Zonder overdrijven kunnen we zeggen dat R.E.M. een grote stempel heeft gedrukt op de sound van de jaren negentig. In de rockmuziek waren er een aantal belangrijke richtingen: naast de stoere grunge was er hele stroming aan bands die veel gevoeligere liedjes maakten. Met de albums Out of Time (1991) en Automatic for the People (1992) heeft R.E.M. de weg vrij gemaakt voor deze beweging, die tot op de dag van vandaag succesvolle vertegenwoordigers heeft. Radiohead, Travis, Saybia, Keane, Novastar, Racoon: allemaal schatplichtig aan R.E.M.
Hoewel ook vóór Out Of Time al uitstekende muziek maakten (lees ook een eerdere aflevering van Ondergewaardeerde Liedjes over The One I Love), kwam de commerciële doorbraak in Nederland met name de single Losing My Religion. Popcritici breken zich nog steeds het hoofd over hoe dat nummer heeft kunnen uitgroeien tot een klassieker: het nummer heeft alle schijn tegen – geen duidelijke structuur of refrein, het duurt veel te lang en de tekst is voor niemand te begrijpen.
Ook Everybody Hurts van Automatic For The People wordt een evergreen. Het mooie aan dit liedje is dat het voor R.E.M. een ongekend toegankelijke tekst heeft. Iedereen snapt waar het over gaat: dat het het leven af en toe zuigt en dat je toch door moet. Vergelijk dat maar eens met Consider this / The slip that brought me to my knees failed / What if all these fantasies come flailing around (Losing My Religion).
Maar natuurlijk had éigenlijk een ander liedje de aller-grootste hit moeten worden van R.E.M. Welke? Dat gaan vijf bloggers nu met elkaar uitvechten.
En jij mag stemmen!
Keuze Annebeth Lasseur: Nightswimming
Waarom: raker, treuriger en met krachtiger beeldtaal dan Everybody Hurts, Losing My Religion en Shiny Happy People. En muzikaal zo sterk. Het begint al prachtig met een handvol strijkers, een melodie van één zin, alsof ze even stemmen. Dat zet gelijk de sfeer: een klein moment, het geluid dat de stilte benadrukt. Dan valt de piano in, geeft ritme en steeds een adempauze. Geen gitaren, geen slagwerk. Atypisch voor R.E.M. en perfect passend bij de prachtige teksten.
Night swimming deserves a quiet night, het hele nummer is een verbeelding van die rustige nacht. Zelf vind ik dit de mooiste zin: Every streetlight shows a picture in reverse, autorijden, ‘s nachts, er ligt een foto tegen de voorruit. De reflectie is omgekeerd, en een terugblik in de tijd, het is een oude foto, night swimming is niet meer wat het vroeger was I’m not sure all these people understand.
En dan die solo! Als een afterthought, het nummer is al op driekwart en alle elementen – piano, strijkers, verhaal, refrein – zijn al aan bod geweest. Het lijkt al rond. En dan komt die hobo en weet je gelijk: dat was precies wat nog miste. Geen geluid, geen lettergreep te veel. Daarom is het het meest ondergewaardeerde liedje.
PS: Chris Martin van Coldplay noemt het ‘the best song ever written’. Weet niet zeker of dat nou in mijn voordeel werkt hier, maar ik noem het toch maar. Op YouTube staat een versie waar hij piano speelt en Michael Stipe zingt. Onnodige cover, hij speelt het te snel, te veel gefocust op de pianopartij. Niet naar kijken dus. Pak deze live-versie, zonder strijkers of hobo en met mooie krakende stem van Stipe.
Keuze Maud Geerbex: You Are The Everything
Om te begrijpen waarom You Are The Everything het meest ondergewaardeerde nummer is van R.E.M., ooit, zullen we een oefening moeten doen. Komt-ie.
Ga terug naar je jeugd. Je bent met je ouders in de auto, jij natuurlijk op de achterbank. Heel belangrijk: het is nacht en je slaapt. Half. Je registreert vaag de geluiden om je heen: de draaiende motor, de wind, je ouders die soms iets tegen elkaar zeggen, de radio die zacht speelt. Je gaat mee in de beweging en de geluiden van de nacht om je heen. Er is niets, behalve dit moment, en het moment is perfect. Picture that?
Behalve bovenstaande oefening is er één ander ding dat je mee terug kan nemen naar die momenten van vrede met de wereld. Dat is You Are The Everything van R.E.M. Het komt uit 1988, maar het nummer is nooit op single uitgebracht en mijn ouders, barbaren, hadden tot Automatic For The People geen muziek van R.E.M. Als kind heb ik het dus nooit gehoord, zeker niet ‘s nachts in de auto. Hoe bijzonder is het dan dat het iedere keer dit gevoel bij me weet op te roepen?
Dat kan alleen als er magie in het spel is, beste lezer. De magie van het meest ondergewaardeerde nummer van R.E.M. Ooit. Wat het exact is, daar zijn de geleerden het niet over eens. Voor dit blog zal ik proberen de formule zo precies mogelijk te benaderen.
Men neme om te beginnen een flinke dosis hypnotiserende kracht. Vervolgens een melodie die je meezuigt. Experimenteer tot je de manier vindt waarop tekst en muziek samengaan en een magisch geheel vormen. Breng op smaak met onnavolgbare eenvoud. Garneer met – ach, laten we er eens een cliché ingooien – de stem van Michael Stipe, die als enige levende ziel dit lied kan en mag zingen.
Wat mij bijstaat aan de nachtelijke automomenten mijn jeugd, is het gevoel van geborgenheid en vrede met de wereld. Ik voelde me veilig met mijn ouders dichtbij en het geruststellende gebrom van de auto om me heen. Dank je, R.E.M., voor het benaderen van een perfecte toestand in muziek.
Keuze Freek Janssen: Half a World Away
Jongens, ik kan het niet. Kiezen.
Ooit heb ik op deze plek – geheel eenzijdig – The One I Love uitgeroepen tot het meest ondergewaardeerde van R.E.M. Maar hoe mooi ik deze ook vind, nu twijfel ik alweer hevig of dit dan de aller- allermooiste was. Eerlijk gezegd was het me er destijds met name om te doen om hun oude werk (van vóór Out of Time) onder de aandacht te brengen.
Maar ja. Met You Are Everything van Maud is deze periode eigenlijk wel gecoverd. Dat betekent dat de keuze voor mij nu helemaal vrij is. Elke fase van R.E.M. heeft wel een favorietje: The One I Love en Orange Crush uit de jaren tachtig, alles van Monster vind ik heerlijk omdat het zo lekker punky is en anders dan hun rustigere werk, Imitation of Life (2001) omdat hij weer zo lekker ouderwets R.E.M. was, en Supernatural Superstitious (2008) was weer zo lekker Monster.
Vandaag ga ik voor de emotionele keuze. Out of Time heb ik grijs gedraaid en toen ik laatst een live-versie van Smith en Burrows van Half a World Away zag, realiseerde ik me ineens wat een ontzettend mooi liedje dat eigenlijk was.
Keuze gemaakt, niet meer aan denken.
Keuze Roel Kramer: Be Mine
Hoe kies je het meest ondergewaardeerde nummer uit een oeuvre van 15 studioalbums, uitgebracht over een periode van 31 jaar? Het is vrijwel ondoenlijk, want je moet appels met peren vergelijken: de rammelende college-rock van Chronic Town lijkt in vrijwel niets op de gladgestreken pop van Reveal of Around the Sun, terwijl op elk album wel een onderbelicht pareltje te ontdekken valt.
Ik moest voor mijzelf eerst een definitie van ‘ondergewaardeerd’ opstellen. Deze battle werd op Twitter voorafgegaan door een kleine discussie: wanneer is een nummer eigenlijk ondergewaardeerd? Shiny Happy People was één van de grootste hits van R.E.M., maar wordt door velen – de band zelf niet uitgezonderd – verguisd. Er schijnen toch echte liefhebbers van dit nummer te zijn, dus zij zouden kunnen stellen dat het ondergewaardeerd is.
Mijn favoriete R.E.M.-nummer is Find the River. Een prachtig lied dat alles in zich heeft dat R.E.M. R.E.M. maakt. Maar ik sta daar bepaald niet alleen in. Find the River was nooit een hit, maar wordt zowel door critici als fans vaak genoemd als één van de mooiste liedjes uit het rijke oeuvre van de mannen uit Athens. Daarnaast staat het als één van de twaalf nummers op Automatic for the People wel bij meer dan 16 miljoen mensen in de kast. Find the River viel voor mij dus af.
New Adventures in Hi-Fi, deels opgenomen tijdens de desastreus verlopen Monster-tour, is als album ondergewaardeerd. Ik vind het een van de beste albums van R.E.M., omdat de 14 songs – net als op het vorig jaar verschenen Collapse into Now – het volledige palet van de band bestrijken: er staan rockers op (Binky the Doormat, So Fast So Numb), maar ook akoestische liedjes als New Test Leper en het schitterende E-Bow (The Letter). En een liefdesliedje. Of eigenlijk: een schets voor een liefdesliedje.
Be Mine klinkt alsof het nog niet af is, als een demo. Een gruizige elektrische gitaar speelt een ingenieus riffje. Niks meer dan een tamboerijn geeft de maat aan. En dan de schitterende, liefdevolle vocalen van Michael Stipe, die één van zijn mooiste teksten zingt:
I’ll strip the world that you must live in
Of all its godforsaken greed
I’ll ply the tar out of your feathers
I’ll pluck the thorns out of your feet
You and me
You and me
You and me
Voor het coda komen alle instrumenten er bij: grote drums, bas, meer gitaar en een prachtige solopartij van Peter Buck, die hier zijn E-Bow gebruikt waarvoor hij bedoeld is: lange, prachtige noten die aanhouden tot in het oneindige.
Na het vertrek van drummer Bill Berry had R.E.M. drie platen nodig om te ontdekken hoe ze als hond met drie poten moesten lopen. Up, Reveal en Around the Sun zijn overgeproduceerde albums die te lang zijn en waar te weinig goed materiaal op staat. Een prachtig liedje als Be Mine was op één van die drie albums ongetwijfeld doodgeproduceerd, maar op New Adventures werd het als ruwe diamant gewoon op plaat gezet. En terecht. Be Mine verdient het om door iedereen gehoord te worden.
Keuze Bas van Sambeek: Shiny Happy People
Verfijnd is fijn. Ik houd van Chablis en Brachetto d’Acqui en ik geef liever vijftig euro uit aan een fles goede champagne dan dat ik de helft aan Moët moet verspillen. Maar soms wil ik bier. Heel veel bier uit plastic bekers, betaald met muntjes of consumptiebonnen.
R.E.M. heeft veel verfijnde liedjes geschreven. Nightswimming, Man on the Moon, So. Central Rain en Daysleeper bijvoorbeeld zijn stuk voor stuk pareltjes. Maar waarom zouden alleen verfijnde, complexere nummers goed kunnen zijn? Shiny Happy People krijgt weinig liefde van R.E.M.-fans. Ik vermoed dat dit andere redenen heeft dan het nummer zelf. Onder andere omdat het populair is bij niet-fans en het gebrek aan erkenning van de band zelf.
Sommigen vragen zich af of dit nummer werkelijk ondergewaardeerd is. Ik vind van wel. Deze bescheiden hit wordt stelselmatig genegeerd in alle R.E.M. toplijstjes. Het is de Comic Sans onder de R.E.M.-liedjes: zeer bekend, geliefd, maar ook intens gehaat en door ‘kenners’ en fans genegeerd, bijna ontkend. Ondergewaardeerd dus. Het nummer wijkt af van het R.E.M.-repertoire, maar is daarom niet slecht. Het is gewoon van een andere klasse. Ik zet het nummer graag in een beter daglicht.
Ik weet uit ervaring dat Shiny Happy People het beter doet op de dansvloer dan elk willekeurig ander R.E.M.-nummer. Het nummer schetst een ongematigd positief beeld van een perfecte wereld vol liefde. Het banjo-riedeltje van Peter Buck en de driekwarts-wals halverwege spelen prachtig met emotie. De fantastische zang van Kate Pierson maakt het nummer af. Je kunt het nummer zien als een mislukte poging tot sarcasme, of als Rorschach-test. Of je nu blij, boos of verdrietig wordt, het verafschuwd of de hemel in prijst: die mening zegt meer over jezelf dan over het nummer.
En voor iedereen die denkt dat R.E.M. een hekel heeft aan het nummer: dat ligt wat genuanceerder. R.E.M. speelt het nummer niet live, maar Mike Mills zegt zelf: “While it’s a good song, it’s not the kind of song you want to be remembered for”. R.E.M. zou zeven jaar later – met een nummer wat ze écht haten – niet meewerken aan een Sesamestreet special over bipolaire stoornis. Shiny Happy People vrolijkt je op, maar van Furry Happy Monsters wordt je hele dag goed.
Shiny Happy People hoeft deze battle niet te winnen, maar ik hoop wel dat het nummer onder fans en kenners gewaardeerd gaat worden om wat het is: het vrolijke upbeat R.E.M.-liedje. Put it in your heart, where tomorrow shines.
[polldaddy poll=6267633]
