The Battle: Klein Orkest

Eén van de bekendste protestliedjes uit de Nederlandse popgeschiedenis werd geschreven en gezongen door…

Jajaja, natuurlijk hebben we onze archetypische protestintellectueel Boudewijn de Groot, met zijn Welterusten, Meneer De President. Maar die bedoelen we nu even niet (en ook niet Ben Ik Te Min van de druggy Armand). Waar we het even over willen hebben, dat liedje dat gezongen wordt door een cabaretier. Als we de Top 100 van de Protestsongs van Radio 2 moeten geloven, is Over De Muur zelfs het op één na beste protestliedje ooit. Volgens het Nederlandse publiek, dan.

De band Klein Orkest, onder aanvoering van cabaretier Harrie Jekkers, dient met dit liedje op een prachtige manier een aanklacht in tegen de zinloosheid van de Koude Oorlog. Met het opgesplitste Berlijn als epicentrum. Vooral de sarcastisch zin: ‘Veertig jaar socialisme, er is in die tijd veel bereikt‘ is tekenend.

Toch komt Klein Orkest zelf ook behoorlijk uit de linkse hoek. Opgericht door Jekkers en drie anderen na een mislukt theaterprogramma Groot Orkest, wordt de band in eerste instantie groot in de krakerskringen van eind jaren zeventig, begin jaren tachtig. Naast Over de Muur scoort Klein Orkest ook een hit met Laat Mij Maar Alleen. Onder de naam Harry Klorkestein (een anagram voor Klein Orkest) brengt de band ook O, O, Den Haag uit. Eveneens een behoorlijke hit (waarvan je je dan weer wél kunt voorstellen dat het wordt gezongen door een cabaretier).

Maar je raadt het al: er is veel meer moois te vertellen over Klein Orkest en Harrie Jekkers. Maak kennis met de drie meest ondergewaardeerde liedjes van deze band volgens onze bloggers.

Keuze Martijn Vet: De Leugenaar (1985)

Artiesten die plotseling iets voor kinderen gaan doen, ik wantrouw ze bij voorbaat. De ergste categorie vormen natuurlijk de sterren die ineens menen een kinderboek te moeten/kunnen/willen schrijven. Succes op een bepaald vlak maakt de Madonna’s, Paulen de Leeuw en Yvonnen Jaspers van deze wereld kennelijk zo overmoedig dat ze denken álles te kunnen. Er hoeft dan ook maar een kindje te landen of er wordt plotseling druk gepend, met uiterst middelmatige kinderlectuur tot gevolg.

Des te opvallender is het als zo’n plotseling uitstapje naar kinderprojecten wél goed uitpakt. Iedereen kent Opzij van Herman van Veen, maar veel minder mensen weten dat het deel uitmaakt van een tv-serie en een liedjescyclus die met gemak zijn beste werk voor volwassenen evenaart. Zo ken ik geen mooier Nederlandstalig liefdesliedje dan… Liefdeslied.

Ook bedoeld voor kinderen, maar alles behalve kinderachtig is het album Roltrap Naar de Maan van het Klein Orkest. Het bleek uiteindelijk ook meer dan zomaar een uitstapje: Harrie Jekkers schreef later nog veel meer liedjes voor junioren, onder andere voor Kinderen voor Kinderen.
De Leugenaar doet alles wat een perfect (kinder)liedje moet doen: verrassen, vermaken en ontroeren. Geen in elkaar gedraaid tussendoortje, maar een luchtig en toch indrukwekkend meesterwerkje voor kleine volwassenen en grote kinderen.

Keuze Ilona de Bok: Brief van een Haagse bijstandsmoeder aan Hare Majesteit de Koningin (1987)

Laat ik eerst maar met een bekentenis beginnen: muziek is voor mij gevoel. Als ik een liedje goed vindt, komt dat vaak door het gevoel dat ik erbij heb, de herinnering die bij me opkomt als ik luister naar een bepaald liedje. Het Klein Orkest is een band die ik ontdekte door een weekeinde logeren bij mijn cultureel onderlegde oom en tante. De liedjes waren grappig, zelfs voor mij als negenjarige. Als de volwassenen grinnikten moest ik ook lachen. Ik snapte eindelijk hun humor!

Vol enthousiasme nam ik dus het bandje over en vond later nog de briljante cd Yoghurt met banaan van Harrie Klorkestein. Voor mij hetzelfde als het Klein Orkest, want de stem van Harrie Jekkers kende ik tenslotte al en ook de teksten en melodieën kwamen me bekend voor. Bij het schrijven van dit stuk kom ik er dus pas achter dat dit Harrie Jekkers post Klein Orkest is die als Harry Klorkestein een cd uitbracht. Klorkestein is een anagram van Klein Orkest.

De eerste keer dat ik de cd luisterde verwachtte ik het meeste van Koos Werkeloos 2 aangezien ik Koos Werkeloos een briljant nummer vind. Maar die viel wat tegen. Degene waar ik echt van van de bank rolde was de Brief van een Haagse bijstandsmoeder aan Hare Majesteit de Koningin. Geen titel die je makkelijk onthoudt of die lekker vloeiend van de tong rolt.

In plat Haags vertelt een bijstandsmoeder wat ze te stellen heeft met haar ex, haar drie kinderen en haar inwonende vader. Natuurlijk is het een bak ellende en zal het menig bijstandsmoeder heel bekend in de oren klinken maar de humor en relativering waarmee het gebracht worden maken dit lied een pareltje van de Nederlandse muziek. De woordkeuze en de beelden die die woorden oproepen zorgen er bij mij iedere keer voor dat ik hardop zit te lachen als ik het hoor. En toch is het een bitterzoet, wat besmuikt lachje want ik besef me ook weer dat het een zekere vorm van politiek protest is en in deze tijd komt dat net wat harder binnen.

Keuze Bas van Sambeek: De Kerstezel (1990)

De Kerstezel is vooral bekend door Kinderen voor Kinderen, maar is geschreven en oorspronkelijk uitgevoerd door Harrie Jekkers in het cabaretprogramma Het Gelijk van de Koffietent. Het is mijn favoriete kerstnummer en een van de beste nummers van Harrie Jekkers.

De Kerstezel gaat over een geslaagde kalverliefde. Het doet zich voor als kinderverhaal, maar De Kerstezel geeft mij het gevoel van een feelgood coming of age movie. Het kan zich zich wat dat betreft meten met The Breakfast Club, My Girl en Stand By Me.

Als je de tekst nauwkeurig bestudeert vind je een psychologisch en poëtisch pareltje. Het is een karakterschets van een typische jaren ’80-klas; mijn jeugdomgeving dus. De klas zit vol met Marjoleins, Martijns, Rubens en Yvonnes, aangevuld met klassiekers als Peter, Paul en Jos. Sommige leerlingen leren sneller dan anderen en dat is niet speciaal. Als je de ezel speelt, ben je de lul. Zeker als je de kont van de ezel bent. Pesten mag niet, maar als de meester niet kijkt, doe je het toch. Het leven was simpel.

De tekst verpakt dit briljant. Het is een modern sprookje, compleet met herkenbaar hoofdpersoon, domme tegenstanders en een onverwachte held. Het metrum en het gebruik van typische jaren ’70 namen in de rijm geven de tekst een natuurlijk ritme.

Maar natuurlijk werd Peter weer Josef
En Ruben en Kees en Martijn
Die werden als derde gekozen
Die mochten de koningen zijn

Toen dacht ik: nou dan maar een herder
Sta ik wel wat achteraan
Maar dan schuif ik naar voren steeds verder
Tot ik naast Marjolein kom te staan

Maar ook herder mocht ik niet spelen
En Paul en Yvonne die werden os
De rol die ik kreeg moest ik delen
Ik moest de ezel zijn
Samen met Jos

Het is alsof je er zelf bij bent. Levensechte teleurstelling.

Kinderen voor kinderen houdt zich sterker aan het ritme van de tekst. Jekkers speelt er mee, door tussendoor commentaar te geven. De tekst is echter zo sterk geschreven dat het nummer nooit zijn ritme verliest.

Nah, in m’n eentje, riep ik toen
Speel ik dus mooi geen ezel
En toen zei opeens Marjolein
Ach, laat een ander Maria maar spelen
Ik wil samen met Harrie de ezel wel zijn

Mooi! Uit het niets offert de held – of in dit geval de heldin – zich op. Had jij het aan zien komen? Beter dan een deus ex machina, is de onvermoede heldin de sleutel van het verhaal. Het passieve ‘object of affection’ blijkt Harrie ook leuk te vinden en nacht wordt dag en droom wordt werkelijkheid en de negatieve stemming slaat om naar een positieve! Ik zit te juichen hoor!

En ik ben niet de enige. Want Harrie is ineens de ster. Typisch kinderen. Alsof het nooit anders is geweest staat de hele klas als een man achter hem:

Pas langzaam drong ‘t tot me door
En de hele klas die zong in koor

Hij! Hij mag dit jaar de ezel zijn
Ik mag de ezel zijn! Jehhoe
Hij! Hij mag dit jaar de ezel zijn
Ik mag de ezel zijn
Joh, toen ik ‘t hoorde ging ik uit m’n dak
Hij mag met Marjolein
Ik mag met Marjolein
Hij mag lekker met Marjolein
Samen in een pak

Overigens mist het einde iets. Het hele nummer staat hij voor gek, omdat ie de kont is, maar nu hij de hele tijd aan Marjoleins kont mag zitten horen we daar niets meer van. Wellicht omdat het een kinderliedje is, maar van mij mag dat wat sterker naar voren komen. Mijn suggestie:

Joh, toen ik ‘t hoorde ging ik uit m’n dak
Hij mag met Marjolein
Ik mag met Marjolein
Hij mag lekker met Marjolein
Samen in een pak
[koortje]
En hij is niet eens de voorkant, nee hij is de kont!

Subtiel, maar het maakt het nummer wel af.

[polldaddy poll=6504691]