Mark Lanegan is niet meer. Eén van de meest markante, bijzondere stemmen uit de rock van de afgelopen dertig jaar, is gestorven. Hij is 57 geworden.
In de terugblikken op de gouden grungetijd wordt vaak gesproken over Grote Vier van de grunge, waarvan er nog maar één zou leven. Kurt Cobain, Chris Cornell en Layne Staley hebben eerder al het tijdelijke voor het eeuwige ingeruild. Alleen Eddie Vedder is van de grote stemmen nog in leven. Dat ‘grote vier’ stak me. Het ging volledig voorbij aan het unieke, majestueuze van de stem van Mark Lanegan.
Lanegan beleefde zijn doorbraak als zanger van Screaming Trees, met hun al weer zesde plaat Sweet Oblivion uit 1992. Van alle platen uit de hoogtijd van de grunge, heb ik vermoedelijk Sweet Oblivion het meest gedraaid. Het blijft bij herbeluistering een vreemd contrast tussen de opwindende gitaarlijnen enerzijds en de gruizige stem van Lanegan anderzijds, die alleen met zijn stem het tempo in de muziek kon vertragen. Een stem standvastig als een boom in een storm. Nearly Lost You stond al op de soundtrack van de film Singles, die vrijwel niemand heeft gezien maar waar van mijn generatie velen de soundtrack van hadden. Maar ook Dollar Bill en Troubled Times zijn zulke goed geschreven, toegankelijke en opwindende liedjes. Lanegan zelf kijkt met ergernis terug op die tijd. Screaming Trees is met grof geweld uit elkaar geknald, met rechtszaken over en weer. Uit zijn biografie Sing Backwards And Weep volgde dat hij neerkeek op Screaming Trees, maar daarmee deed hij de kwaliteit van die muziek ernstig tekort.
Zijn discografie na Screaming Trees schoot alle kanten. Acht soloplaten, vanaf 1990 tot en met 2014. Vier platen met The Mark Lanegan Band, met het geweldig Bubblegum uit 2004 en Blues Funeral uit 2012. Als onderdeel van The Gutter Twins en The Twilight Singers, samen met Afghan Wig Greg Dulli. Met Isobel Campbel. De productiviteit was zeer hoog, zeker gelet op zijn alcohol- en drugsverleden. Vanaf zijn twaalfde zou hij al zware alcoholproblemen hebben, vanaf zijn 18de zware drugsproblemen. Het heeft zijn stem gevormd en zijn lijf gesloopt. In dat licht is het nog bijzonder dat hij het tot zijn 57ste heeft gered.
Ik ben in de gelukkige omstandigheid dat ik hem twee keer heb gezien, beide keren als onderdeel van Queens Of The Stone Age (QOTSA). Tegenwoordig is QOTSA een redelijk vaste groep muzikanten, onder andere met Troy van Leeuwen, rond Josh Homme. In de beginfase bestond QOTSA eigenlijk uit Homme en bassist Nick Olivieri, omgeven door die mensen die wilden aanhaken en dan weer wegwaaiden. Op die manier zat Dave Grohl opeens achter de drumkit (ook bij Rock Werchter waar ik QOTSA in 2002 zag, bij verwaaiend geluid). En was Lanegan te horen op zowel Rated R, Songs For The Deaf als op Lullabies To Paralyze. Op Songs For The Deaf staat het bezwerende en buitengewoon mooie Hanging Tree. Eigenlijk een beetje naar Screaming Trees-recept: opwindende gitaren en de stem van Lanegan die het liedje op een wonderlijke manier vertraagt.
Ik zag QOTSA dus op Werchter (waar Lanegan in mijn herinnering maar voor één liedje op het podium stond) en daarna in een uitverkocht 013, op 2 november 2002. Eén van de beste concerten die ik ooit heb bezocht. Het geluid in 013 is eigenlijk altijd al om door een ringetje te halen, maar QOTSA was in Champions League-topvorm. Met het geluid van een bulldozer werd de zaak platgewalst. Lanegan stond slechts op het podium als hij een liedje moest zingen. Toen al gaf hij de indruk nauwelijks zonder steun rechtop te kunnen staan. Met grote stappen kwam hij het podium op, hield de microfoonstandaard met twee handen heel stevig vast, alsof hij zonder om zou vallen en deed zijn ding, maar zo onwaarschijnlijk goed en indrukwekkend.
Met het verstrijken van de jaren is het logisch dat er met regelmaat zangers, zangeressen, muzikanten overlijden waarbij ik even stil blijf staan. Die op de een of andere manier mijn leven hebben gekleurd, tijdens mijn jeugd, studententijd of nadien. Bij velen is dat een kort ‘goh’ en weer door. Niet in het geval van Mark Lanegan. Zijn dood kondigde zich al jaren aan, maar toen ik het gisteren las, was ik daar echt even kapot van. Vaarwel, mooie man met de prachtige stem. Het liedje waarmee ik hem uitgeleide doe, moet wel komen van Blues Funeral.
