Joni Mitchell battle

We hebben er even op moeten wachten, maar hier is-ie dan eindelijk: de Joni Mitchell-battle. Hoe kan het toch dat we deze grande dame van het singer-songwritervak bij de keuze voor onze battles zo lang over het hoofd hebben gezien? De Canadese wordt over het algemeen beschouwd als een van de grootste liedjesschrijvers ooit. When the dust settles, Joni Mitchell may stand as the most important and influential female recording artist of the late 20th century, schreven onze vrienden van AllMusic al. Daar kunnen we alleen maar heel nederig ‘amen’ op zeggen.

Joni Mitchell wordt rond 1967 ontdekt door David Crosby, die ervoor zorgt dat ze een debuutalbum kan opnemen. De liedjes uit de eerste jaren zitten duidelijk in de folk-hoek, maar later gaat ze allerlei experimenten aan met jazz, R&B en wereldmuziek. Wat blijft zijn haar ingenieuze composities, haar persoonlijke teksten én haar fantastische stem die, naarmate de jaren vorderen, verkleurt van mezzosopraan naar contra-alt.

In 40 jaar tijd maakte Mitchell zo’n 20 albums. Deze battle geeft je een dwarsdoorsnede van haar oeuvre, van persoonlijk commentaar voorzien door onze bloggers. Geniet ervan, en laat je meenemen door de pure schoonheid van Joni Mitchell.

Keuze Marèse Peters: Marcie (1968)

Eenzaamheid

Als het over Joni Mitchell gaat, is iedereen het er wel zo’n beetje over eens: Blue (1971) en Court And Spark (1974) zijn haar beste albums. Mijn liefde voor deze fantastische singer-songwriter begon ook met Blue. Een weergaloos album met eigenlijk alleen maar parels als Blue, River, A Case Of You. Naarmate ik meer albums van haar leerde kennen, nam mijn bewondering voor haar alleen maar toe. Gek genoeg kwam ik nooit op het idee om de eerdere albums, van vóór Blue, eens een kans te geven.

Totdat ik het album Love Songs (2010) van mezzosopraan Anne Sofie von Otter en jazzpianist Brad Mehldau in handen kreeg. Ik werd meteen verliefd op het nummer Marcie. Na een hoop draaibeurten zocht ik uit wie dat nummer geschreven had, en ik had het kunnen weten: Joni Mitchell. Haar origineel is nog mooier dan de cover, met name omdat Mitchells stem veel gelaagder is dan die van Von Otter.

Marcie staat op Mitchells debuutalbum Song To A Seagull uit 1968 (geproduceerd door niemand minder dan David Crosby). En wat staan er een prachtige nummers op dat album. Als je bedenkt dat Joni toen nog maar 25 jaar oud was, is het ongelofelijk hoe volwassen haar nummers op dit album klinken. Niet alleen de teksten getuigen van zelfinzicht en levenservaring, maar ook de voor Joni’s muziek zo kenmerkende akkoordenschema’s hoor je hier al voorbijkomen. Onterecht ondergewaardeerd dus, dit album. Zelfs door fans en kenners!

Marcie heeft een subtiel gecomponeerde tekst die gaat over eenzaamheid. Mitchell roept beelden op van lege tafels, brieven die nooit komen, vergeelde tijdschriften op stoffige zolders. Vernuftig komen de kleuren rood en groen steeds terug. Lijkt de melodie eerst hoopvol, toch volgen er steeds akkoorden in mineur. Mitchells stem legt daar nog eens een droevige laag overheen.

Bijzonder is ook dat het nummer geen echt refrein heeft. Na een aantal coupletten lijkt er een refrein te komen, maar dat is maar één regel. De eerste keer is dat To the sea, de tweede keer Wait for me. Dit zijn de emotionele hoogtepunten van het nummer. Fabuleus.

Keuze Annemarie Broek: Big Yellow Taxi (1970)

Nog steeds actueel

Don’t it always seem to go that you don’t know what you’ve got till it’s gone. Toen Joni Mitchell eind zestiger jaren met vakantie was op Hawaii zag zij tot haar afgrijzen hoe de mooiste natuur van dit eiland steeds meer veranderde in een asfaltjungle met onafzienbare parkeervlaktes. Hierdoor geïnspireerd schreef zij een van haar bekendste nummers, Big Yellow Taxi (door velen gecoverd), dat verscheen op de elpee Ladies Of The Canyon  waarop overigens ook het nummer Woodstock te horen is.

Joni Mitchell maakte deel uit van een grote muzikale scene, waarin ook Neil Young, David Crosby en Graham Nash zich bewogen. Tussen Joni Mitchell en Graham Nash was het liefde op het eerste gezicht. Zij maakten enkele jaren deel uit van elkaars leven. Graham Nash schreef in die tijd Our House over hun fijne relaties met two cats in the yard. Voor haar beëindigde hij zijn lidmaatschap van The Hollies om zich voorgoed in de V.S. te vestigen. In een recent interview vertelt Graham over het einde van deze relatie en als je goed kijkt heeft hij het er nog steeds – zo’n 50 jaar later – moeilijk mee.

Big Yellow Taxi is een van de eerste popsongs die blijk geven van bezorgdheid over het milieu. De Club van Rome was al aan de slag gegaan en was bezig de wereld te waarschuwen voor de ondergang van milieu en natuur. De tekst van de Yellow Taxi sluit daar goed bij aan. Haar eerste regel is namelijk They paved paradise and put up a parking lot. Wel een stevige binnenkomer voor de goede verstaander.

In het eerste couplet verhaalt Joni hoe het paradijselijke Hawaii (in 1970 al) verworden is tot een asfaltjungle. Daarna constateert ze, dat straks alle bomen gesloopt zijn en alleen nog in een museum te bekijken zijn. In het derde couplet smeekt zij de boeren om de gifspuit te laten staan, omdat zij vindt dat een appel met een bruin vlekje gewoon eetbaar is. Het laatste couplet verhaalt hoe haar geliefde er stiekem ’s nachts vandoor gaat en zij alleen het dichtslaan van de deur hoort. Dan komt pas die Big Yellow Taxi er aan te pas.

Don’t it always seem to go that you don’t know what you’ve got till it’s gone
They paved paradise and put up a parking lot

Joni’s stem doet in deze periode nog heel meisjesachtig aan met aan het einde een switch naar de lagere regionen. Het kinderachtige giecheltje tot slot geeft aan hoe stom zij deze maatschappelijke ontwikkeling vindt.

Muzikaal gezien vind ik Big Yellow Taxi niet haar allerbeste werk, maar het hoort ook 50 jaar na dato zeker in deze reeks thuis door de actualiteit en toepasselijkheid van het liedje.

Keuze Peter van Cappelle: River (1971)

Het mooiste kerstnummer dat geen kerstnummer is

Hoe mooi kan liefdesverdriet naar een liedje opgezet worden? In 1971 waren er twee zangeressen die het als geen ander beschreven. De ene was Carole King met haar album Tapestry in nummers als It’s Too Late en Home Again). De andere was Joni Mitchell: op haar album Blue verwerkte ze haar stukgelopen relatie met een andere legende: Graham Nash.

In het nummer River lijkt ze daarin enige spijtgevoelens te hebben. Metaforisch weg te willen schaatsen, ver weg van hem. In feite deed ze dat in 1970 ook. Ze vertrok van Graham Nash vandaan naar Europa, en liet in Kreta via een telegram weten aan hem dat hun relatie voorbij was. Een relatie beëindigen op afstand is dus niet alleen iets uit deze tijden van WhatsApp, maar in 1970 gebeurde dat al via de middelen die ze toen beschikten.

Het is na Both Sides Now haar meest gecoverde nummer door andere artiesten. Saillant detail: in 2006 nam niemand minder dan James Taylor het nummer op voor zijn kerstalbum James Taylor At Christmas. Na haar relatie met Graham Nash dat ze ook kortstondig een relatie met James Taylor, die naam eigen zeggen het nummer voor het eerst hoorde toen ze het in 1970 al voor hem speelde.

In River heeft ze een sample (ook al gebruikten ze dat woord waarschijnlijk nog niet eens in 1971) verwerkt van de melodie van Jingle Bells. It’s coming on Christmas begint ze mee in de eerste regel. Echter is het eerder een break-up song dan een kerstnummer. Eigenlijk is het gewoon het mooiste kerstnummer dat geen kerstlied is en waarin godzijdank niet wordt gezongen over hoe gezellig en vreedzaam het allemaal is met de kerstdagen, terwijl het voor zoveel mensen ook een buiten gewoon eenzame tijd kan zijn.

Keuze Jeroen Mirck: Help Me (1974)

Prikkelend

Muziek maken is je kwetsbaar durven opstellen. Die wijsheid is op weinigen beter van toepassing dan op Joni Mitchell. De Canadese songer-songwriter maakt prachtige kwetsbare liedjes, die wat mij betreft ook altijd dermate zoetgevooisd zijn dat te veel zoetigheid op de loer ligt. Het knappe is dat Mitchell die balans altijd feilloos weet te bewaken. De kwetsbaarheid schuilt natuurlijk vooral in de liedjes zelf, die vol zitten met emoties en ook navenant worden vertolkt door haar breekbaar mooie stem. Wat mij betreft komt al deze kwetsbaarheid perfect samen in Help Me, haar grote hit van het album Court And Spark uit 1974.

Toen ik Help Me voor het eerst beluisterde, was dat om te begrijpen over welk liedje Prince nou eigenlijk zong in zijn Ballad Of Dorothy Parker uit 1987. Daarin beschrijft hij zijn interactie met een meisje op wie hij verliefd is: Oh, my favorite song, she said. And it was Joni singing, Help me, I think I’m falling. Joni zelf zingt natuurlijk ook over verliefdheid. Ze worstelt ermee, weet dat die kwetsbaarheid vooral tot veel gedoe kan gaan leiden. Naar verluidt gaat Help Me over een flirt met Glenn Frey van The Eagles. Dat zit ook in het nummer verstopt, via de volgende zinsnede:

I’m in trouble ’cause you’re a rambler and a gambler
And a sweet taIking ladies man and you love your lovin’
But not like you love your freedom

De woorden rambler en gambler verwijzen naar ‘Ramblin’ Gamblin’ Man’ van Bob Seger uit 1969; een nummer waarop Frey de gitarist is. Mitchell zingt over de flirt alsof ze nu al weet dat het toch niks gaat worden: Both of us flirting around, flirting and flirting, hurting too. Vandaar dus de waarschuwende woordspeling uit de titel. Zo kan ze op lichte toon toch een lastig, kwetsbaar onderwerp aankaarten.

Mitchell wordt prachtig ondersteund door een fraaie mix van muzikale stijlen: haar muziek is sowieso al een kruising van pop en folkrock, maar krijgt op het album Court And Spark ook nog eens een jazzy impuls dankzij de begeleidingsband L.A. Express van Tom Scott. Wat ook bijzonder is aan het nummer: het refrein zit feitelijk verpakt in de drie coupletten van het nummer. Sterker nog, het refrein wordt al direct in de eerste tekstregel weggegeven. Help Me blijft pakkend en prikkelend tot het einde.

Keuze Tricky Dicky: Free Man In Paris (1974)

Gooi maar in mijn (alpino)pet

Ongetwijfeld zijn ze er ook in Nederland, maar er zijn in verhouding tamelijk veel Fransozen die de pest hebben aan buitenlanders. Hoe goed je de taal ook beheerst toch merk je dat ze je als oud vuil en overbodig beschouwen en met bepaalde minachting behandelen. In de stijl van we hebben jou hier niet nodig, rot op maar op naar je thuisland. Het is niet plaatsgebonden, maar Parijs lijkt een broeinest voor deze opvatting te zijn. Ik ben twee keer in de lichtstad geweest en ettelijke malen er doorheen en langs gereden (Boulevard Périphérique), maar na deze twee keer had ik definitief mijn buik vol van zoveel misplaatst hoofdstedelijk chauvinisme. Om de wijze woorden van Obélix maar te gebruiken: ils sont fous ces français. Grappig dat het Astérix-dorp op een steenworp afstand van Parijs geplaatst is.

De eerste keer dat ik in Parijs was (1979) had ik de metro genomen vanuit de binnenstad naar het hotel vlak bij de Eiffeltoren. Uit vergissing stapte ik een paar haltes te vroeg uit, maar het was mooi weer dus besloot ik de rest te wandelen. Gaandeweg werd de Eiffeltoren achter de hoge gebouwen verstopt en om zeker te zijn dat ik de goede richting uitging vroeg ik in mijn beste Frans aan een lokale alpinopet de weg. Pardon, monsieur. Ou est l’hotel Hilton? (Pardon mesjeu, oe è lotel ilton). Een stomme blik en een mondscheet deed mij de vraag herhalen. Je ne comprend pas was de barse reactie. Multi-linguaal als ik ben herhaalde ik de vraag maar in het Engels. Could you please tell me where the Hilton hotel is? Aahh….l‘hotel Hilton!, want kennelijk begreep de baas het nu ineens wel. Met zijn wandelstok en zonder een verder woord eraan vuil te maken wees hij richting aan. De tweede keer liep de ober ons herhaaldelijk voorbij om van iedereen wel de bestelling op te nemen. Quel bordel.

Maar goed, er zullen hele volksstammen zijn die betere ervaringen hebben met de Parijs en haar inwoners. Een daarvan is zakenman David Geffen, die (mede)eigenaar was van onder andere Asylum Records (dat hij oprichtte toen hij Jackson Browne niet aan een platencontract kon helpen), Geffen Records en DreamWorks. Hij is nu een van de rijkste mensen ter wereld, maar in 1974 stond zijn carrière nog in de steigers. Hij was maatjes met Joni Mitchell, die haar album For The Roses op het Asylum-label opnam. Ze spraken onder andere over de enorme druk in de muziekindustrie en dat er altijd wel iemand was die iets van hem wilde. De enige plek waar hij tot rust kon komen was Parijs, waar niemand hem kon opbellen en hij een vrij man was.

De achtergrondvocalen werden door David Crosby en Graham Nash ingezongen. Jose Feliciano is de gitarist en tevens zijn  jazzfusion-giganten Tom Scott en Larry Carlton van de partij.

Keuze Marcel Klein: Down To You (1974)

Complex

Heel wat artiesten hebben in de loop van de jaren Joni Mitchell als inspiratiebron genoemd, en dat is niet onterecht: haar stem doet echt wat en is zeer herkenbaar. Dat ze daarnaast zelf veel schrijft en dat die songs ook nog echt inhoud hebben, geeft een extra meerwaarde aan Joni.

In 1974 verschijnt haar 6^de album Court And Spark. In tegenstelling tot de korte tijd tussen haar vorige albums, neemt ze geheel 1973 de tijd om aan dit album te werken. Waren de eerste platen nog meer folk gericht, op dit album experimenteert ze ook met andere stijlen, waaronder jazz. Naast haar stem en de teksten wordt nu ook de muziek belangrijker.

Een nummer wat dat onderstreept is in mijn opinie Down To You. Uiteraard horen we Joni zingen, de tekst zegt ook wat (daarover zo meer), maar het is de muziek en het complexe arrangement wat het nummer extra bijzonder maakt. Joni begint achter de piano en in plaats van alleen een intro, wisselt de piano al van stijl en ritme. Wanneer ze begint te zingen lijkt het alsof ze een couplet zingt. Maar wanneer het tweede gedeelte begint, merken we dat dit geen gewoon nummer is, want na het eerste vers begint al een brug in een andere stijl en zelfs die brug (die twee verzen duurt) blijft verbazen, want halverwege het laatste deel van de brug horen we opeens meer stemmen. David Crosby en Susan Webb vallen bij en alsof dat nog niet genoeg is, start er langzamerhand een orkest die Joni begeleidt bij een herhaling van het eerste vers. Een complex arrangement waar ze ook nog een Grammy voor won. Ondanks alle tempo- en muzieksoortwisselingen blijft er een melancholisch gevoel achter.  En dat wordt ook nog eens onderstreept door te tekst.

Joni schrijft over iemand (wellicht is het ze zelf wel) die keuzes heeft gemaakt die haar leven kunnen beïnvloeden. Feit is dat ze op een tweesprong lijkt te staan. Gooit ze haar leven over een andere boeg of neemt ze verantwoordelijkheid voor haar huidige leven. Een thema wat universeel lijkt en waar veel mensen tegenaan lopen. Herkenbaar dus. Hier lijkt het er op uit te draaien dat ze de verantwoordelijkheid neemt voor haar eigen leven.

Everything comes and goes
Pleasure moves on too early
And trouble leaves too slow
Just when you’re thinking
You’ve finally got it made
Bad news comes knocking
At your garden gate
Knocking for you
Constant stranger
You’re a brute, you’re an angel
You can crawl, you can fly too
It’s down to you
It all comes down to you

Het komt op jezelf neer. Welke keuze maak je. In mijn optiek is dit Joni op haar best. De arrangementen, de tekst en uiteraard haar herkenbare stem.

Keuze Hans Dautzenberg: In France They Kiss On Main Street (1975)

Jeugdherinneringen

Een hoogtepunt in de film The Last Waltz is de uitvoering van Helpless. Het is een van de fraaiste momenten in de geschiedenis van de Canadese popmuziek om Neil Young, The Band en Joni Mitchell hier samen op het podium te zien. Hoewel Joni letterlijk in de schaduw staat, levert ze met haar markante sopraan een bijzonder fraaie bijdrage die het hele optreden naar een hoger niveau tilt. Zoals ook op Pitchfork wordt beschreven lijkt ze het optreden een stuk serieuzer te nemen dan de overige artiesten. Hier valt mij dat niet zo op, maar als je kijkt naar hoe geconcentreerd ze meedoet bij het finale Last Waltz nummer I Shall Be Released, dan heeft Pitchfork wel een punt.

The Last Waltz was mijn eerste kennismaking met Joni Mitchell. Ik had al wel van haar gehoord, maar nooit naar haar geluisterd. Nou moet ik zeggen dat ik voor haar vroege werk destijds ook geen oor had. Ik was niet van de meisjes-met-gitaar-die-hun-ziel-bloot-leggen, zal ik maar zeggen, maar Joni behoort  tot de artiesten die consequent blijven zoeken naar nieuwe wegen, naar nieuwe manieren om zich uit te drukken. Ze blijft verkennen en ontdekken. Toen ik – veel later – het album The Hissing Of Summer Lawns hoorde, was dat dan ook een verrassend ander geluid. En kennelijk was ik op dat moment wel toe aan dat zorgvuldig geproduceerde Yachtrock-achtige album. Soms is een andere state of mind nodig om de muziek te kunnen waarderen.

Het album is in de carrière van Joni een moment waarop alle stukje op hun plaats vallen. Ze heeft aan haar muziek steeds meer scheutjes pop en jazz toegevoegd, wat op The Hissing Of Summer Lawns resulteert in een mooie balans. Opvolger Hejira, is subtieler en bevat meer jazzinvloeden, terwijl de twee albums daarna nog een stuk (teveel) verder gaan in het verkennen van de fusion-jazz.

Het openingsliedje In France They Kiss On Main Street is gesitueerd in de late jaren 1950. Een jonge vrouw ervaart een spannende, romantische tijd met haar vrienden onder het neonlicht downtown, dat wordt afgezet tegen het saaie leven in suburbia. Het liedje is als een zoete herinnering aan een tijd die je heeft gevormd. Laat Neil Young’s Helpless nou precies hetzelfde thema aansnijden. Misschien is dat ook de reden dat het tijdens The Last Waltz niet voor het eerst was dat Joni meezong met Helpless. In 1974 stond ze bij hetzelfde nummer in Wembley ook al op het podium met Crosby, Stills, Nash & Young.

Keuze Alex van der Meer: Amelia (1976)

Wie is Amelia?

Hoe mooi en iconisch een album als Blue is, de mooiste albums van Joni Mitchell zijn wat mij betreft die albums waarbij ze heel duidelijk de jazz heeft weten te integreren in haar muziek. Hejira uit 1976 is bijvoorbeeld het album dat al een tijdje een positie in mijn persoonlijke top tien aller tijden heeft weten te bemachtigen. Joni Mitchell heeft ooit eens verklaard dat het een uniek album is. Veel van haar nummers zouden ook door anderen geschreven kunnen zijn geweest, heeft ze gezegd, maar de nummers van Hejira konden alleen van haar afkomstig zijn.

I wish that he was here tonight
It’s so hard to obey
His sad request of me to kindly stay away
So this is how I hide the hurt
As the road leads cursed and charmed
I tell Amelia, it was just a false alarm

Het tweede nummer van Hejira is Amelia. Joni Mitchell beschrijft hierin hoe ze alleen op reis was door de woestijn, na een break-up en wat ze daar aan het bedenken was. Elk vers van dit nummer eindigt met de melding aan een zekere Amelia dat haar relatie blijkbaar een zogenoemd vals alarm was, en ze vertelt haar wat ze nu voelt. Maar wie is die Amelia dan precies?

In ieder geval kan er geen echt contact zijn geweest tussen Joni Mitchell en Amelia daar in de woestijn. Amelia Earhart was een icoon. De eerste vrouw die met haar vliegtuig solo de Atlantische Oceaan overstak. Ze verdween op mysterieuze wijze op 2 juli 1937 tijdens een vlucht over de Stille Oceaan. Joni Mitchell gebruikt dus een vrouwelijk boegbeeld om fictief haar hart bij haar te luchten. De eenzame woestijnreiziger ontmoet de solo-vliegenier. Beiden op een eigen manier op eenzame hoogte.

Hoe vaak je dit nummer ook hoort, en ondanks het repeterende karakter ervan, je blijft geboeid luisteren; zinnen uit dit nummer resoneren nog uren na. In 2002 keerde Joni Mitchell terug naar Amelia. Voor het album Travelogue nam ze een nieuwe versie op. Hoe mooi die versie ook is, met orkest en al, mijn favoriet blijft toch het origineel uit 1976.

Keuze Mersad Rebronja: A Case Of You (2000)

Hartje

Als artieste behoeft Joni Mitchell natuurlijk weinig introductie. Ze staat terecht bekend als een van de beste songwriters aller tijden. Daarom vestigen we meteen onze aandacht op het nummer dat in mijn bijdrage centraal staat: A Case Of You. Joni schreef dit nummer in (of voor) 1970 en bracht het in 1971 uit. De versie die ik echter nog mooier vind dan het origineel, is de versie die ze opnam voor het album dat ze in 2000 uitbracht: Both Sides Now.

Op dit album nam Joni de nummers met een orkest op. A Case Of You wordt op prachtige wijze begeleidt door ditzelfde orkest. De ster van het nummer is natuurlijk Joni zelf. Ze is jaren ouder dan wanneer ze het nummer in 1971 opnam, ze heeft veel meegemaakt en op allerlei manieren levenservaring opgedaan. Het nummer heeft veel meer diepte, een geheel andere interpretatie en een heel ander gevoel dan haar eigen origineel omdat je voelt dat ze sinds het opnemen van het origineel 30 jaar verder is in haar leven.

Al die wonderschone emotie komt eruit op dit nummer. Joni zingt op zo’n mooie en breekbare manier dat ze je recht in je ziel raakt. Je voelt dat ze elk woord dat ze zingt zelf op iedere manier voelt en meent. Wat Joni op dit nummer zingt staat heel dichtbij haarzelf. In het verleden beschreef ze zichzelf als een schilder die vanwege omstandigheden is ontspoord. Deze omstandigheden zijn natuurlijk haar enorme talent voor het schrijven van muziek en haar zeer succesvolle muziek carrière die daarop volgde. Van de spotlights was ze nooit een fan en ze is graag alleen. In A Case Of You beschrijft ze dit dan ook met de volgende woorden: I am a lonely painter. I live in a box of paints,

Joni Mitchell spreekt graag via haar muziek zonder zelf teveel naar buiten toe te treden dus het beste wat we kunnen doen is luisteren naar het wonderschone A Case Of You (uit 2000). Wel wil ik als aller, allerlaatste, nog de mooie, zelf geschilderde albumcover benoemen, let ook op het hartje op de mouw. En nu..vooral genieten.

Keuze Danny den Boef: Both Sides, Now (2000)

Kippenvel

Een cover van een cover, die beter is dan het origineel die wel door de uitvoerende van beide covers geschreven is, die beter is dan het origineel? Lees het nog maar een keer rustig door, maar ik heb het over het nummer Both Sides, Now. Met komma that is.

Het nummer werd in 1967 geschreven door uiteraard Joni Mitchell en in 1968 uitgevoerd door Judy Collins. Een jaar later, op haar album Clouds, nam Joni zelf het nummer op. Een hit werd het niet. In 2000 nam ze het nummer opnieuw op. Op het gelijknamige album met daarop een keur aan Jazz-klassiekers staan twee nummers van haarzelf. Naast de titelsong, voert ze het eveneens schitterende A Case Of You opnieuw uit. Het album is voorzien van een weergaloos arrangement van Vince Mendoza. Mendoza was van 2005 tot en met 2013 de dirigent van ‘ons’ Metropole Orkest. Ik wil het toch even gezegd hebben. Het album werd erg goed ontvangen. De frisse, hoge, frivole stem van Joni was inmiddels geworden tot een die van een korzelige alt. Het werkte. Weergaloos zelfs. De nummers kregen door haar getekende stem een totaal andere lading. Een stem die als een handschoen past om de teksten van Both Sides, Now. Het heeft me altijd diep geraakt.

Het is al 20 jaar één van mijn lievelingsnummers. Het heeft sinds het uitkwam altijd keihard door de ziel gesneden. De met van alles en nog wat worstelende tiener die ik aan het begin van deze eeuw was verzoop in de teksten begeleid door die waanzinnige stem. Het is binnengekomen en heeft me nooit meer losgelaten.

Het nummer kwam uit in een periode dat ik behoorlijk met mezelf in de knoop zat. Ik begreep het niet, het leven. Ik begreep mezelf niet. Wie was ik? Wat ging ik doen in dit leven? Hield ik van mannen of van vrouwen, of wellicht van allebei? Welke opleiding ging ik volgen? Het ging maar door. In de loop van die jaren richting de twintig, stak de eerste periode van depressies de kop op. Het was vreselijk. Maar het patroon hield stand. Elke paar jaar weer merkte ik van tijd tot tijd dat de wereld vanzelf weer een beetje donkerder werd. De wolken pakken zich samen en verdringen al het licht. En er is niets dat je er tegen kunt doen. Het komt, en het gaat, dat weet je zeker. Hoe lang het duurt, dat is elke keer de grote onbekende factor. En de meest beangstigende. Je weet alleen wel zeker dat als het te lang duurt, het duister steeds donkerder wordt en je vanzelf steeds verder los komt te staan van het hier en nu. Er vormt zich een bubbel om je heen waarin de prikkels die een mens doorgaans te verwerken krijgt afgestompt binnen komen. Je snapt wat er gebeurt, je kunt het zelfs woordelijk uiteenzetten, maar het wordt niet meer geregistreerd. Alsof je hersenen in een winterslaap zijn aanbeland. Je bent volkomen machteloos. Voor iemand die nooit ervaren heeft, is het niet te begrijpen. Ik heb alle clichés en goedbedoelde adviezen al langs horen komen de afgelopen jaren. Even ‘de schouders eronder’ is een mooie, net als ‘jij hebt toch niks om depressief over te zijn?’. Het structureel wegzetten van depressie als ‘een beetje somber zijn’, is de grootste misvatting die heerst rondom het onderwerp. Het is een ziekte. Het overvalt je, net als een griep of een verkoudheid. Je bent als persoon compleet machteloos. Dat besef wil maar niet landen in de maatschappij.

Tot vorig jaar schaamde ik me voor mijn depressies. Ik praatte er niet over. Verzweeg het. Stopte het weg. Alleen de mensen dicht om me heen wisten er tot op zeker hoogte vanaf. Je merkte er ook niets van. Ik bleef dezelfde persoon voor de meeste mensen. De enkeling die mij echt kende, had door dat er iets aan de hand was. Zo modderde ik door tot het weer voorbij was. Ik ben was klaar mee. Het jaar 2018 was een van de meest vreselijke jaren uit mijn leven. Zonder er al te diep op in te gaan, alles kwam tegelijk. De hele shitstorm, inclusief een zeer heftige depressie bracht me volledig op m’n knieën. Toen ik daar, geholpen door een zeer begaafd specialist, in de loop van 2019 weer uit kroop kreeg ik eindelijk grip op veel vragen die al sinds mijn tienerjaren speelde. Het heeft me ontzettend geholpen te begrijpen wie ik ben en hoe ik in elkaar steek. Ik heb absoluut niet de illusie dat depressies voorgoed tot het verleden zullen behoren, maar ik heb leren accepteren. Het is onderdeel van wie ik ben. En daar heb ik vrede mee.

Het is precies de reden dat dit nummer zo beklijft. Het geeft als geen ander weer hoe ik het leven zie en ervaar. Je groeit op als kind. Nieuwsgierig, onbezonnen, blij.

Rows and flows of angel hair
And ice cream castles in the air
And feather canyons every where
Looked at clouds that way

Naarmate je ouder wordt, volwassen wordt, groei je door. De eerste tekenen dat het leven ook dalen kent dienen zich aan. De donkere kanten van het leven worden zichtbaar.

But now they only block the sun
They rain and snow on everyone
So many things I would have done
But clouds got in my way

Het refrein tikt de spijker genadeloos en zonder twijfel keihard op de spreekwoordelijke kop.

I’ve looked at clouds from both sides now
From up and down and still somehow
It’s cloud’s illusions I recall
I really don’t know clouds at all…

In al die jaren dat ik het nummer ken, heeft het nooit gefaald in het bezorgen van kippenvel, en meestal enig vocht in beide ogen. Dit nummer raakt mij dieper dan welk nummer dan ook. Het leven is gek. Het leven is onvoorspelbaar. Het leven is soms ronduit ruk. Maar gelukkig is het meestal gewoon iets geweldigs. Hoe ongrijpbaar het ook is. Dit nummer snapt dat. En daar ben ik Joni nog elke dag dankbaar voor.

Oh, but now old friends they’re acting strange
And they shake their heads, they say I’ve changed
Well something’s lost, but something’s gained
In living every day

I’ve looked at life from both sides now
From win and lose and still somehow
It’s life’s illusions I recall
I really don’t know life at all

Cheers. Op het leven.

Keuze Marco Groen: A Perfect Circle – Fiddle And The Drum (2004)

Over de fluit en de trommelslager

Op het eerste gezicht lijken Joni Mitchell en Maynard James Keenan, frontman van Tool en A Perfect Circle, niet zoveel overeenkomsten te hebben. De een componeert en speelt folk, jazz en pop, terwijl de ander zware progrock. Art-metal, of hoe je het ook noemen wilt ten gehore brengt. Muzikaal lijkt er een afgrond tussen te zitten, maar toch hebben die twee wel wat met elkaar gemeen.

Dit komt voornamelijk naar voren in een interview uit 1995. Maynard en zijn vrienden werkten op dat moment aan het onvolprezen Ænima, terwijl Mitchell (eigenlijk heet ze Anderson) het jaar daarvoor het zeer goed ontvangen Turbulent Indigo had uitgebracht. Een uitstekende gelegenheid voor de twee om maar eens een keertje gezellig met elkaar een wijntje te drinken. Maynard is naast verlegen en muzikant ook nog eens wijnboer. Het werd een gesprek over muziek die voor ons simpele stervelingen maar moeizaam te volgen is. De transcriptie van het interview, die Mayard online heeft gezet, is doorspekt met technische vaktermen. Waarschijnlijk een heel normaal gesprek in het geval van Maynard, en het lijkt erop dat ook Mitchell zich als een vis in het water voelt. Het zal iets met bepaalde muzikale denkpatronen en dito -niveau te maken hebben. Wellicht was het een verademing voor de bijna legendarische dame om te kunnen praten over muziek, meer muziek en niets anders dan muziek.

Een later gesprek tussen Sammy Hagar (onder andere Van Halen) en eerdergenoemde supermarkthouder (hij verkoopt naast wijn ook biologisch voedsel) leert dat Maynard Joni Mitchell als een artieste die van grote invloed is geweest op zijn muzikale ontdekkingsreis ziet. Vooral het album Blue wordt door hem geprezen. Het is dan ook niet geheel toevallig dat Maynard met zijn ‘andere band’ A Perfect Circle een ode brengt met Fiddle And The Drum, een nummer afkomstig van Mitchell’s album Cloud (1969). Het is te vinden op Emotive (2004), het derde studio-album van de band, een uitgave die alleen maar uit covers bestaat. Op dit album is een duidelijk thema te ontdekken: elk nummer is een protestsong tegen oorlog. Het is dus vrij logisch dat daar een nummer van Joni Mitchell op te vinden is, want anders was deze verzameling incompleet geweest. De band speelt het nummer ook af en toe live.

De versie van A Perfect Circle geldt als hét nummer dat zich richt tegen de Irak-oorlog in 2003. U weet wel: de excuusoorlog van George W. Bush waarbij een dictator verdreven moest worden, omdat hij in het bezit zou zijn van massavernietigingswapens die tot op de dag van vandaag echter nog niet gevonden zijn. Maynard James Keenan had hier een stevige mening over, maar dat zijn we wel van hem gewend.

[polldaddy poll=10499938]