind Willie McTell en is onder andere ook gecoverd door Bob Dylan op zijn album World Gone Wrong.
Johnny Cash heeft zelf ook een geschiedenis met dit nummer die verder teruggaat dan 1994, toen American Recordings uitkwam. Want al in 1962 kwam dit nummer uit op een album van hem, The Sound Of Johnny Cash. Het is interessant om dan de verschillen te horen in het nummer. Zijn eerste versie klinkt wat meer uptempo, op het arrogante af. Hij mag Delia dan wel vermoord hebben en in de gevangenis haar te horen, maar het lijkt de hoofdpersoon toch niet zo heel veel te doen. Hij kan er mee leven, het was het misschien wel waard geweest.
Maar 32 jaar later kijkt hij er toch anders tegenaan. De haast emotieloze voordracht hoe hij Delia heeft omgebracht komt een stuk harder bij de luisteraar aan. Er is geen arrogantie te horen en dat lijkt haar dood misschien nog wel erger te maken. Maar in het daaropvolgende couplet klinkt de hoofdpersoon ineens heel anders.
But jailer, oh jailer
Jailer, I can’t sleep
‘Cause all around my bedside
I hear the patter of Delia’s feet
Delia’s gone, one more round Delia’s gone
De wanhoop over het horen van haar voetstappen naast zijn bed lijken berouw bij hem te bringen. Het is alsof hij er nu inderdaad al 32 jaar gevangenisstraf op heeft zitten en dat hij door heeft was hij heeft gedaan en wat de consequenties zijn. Delia is er niet meer en daar zal hij mee moeten leven.
Keuze Marjolein van Elteren: Tori Amos – ’97 Bonnie and Clyde (2001)
Zodra je Tori het hoort fluisteren begin je te geloven dat dit fictieve verhaal ook waar had kunnen zijn
Baby, don’t cry honey, don’t get the wrong idea
Mama’s too sweepy to hear you screamin in her ear
That’s why you can’t get her to wake, but don’t worry
Da-da made a nice bed for mommy at the bottom of the lake
Strange Little Girls is een album van Tori Amos met alleen maar covers van nummers geschreven of gezongen door mannen. Op dit album geeft zij die nummers een vrouwelijke stem zoals alleen Tori dat kan. Tussen nummers als Enjoy The Silence en Happiness Is a Warm Gun staat ook een verrassende versie van ’97 Bonnie en Clyde, een nummer dat Eminem geschreven heeft over zijn ex-vrouw Kim. Hij praat in dat nummer tegen zijn jonge dochter, Hailie, en kalmeert haar terwijl hij de lichamen van zijn vrouw, haar nieuwe partner en zijn zoon in het water gooit. In het nummer Kim, wat een jaartje later uitkwam, hoor je hoe hij ze vermoordt. Allemaal heel gezellig en een uitstekende basis voor een murder ballad.
Tori kon zich alleen totaal niet vinden in de rol die Eminem zelf in het verhaal innam, de vader die zijn gedrag probeert goed te praten naar zijn dochter toe. Ze verplaatste zich in de huid van Eminem’s (fictieve) dode vrouw in de kofferbak en fluisterde het nummer in, waarbij ze herhaalt wat ze haar ex-man tegen haar dochter hoort zeggen in de auto. En dat werkt. Zodra je Tori het hoort fluisteren begin je te geloven dat dit fictieve verhaal ook waar had kunnen zijn. Vanuit het perspectief van het slachtoffer klinkt het nummer angstig en beklemmend. Totaal anders dan Eminem’s dansbare versie, waar Tori ook nog wel wat dingen over te zeggen heeft:
Tori: “When I first heard the song, the scariest thing to me was that people were grooving to music about a guy who butchered his wife. Half of the world is dancing to this, oblivious, with blood on their sneakers. The wife had to have a voice, so my version is told from her point of view as she lay dying.”
Interviewer: “In general, do you think artists should take more responsibility for their lyrics?”
Tori: “I think we, as writers, have to. We can’t separate ourselves from what we create. I’ve heard a lot of people say, ‘They’re only words.’ But words are like guns; they’re very powerful.”
Keuze Martijn Janssen: Nick Cave & The Bad Seeds – Stagger Lee (1996)
De feiten zijn niet belangrijk, er moet gemoord worden!
In de beste traditie van de folksong wordt het verhaal in een traditionele murder balled regelmatig uitgebreid, aangedikt, afgezwakt of anderszijds veranderd. Het maakt niet uit of het getrouw is aan de werkelijke geschiedenis of niet, de moraal en vooral de details van de moord zijn belangrijk.
In 1995 maakte Nick Cave en zijn Bad Seeds een heel album rond het concept van de murder ballad. Traditionele nummers werden onder handen genomen en Nick Cave schreef ook een aantal nieuwe moordliedjes, wellicht om verhalen door te geven aan volgende generaties van folkzangers. Zijn nummer O’Malley’s Bar (een nummer dat de aanleiding was voor zijn Murder Ballads album) vraagt er haast om geïnterpreteerd te worden, met zijn 15 minuten, vele couplet en evenzo vele doden. Morbide? Misschien, maar Where The Wild Roses Grow, zijn duet met Kylie Minogue, werd wel de grootste hit die hij heeft gehad.
Op het eind van zijn murder ballads project kreeg Nick Cave nog de inspiratie om zich te wagen aan de traditional Stagger Lee (ook bekend als Stack A Lee, Stackolee en aanverwante namen). Het is gebaseerd op de moord op Billy Lyons door “Stag” Lee Shelton. Vele artiesten hebben het vertolkt, van Bob Dylan (wederom op zijn album World Gone Wrong) en Dr. John tot Dr. House himself, Hugh Laurie.
Naar verluid hoorde Nick Cave in de ochtend het nummer en een paar uur later nam hij het al op met zijn band. Dat verklaart wellicht waarom hij zeer losjes met de feiten omgaat. Maar het zorgt er ook voor dat het een zeer expliciete en geweldadige versie is geworden. De verteller is een grote macho en geeft het geheel extra schwung met het groffe taalgebruik. De muziek zelf voelt ook haast sexy aan, met een prominente plaats voor de bas.
Live zet Nick Cave de traditie verder voort. Het nummer is een vaste waarde in zijn concerten geworden. De verhaallijn wordt verder uitgebreid en aangedikt. Ik vind het geweldig hoe nu in het laatste couplet ook de duivel nog even langskomt om Stagger Lee mee te nemen. Ik wil er niet te veel over kwijt, maar het loopt niet goed af! Overrompelend was dan ook de uitvoering op Lowlands 2013, waar Nick Cave stond te dansen en te springen op (!) de dranghekken. Moorden mag dan verderflijk zijn, Nick Cave laat het wel haast sexy klinken.
Keuze Freek Janssen: Mumford and Sons – Dust Bowl Dance (2009)
Alle frustratie en haat komt eruit in de climax, waarin een zoon zijn vader vermoordt
Je houdt ervan, of je vindt het niks; Mumford and Sons is alleen voor liefhebbers. Van folk-rock, dat is. En ook als liefhebber (vooral van hun eerste album) moet ik toegeven dat de band niet uitblinkt in afwisseling. Het is steeds een beetje hetzelfde trucje. Dat zit hem met name in de opbouw van de nummers: rustige gitaartokkeltjes, gevolgd door stuwende mandolines, opzwepende ohhhs en ahhhs en uiteindelijk het volledige arsenaal.
Dust Bowl Dance is zonder twijfel het meest afwijkende nummer van debuutalbum Sigh No More is Dust Bowl Dance. Het nummer is ronduit dreigend, vanaf de eerste akkoorden. Bitter, donker, zelfs haatdragend.
Dust Bowl Dance gaat over een zoon die door zijn vader wordt verbannen, terwijl hij zijn hele leven lang zijn zinnen had gezet op het overnemen van diens boerenbedrijf at the foot of this hill. Vader wil vervolgens niet meer van zijn zoon weten, de laatste verbittert en brengt zijn vader uiteindelijk om het leven.
Wat volgt is een climax die zijn weerga niet kent. Althans, niet in het werk van Mumford and Sons. Vanaf 3:06, dat is het moment waarop het allemaal gebeurt. En waarin alle frustratie en haat eruit komt.
Het knappe van het nummer is ook nog dat je het eigenlijk in gedachte voor de zoon opneemt.
[polldaddy poll=8266514]
